ANATOMİNİN ALT GRUPLARI

Makroskopik Anatomi (Gross Anatomi): İnsan yapısını gözle görülebilen şekliyle inceleyen Anatomi dalıdır. Bu amaçla kullanılan temel eğitim aracı, ilaçlanarak doku özelliklerinin uzun zaman kalıcılığı sağlanan ölü insan vücududur (kadavra). 2. Mikroskopik Anatomi (Histologia): Vücudu Oluşturan organlardan özel teknikler ile alınarak boyanan doku örneklerini mikroskop altında inceleyen bilim. Mikroskop, gözle görülemeyen varlıkları değişen oranlarda büyüterek görülebilmelerini sağlayan en önemli eğitim aracıdır.

3. Gelişimsel Anatomi (Developmental Anatomy): İnsan vücudunun şekillenmeye başladığı ilk andan ölümüne kadar geçirdiği evreleri ve normal yapısal değişiklikleri inceler. Çeşitli alt başlıklara ayrılabilir: A-Doğum Öncesi Dönemi Anatomisi (Embryologia): Dişi ve erkek eşey hücrelerinin birleşmesi ile şekillenen zigot oluşumundan doğuma kadar olan dönemi incelemeyi temel alır. Bu dönemi de embriyo ve fetus dönemi anatomisi olarak ikiye ayırmak olanaklıdır. Teknolojik gelişmeler, bazı Hastalıkların doğumdan önce saptanabilmesini ve tedavisini sağlayabilmekte olduğundan fetus anatomisinin önemi giderek artmaktadır.

B-Çocukluk Dönemi Anatomisi (Child Anatomy): Doğumdan itibaren puberte dönemi sonrasına kadar süren gelişimi inceler. C-Erişkin Dönemi Anatomisi (Adult Anatomy): Erişkin insan vücudunun yapısını inceler. Klasik ders kitaplarında verilen bilgiler erişkin insan vücudu temel alınarak hazırlanmıştır. D-Yaşlılık Dönemi Anatomisi (Geriatric Anatomy) : Yaşlı insanlardaki normal yapısal değişiklikleri inceler.

İdrar ve üreme sist. İç salgılı bezler sist. 4. Patolojik Anatomi: Makroskopik ya da mikroskopik olarak insan dokusunun normal olmayan yapısını inceler. 5. Sistematik Anatomi : İnsan vücudunu organ gruplarına göre İnceler. Bu anatomide insan vücudu 8 sisteme ayrılarak incelenir. hareket sist. Sinir sist. Duyu organları Dolaşım sist. Sindirim sist. Solunum sist. İdrar ve üreme sist. İç salgılı bezler sist.

6. Topografik anatomi : insan vücudunun bölüm ve bölgelere ayrılması sonucu ortaya çıkmıştır. Bölgelerdeki oluşumlar hangi sisteme ait olurlarsa olsunlar kat kat bir düzen içinde incelenir. Örn: uygulamalı anatomi, klinik anatomi, cerrahi anatomi… 7. Tıp eğitimi dışında kullanılan anatomi : Artistik anatomi, sportif anatomi, popüler anatomi

ANATOMİK DURUŞ; DÜZLEM VE EKSENLER

Anatomik duruş: Anatomi öğretiminde organlar ve oluşumları anlatılırken tüm tanımlamalar ve ilişkiler; karşımızda ayakta duran, yüzü bize dönük, baş ve gövdesi dik, kolları yanlarda aşağıya sarkık, avuç içi öne bakan, ayakları birleşik ve öne dönük bir kişiye göre yapılır. Bu pozisyona anatomik duruş denir. Bu pozisyonda, organların belirli noktaların tanımlanmasında superior, inferior, anterior ve posterior (üst, alt, ön ve arka) gibi terimler kullanılır. embriyolojik gelişim aşamaları ile ilgili tanımlanmış olan cranialis, caudalis, ventralis ve dorsalis (baş, kuyruk, ön ve sırt) sözcükleri de kullanılabilir.

VÜCUTTAKİ ADAPTASYON ÇİZGİLERİ

Öne doğru (karın yönünde) “ventral”/”anterior” ARKA İnsan vücudu dış şekline göre ; Gövde Göğüs(toraks) Karın(abdomen) Leğen (pelvis) 2. Uzuvlar(ekstremiteler) Median çizgiye daha yanda bulunan vücut bölümü ne “lateral”, medial çizgiye yakın olan kısım ise “medial” olarak adlandırılırlar. Vücut bütünü içinde baş tarafına doğru yapılan tarif lerde “superior/cranial” terimi, aşağıya doğru yapılan Tariflerde “inferior” terimi kullanılır. Öne doğru (karın yönünde) “ventral”/”anterior” Arkaya doğru (sırt yönünde) “dorsal”/”posterior”

Mukoza: dışa açılan veya dış ortamla ilişkili olan içi boşluklu organların iç yüzlerinde bulunan zar. Seröz zarlar: dış ortamla bağlantılı olmayan vücut Boşluklarının iç yüzleri Sinovyal zarlar: hareketli eklem boşluklarında

DÜZLEMLER (PLANUMLAR) İnsan vücudunu tanımlamak amacıyla kullanılırlar ve vücudu tasarlanmış kesitlere ayırırlar Planum medianum (orta düzlem) : vücudun ortasından geçirilen ve vücudu sağ-sol olarak iki eşit parçaya ayıran dik plandır. Planum sagittale (sagital düzlem) : planum medianuma paralel olarak geçirilen dik planları belirtmek için kullanılır. Vücudu sağ-sol olarak eşit olmayan iki parçaya ayırır. Planum frontale- coronale ( alın düzlemi) : dik bir düzlem olup, sağdan sola, soldan sağa doğru sagital düzlemlerle dik açı yapacak şekilde geçer. Vücudu ön-arka olarak eşit olmayan iki yarıma ayırır. Planum horizontale-transversum ( enine yere paralel düzlem ): vücudun herhangi bir seviyesinden yere paralel olarak geçirilen düzlemdir. Vücudu üst-alt olarak eşit olmayan iki parçaya ayırır.

dorsal palmar dorsal plantar Planum horizontale/transversum Planum frontale/coronale Planum sagittale/medianum palmar dorsal plantar

Temel düzlemler dışında kalan ve klinik anatomide sık kullanılan düzlemler: İç organları koruyan ve kuşatan kemiklerin belirli çıkıntılarından geçen beş yatay düzlem vardır. Bu düzlemler iç organların yerlerini tanımlamaları açısından klinik uygulamalarda önemlidir.

1. Planum subcostale: En alt kıkırdak kaburgalara teğet geçen düzlemdir. 2. Planum transpyloricum: Sternum alt ucu ile symphysis pubica arasındaki uzaklığın tam ortasından geçen düzlemdir. 3. Planum interspinale: Her iki koksa kemiğinin üst-ön uçlarından geçen düzlemdir. 4. Planum intertuberculare: Tuberositas iliaca'ların üst bölümünden geçen düzlemdir. 5. Planum supracristale: Ilium'da crista iliaca'nın en üst bölümünden geçen düzlemdir.

Eksenler (Axis'ler - Yönler): İnsan vücudundan geçen ve eklemler çevresinde oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yönlerdir. Üç temel ve sonsuz sayıda ikincil eksen vardır. Axis verticalis(dikey eksen): Baştan ayaklara doğru düşey inen, yere dik eksendir. Axis sagittalis(ön-arka enine eksen): Ok yönünde, yere paralel, önden arkaya veya arkadan öne geçen eksendir. Axis transversalis(sağ-sol enine eksen): Yere paralel, sağdan sola, soldan sağa geçen eksendir.

YÖNLER

rostral occipital

Planum sagittale Planum medianum

Pozisyonun belirtilmesinde kullanılan yön ve yer belirten terimler: dexter- sağ X sinister- sol, anterior- ön, önde X posterior- arka, arkada ventralis- karın X dorsalis- sırt, sırtta,tarafında sagittalis- oksal, ok X transversalis- enine,yönünde medialis- iç yan X lateralis- dış yan, verticalis- düşey X horizontalis- yatay superior- üst, üstte X inferior- alt, altta cranialis- baş tarafında X caudalis- ayak tarafında, kuyruk tarafında superficialis- yüzeysel X profundus- derin

medius- orta intermedius- iki oluşumun arasında longitudinalis- boyuna, boyunca centralis- merkezi X peripheralis- çevre internalis- iç (dahili) X externalis- dış (harici) proximalis- merkezi X distalis- merkezden uzak ipsilateralis- aynı taraf X contralateralis- karşı taraf apex- tepe X basis- taban apicalis- tepede X basalis- tabanda

Organizmadaki hareketi belirtmek için kullanılan terimler angular- açısal hareketler flexion- bükme, bükülme. Herhangi bir uzvu sagittal düzlemde ve horizontal eksende bükme işlemidir. extention- germe, gerilme. Bükülü olan uzvun tekrar gerilmesidir. abduction- uzaklaştırma. Herhangi bir uzvun trontal düzlemde ve sagittal eksende orta hattan uzaklaştırılmasıdır. adduction- yaklaştırma. Uzaklaştırılan uzvun tekrar orta hatta yaklaştırılmasıdır.

Angular hareketlerin kombinasyonu dairesel bir hareket sağlar Angular hareketlerin kombinasyonu dairesel bir hareket sağlar. Buna da circumduction adı verilir. lateral flexion :Gövdenin koronal düzlemde yapılan bükülme hareketine rotation- dönme, döndürme external rotation (lateral rotation)- dışa döndürme internal rotation (medial rotation)- içe döndürme

Özel tanımlanmış rotasyon hareketleri: supinasyon- önkolun dışa döndürülmesi, su içme pozisyonu, avuç içinin öne bakması pronasyon- önkolun içe döndürülmesi, avuç içinin arkaya bakması inversion- ayak tabanının içe döndürülmesi eversion- ayak tabanının dışa döndürülmesi elevation- yukarı doğru kaldırma depression- aşağı doğru bastırma Opposition- iki şeyin birbiri üzerine getirilmesi hareketi Reposition- bu hareketin tersine denir

DOKULAR

hücre topluluğuna denir. DOKU; spesifik fonksiyonları yapmak üzere biraraya gelmiş hücre topluluğuna denir. Dokular; özel görevlerdeki aşırı yüklenmelere hipertrofi veya hiperplazi ile cevap verirler.azalan faaliyetler ise atrofiye yol açar. Rejenerasyon; herhangi bir nedenle doku kaybı ortaya çıktığında,yeni doku oluşumuyla bu kayıplar karşılanır. Dejenerasyon; dokunun kendine has özelliğini kaybetmesidir. Doku çeşitleri: Epitel doku : koruma, salgılama ve emme görevleri vardır. Deri, mukoza ve bezlerden oluşur. Örtü epiteli ; derinin epidermisi Bez epiteli ; salgı bezi Spesifik epitel ; duyu organı

2. Bağ ve destek dokusu; vücuttaki birçok yapıyı koruyup destekler, dokuları organlara, organlarıda sistemlere bağlar. Gevşek bağ dokusu Sık örgülü bağ dokusu Kıkırdak ve kemik dokusu Kan dokusu

3. Kas dokusu : kasılma ve bunun sonucu mekanik hareket oluşturabilmektedir. İskelet kası; ekstremite, yüz, gövdede bulunur Düz kas; sindirim kanalı, kan damarı ve gözde Kalp kası; sadece kalpte Çizgili kaslar; somatik sinir sistemi tarafından uyarılır ve istemli çalışır. İskelet kası ve kalp kası Düz kaslar; otonom sinir sistemi tarafından uyarılırlar ve irade dışı hareket ederler. İdrar kesesi, uterus ve damar duvarı

4. Sinir dokusu: canlı organizmada uyarıların alınması, değiştirilmesi ve iletilmesi görevini yapar. Sinir hücreleri(nöron), sinir hücresi uzantıları(dendrit ve akson), destek hücreleri(nöroglia) dan oluşur. Beyin, omirilik ve sinirler sinir dokusundan oluşur.

Kaynaklar Dere F, anatomi ders kitabı, 3. baskı, adana, 1994 Açık öğretim anatomi ve fizyoloji ders kitabı

TEŞEKKÜRLER