BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU &ABD ÖRNEĞİ 22 EKİM2013 SERKAN GÜNGÖR

TEZİN KÜNYESİ Doktora Tezini Hazırlayan: Nusret İlker ÇOLAK Yayım Tarihi: Ocak 2003 Danışman: Prof. Dr. Turan YILDIRIM

TEZ İÇERİĞİ Kamu Düzeninin Korunması ve Ekonomik Hayatın Denetlenmesi Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK - BDDK - TCMB - Hazine Müsteşarlığı -TBB&TKBB - BDDK’nın İdari Teşlkilat İçindeki Yapısı ve Hukuki Statüsü - ABD Bankacılık Sistemi ve FED’in Görev Alanı - TMSF ve BDDK Arasındaki İlişki BDDK ve Kurulun Çalışma Yöntemleri - Düzenleme - Denetleme - Denetim Sonucunda Alınacak Tedbirler

A-Türkiye’de Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK TCMB Hazine Müsteşarlığı TBB&TKBB

BDDK öncesi Bankacılık Gözetim, Düzenleme ve Denetim Sisteminin Yapısı Banka Gözetim,Denetim ve Düzenlemesi ile Yetkili Kurumlar Hazine Müsteşarlığı - Banka birleşme ve satın almalarına ilişkin izin - Bankaların izne tabi işlemleri ve uygulama - Yerinde denetim - Yasal düzenlemeler T.C. Merkez Bankası - Uzaktan gözetim - Hazineye görüş bildirimi - TMSF’nin idare ve temsili

BDDK’nın Kuruluş Gereksinimi Mevcut ikili sistemde yaşanan sıkıntılar Global finansal sistemde etkin ve hızlı karar almanın artan önemi Yeni mali enstrümanların, risk yönetim tekniklerinin ve mali türev ürünlerinin artan şekilde kullanılması Yetersiz yetkiler ve siyasi otoriteden bağımsız hareket edilememesi Mali ve idari özerkliğin sağlanması gerekliliği Gereksinimleri karşılayacak yasal değişikliklerin yapılmasında yaşanan gecikmeler Şeffaflık ve etkinlik Bağımsız bir denetim kuruluşuna olan uluslararası eğilim

Bankacılık Denetim ve Gözetimine ilişkin Dünya Örnekleri Bağımsız Otorite Bağımsız Otorite + Merkez Bankası Merkez Bankası İngiltere – FSA Almanya – BaFin, Bundesbank Arjantin Kanada – OSFI Amerika – OCC, FED, FDIC Avusturya Güney Kore - FSC/FSA Çek Cumhuriyeti İsviçre – SFBC Hollanda Avustralya – APRA İspanya İsveç - FSA Portekiz Danimarka - FSA Yunanistan Türkiye – BDDK Finlandiya - FSA

BDDK’nın Kuruluş Süreci Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ile Kurumun Yasal Alt Yapısının Oluşturulması (4389 Sayılı Kanun) 18 Haziran 1999 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun Atanması 23 Mart 2000 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun Teşkilat Yönetmeliğinin Yayımlanması 22 Haziran 2000 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun Fiilen Çalışmaya Başlaması 31 Ağustos 2000

A-Türkiye’de Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK TCMB Hazine Müsteşarlığı TBB&TKBB

TCMB’nin Kuruluşu 1929 yılında yaşanan mali krizden sonra Türk parasının istikrarının sağlanması için Merkez Bankası yasa tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisinde 11 Haziran 1930 tarihinde kabul edilerek “1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu” adı ile 30 Haziran 1930 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Merkez Bankası, farklı kurum ve kuruluşlarca yürütülen işlevlerin tek elde toplanmasını takiben 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyetlerine başlamıştır Dünya genelinde İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan değişikliklere uyum sağlamak ve Merkez Bankasının etkinliğini artırmak amaçlarına yönelik olarak 14 Ocak 1970 yılında 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu kabul edilmiştir.

TCMB’nin Ana Fonksiyonları Merkez bankalarının 4 ana fonksiyonu vardır: Para piyasalarında istikrarın sağlanması Bankaların bankası olarak hizmet görmesi Likiditenin son kaynağı olarak görev yapması Devletin bankacılığını yapması 25.4.2001 tarih, 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli ile 1211 sayılı kanunun 4. maddesinde, TCMB’ nin temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olarak belirtilmiştir. Bu kapsamda TCMB uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirlemektedir.

Para Politikasının Oluşumu

TCMB’nin Organizayonu TCMB’ nin yerine getirmekle yükümlü olduğu görevler, aşağıdaki 6 organ aracılığı ile yerine getirilmektedir; 1- Genel Kurul 2-Banka Meclisi 3- Para Politikası Kurulu 4- Denetleme Kurulu 5- Başkanlık (Guvernörlük) 6- Yönetim Komitesi

A-Türkiye’de Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK TCMB Hazine Müsteşarlığı TBB&TKBB

TBB&TKBB Tarihçesi Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların bir araya gelerek, ortak çıkarlarını ve ortak amaçlarını gerçekleştirmesi ve sektörün gerektirdiği standartların kurumlara hâkim kılınması için, Bankalar Kanunu ile 1958 yılında Türkiye Bankalar Birliği kurulmuştur Katılım bankalarının çatı kuruluşu olan Özel Finans Kurumları Birliği, 4389 sayılı Bankalar Kanun ile 29.05.2001 tarihinde kurulmuştur. Sonrasında,01.11.2005 tarihinde yayımlanan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile özel finans kurumları “katılım bankaları” adını aldığı gibi Birliğin unvanı da Türkiye Katılım Bankaları Birliği olarak değiştirilmiştir. Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği, tüzel kişiliği haiz kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Birliklerin yönetim merkezleri İstanbul'da bulunmaktadır.

TBB&TKBB Kuruluş Amaçları 1- Serbest piyasa ekonomisi ve tam rekabet ilkeleri çerçevesinde, bankacılık düzenleme ilke ve kuralları doğrultusunda bankaların hak ve menfaatlerini savunmak, 2- Bankacılık sisteminin büyümesi, sağlıklı olarak çalışması ve bankacılık mesleğinin gelişmesi, rekabet gücünün artırılması amacıyla çalışmalar yapmak, 3-Rekabetçi bir ortamın yaratılması ve haksız rekabetin önlenmesi için gerekli kararları almak/alınmasını sağlamak, uygulamak ve uygulanmasını talep etmektir - Kuruluş birliklerinin aldığı genel ya da özel nitelikteki karar ve tedbirlere zamanında ve tam olarak uymayan üyeler hakkında birliklerin yönetim kurulunca idarî para cezasına karar verilir.

- BDDK’nın İdari Teşlkilat İçindeki Yapısı ve Hukuki Statüsü TEZ İÇERİĞİ Kamu Düzeninin Korunması ve Ekonomik Hayatın Denetlenmesi Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK - BDDK - TCMB - Hazine Müsteşarlığı -TBB&TKBB - BDDK’nın İdari Teşlkilat İçindeki Yapısı ve Hukuki Statüsü - ABD Bankacılık Sistemi ve FED’in Görev Alanı - TMSF ve BDDK Arasındaki İlişki BDDK ve Kurulun Çalışma Yöntemleri - Denetim Sonucunda Alınacak Tedbirler - Denetleme - Düzenleme

BDDK’nın İdari Teşlkilat İçindeki Yapısı ve Hukuki Statüsü  BDDK idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu kurumudur. Kurumun malları Devlet malı hükmündedir, haczedilemez ve rehnedilemez. BDDK, genel idare teşkilatının dışında, bir kamusal görevi yerine getirmek için kurulmuş bir hizmet yerinden yönetim kuruluşu olan kamu kurumudur. BDDK ve benzeri diğer kurumların oluşturulmasıyla güdülen amaç, duyarlı sektörlerin hassas dengelerinin korunabilmesi ve temel hedef hassas sektörler üzerinde politik etkilerin engellenmesi ve bu sektörlerden yararlananların keyfi uygulamalardan korunmasıdır

BDDK’nın İdari ve Mali Özerkliği İdari ve mali özerklik, Kuruma üç temel alanda özerk hareket edebilme yetkisi vermektedir: 1-Düzenleme ve Denetim Alanında Özerklik -kanunla ve mevzuatla kendisine verilen düzenleme ve denetlemeyle ilgili görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. - Kurumun kararları yerindelik denetimine tabi tutulamaz 2- Kurum İçi Yönetim Alanında Özerklik -Yeterli sayı ve nitelikte personeli istihdam eder.(Kanunda kadro sayıları belirlenmiş) 3-Mali Kaynakların Kullanımında Özerklik -Kurumun giderleri, denetime tabi kuruluşlarca yapılan ödemelerle karşılanır. Yapılacak yıllık ödeme tutarı, söz konusu kuruluşların bir önceki yılsonu bilanço toplamlarının onbinde üçünü geçemez

BDDK’nın Özerkliği BDDK, yasamaya karşı bağımsız değildir. BDDK, karar alırken, her ne kadar siyasi etkiden uzak tutulmak istenmiş ve hükümetin doğrudan yönlendirmesinden uzak tutulmuş olsa da, dolaylı olarak, kalkınma planları yoluyla BDDK kararları hükümetler tarafından etkilenebilecektir. BDDK, bu nedenle kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip bir kamı kurumu olarak tanımlanmış olsa da tamamen bağımsız değildir. İdari özerklik anlayışı, idarinin bütünlüğü ilkesiyle uyum içerisinde bulunmalıdır.

- ABD Bankacılık Sistemi ve FED’in Görev Alanı TEZ İÇERİĞİ Kamu Düzeninin Korunması ve Ekonomik Hayatın Denetlenmesi Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK - BDDK - TCMB - Hazine Müsteşarlığı -TBB&TKBB - BDDK’nın İdari Teşlkilat İçindeki Yapısı ve Hukuki Statüsü - ABD Bankacılık Sistemi ve FED’in Görev Alanı - TMSF ve BDDK Arasındaki İlişki BDDK ve Kurulun Çalışma Yöntemleri - Denetim Sonucunda Alınacak Tedbirler - Denetleme - Düzenleme

Neden ABD Sistemi Seçildi. Globalleşen dünyanın en büyük ve en güçlü bankacılık sektörü olarak kabul edilmesi. FED sisteminin bankacılık alanında düzenleme ve denetleme ile ilgili ilk idari kurum olması. FED Kararlarının tüm dünya ekonomisi üzerinde etkili olması.

ABD Bankacılık Sistemi ve FED ABD Bankacılık sistemi ikili yapıya sahiptir: 1-Eyalet Bankaları Hem kendi eyaletlerinin uzman müfettişlerinin düzenlemelerine ve hem de federal düzenlemeye tabiidir. Fed Kurulu, Federal Hazine Sistemine üye olan eyalet lisanslı bankaların 1. düzenleme organıdır. 2-Ulusal Bankalar Faaliyetleri yasa ve tüzüklerle sıkı şekilde kontrol edilmektedir. Ulusal bankalar, seyahat hizmetleri sunma, belediyeye ait gelir senetlerini sigorta yapma, mahkemelerde yasaklanan ortak fonlara sponsorluk yapma hakkına da sahiptir.

ABD Bankacılık Sistemi ve FED ABD bankacılık sektöründeki denetim uygulaması ülkenin yönetim anlayışını şekillendiren “checks&balances” ilkesine uygun olarak yapılmaktadır. ABD’de bankacılık alanında denetim yapan pek çok kurum vardır. Federal bankacılık sisteminin büyüklüğünün getirdiği bir zorunluluk olarak sektörün denetiminde geniş yetkiler tanınmış, bu yetkilerin dengelenmesi açısından da paylaşıma gidilmiştir. Bankacılık alanında denetim yapan kurumların sayısı eyaletler de dahil olmak üzere yediye kadar çıkmaktadır.

ABD Bankacılık Sistemi ve FED ABD bankacılık sisteminde denetim yapan kurumlar şunlardır: - FED Kurulu – The Board of Governors (FRB) - Federal Mevduat Sigortası Birliği (FMSB) - Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) Bankaların mevduatlarına garanti verir. - Para Denetçisi Bürosu - Office of the Comptroller of the Currency (OCC) Maliye Bakanlığı’nın bir bürosudur. - Emtia Piyasası Vadeli İşlemler Komisyonu - CFTC: Commodity Futures Trading Commission - Sermaye Piyasası Kurumu - SEC: Securities and Exchange Commission

ABD Bankacılık Sistemi ve FED Bankacılık alanında düzenleme,gözetim ve denetim-yaptırım yetkileri esas olarak üç federal kurum tarafından birlikte kullanılır; FED,OCC,FDIC Birbirinden farklı idari merciler olarak karşımıza çıkan bu 3 kuruluş aslında iç içe geçmiş federal yapılardır. OCC’nin başındaki kişi maliye bakanı ile birlikte FED Kurul üyesidir ve aynı zamanda FDIC’ın direktörü olarak çalışır.

ABD Bankacılık Sistemlerinin Temel Dinamikleri Güvenli ve sağlam bankacılık Mevduat sigortası Yeterli sermaye Sistemik risk (Dodd-Frank Act.)

FEDERAL HÜKÜMET DENETİM KURULUŞLARI GÖREV ve YETKİLERİ WORD grafik verilecek

ABD Bankacılık Sistemi ve FED FED, 23 Aralık 1913'te kurulan ABD'nin merkez bankasıdır. Merkezi Washington'da olan bankanın başkanı Ben Bernanke'dir. Başkan yardımcısı Janet Yellen’nın yeni dönem FED başkanı olması gündemdedir. Sistem, yedi üyeden oluşan FED Kurulu ve ulusa yayılmış 12 bölgedeki Fed Hazine Bankasından oluşmaktadır. Zamanla Federal Rezerv Sistemi'nin rolleri ve sorumlulukları genişletilmiş ve yapısında değişiklikler meydana gelmiştir. Banka, Amerikan Doları basımı ve dağıtımı yetkisini de elinde bulundurur.

ABD Bankacılık Sistemi ve FED ABD’de tüm ulusal bankalar ve Federal Hazine Sistemine üye olmuş eyalet bankalarının düzenleme ve denetim görev ve yetkisi FED Kuruluna verilmiştir. Ana görevi para politikasını geliştirmek olan FED Kurulu, bankacılık alanında genel düzenleme yetkilerinden, bankaların iç işleyişinin nasıl olması gerektiğine kadar düzenlemeler yapan, yasal düzenleme önerilerinde bulunan, bankacılık düzenleme, gözetim ve denetiminde uzmanlaşmış bir kuruldur. Federal Rezerv Sistemi, aşağıdaki unsurlardan oluşmaktadır: -FED Kurulu (The Board of Governors of the Federal Reserve System) Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC - The Federal Open Market Committee) Federal Hazine Bankaları (Federal Reserve Banks) İdare Meclisi (Board of Directors)

Federal Hazine Bankaları

Dodd-Frank Yasası Sonrası ABD’de Banka Denetimi Dodd-Frank Yasası ile ortaya çıkan kuruluşlardan örnekler: 1) FSOC: Financial Stability Oversight Council (Finansal İstikrar Gözetim Konseyi), 2) OFR: Office of Financial Research (Finansal Araştırma Ofisi), 3) BCFP: Bureau of Consumer Financial Protection (Tüketici Finansal Koruma Bürosu).

Dodd-Frank Yasası Sonrası ABD’de Banka Denetimi Thrifts (both state and federally chartered) had the Office of Thrift Supervision as their primary federal regulator, until the Dodd-Frank Act abolished the OTS and distributed its responsibilities among the OCC, the FDIC, and the Fed.  Deposit insurance reform was enacted in 2006 (P.L. 109-173, 119 STAT. 3601), including raisingthe coverage limit for retirement accounts to $250,000 and indexing both its limit and the general deposit insurance coverage ceiling to inflation.

- ABD Bankacılık Sistemi ve FED’in Görev Alanı TEZ İÇERİĞİ Kamu Düzeninin Korunması ve Ekonomik Hayatın Denetlenmesi Bankacılık Alanında Etkin Kurumlar ve BDDK - BDDK - TCMB - Hazine Müsteşarlığı -TBB&TKBB - BDDK’nın İdari Teşlkilat İçindeki Yapısı ve Hukuki Statüsü - ABD Bankacılık Sistemi ve FED’in Görev Alanı - TMSF ve BDDK Arasındaki İlişki BDDK ve Kurulun Çalışma Yöntemleri - Denetim Sonucunda Alınacak Tedbirler - Denetleme - Düzenleme

BDDK’nın Görev ve Yetkileri BDDK’nın görev ve yetki ve sorumlulukları 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 10. Kısım 4. Bölümde sayılmıştır. BDDK, bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatın verdiği yetkiler çerçevesinde ; finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, malî sektörün gelişmesi, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması için; Çalışır.

BDDK BDDK’nın Temel Görevleri Bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme izni vermek Bankalar, finansal kiralama, faktöring, finansman şirketleri ve finansal holding şirketlerini yerinden ve uzaktan denetlemek Bu kuruluşların; kuruluş ve faaliyetleri ile birleşme, devir ve izin işlemlerine ilişkin uygulamayı gerçekleştirmek Bankacılık Kanununda gösterilen yetkiler çerçevesinde düzenlemeler yapmak ve uygulanmasını sağlamak Mali bünyesi bozulan bankalar ve kuruluşlar hakkında tedbirler almak Mali bünyesi düzelemeyecek şekilde bozulan banka ve kuruluşları sistem dışına çıkarmak

BDDK’nın Temel Görevleri 1 Kasım 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile ise, gelişen ve büyüyen finansal sektörün ihtiyaçları doğrultusunda BDDK’nın teşkilat yapısı ve görev alanı, diğer finansal şirketleri de kapsayacak şekilde, biraz daha genişletilmiş ve mevcut bankacılık mevzuatı uluslar arası düzenlemelere paralel hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu değişiklik sonrası Faktoring, Leasing, Varlık Yönetim şirketleri ve Tüketici Finansman Şirketleride BDDK Denetimine tabi olmuşlardır.

BDDK’nın Teşkilat Yapısı Kurum, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (Kurul) ile Başkanlık Teşkilatından oluşmaktadır. 1- KURUL Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Kurumun karar organıdır. Kurul; biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere yedi üyeden oluşur. Kurumun en üst yöneticisi olan Başkan, Kurumun genel yönetim ve temsilinden sorumludur.

BDDK’nın Teşkilat Yapısı 2- Başkanlık Başkanlık teşkilâtı, Başkan, Başkan yardımcıları, Başkanlık müşavirleri ve hizmet birimlerinden oluşur. Başkana başkanlığa ilişkin görevlerinde yardımcı olmak üzere Kurul kararı ile beş başkan yardımcısı atanır

BDDK Eski Teşkilat Yapısı BDDK’nın Teşkilat Yapısı

BDDK Yeni Teşkilat Yapısı(TASLAK) BDDK’nın Teşkilat Yapısı (TASLAK) Başkan Başkan Yardımcısı (Denetim) Denetim I Dairesi Denetim II Dairesi Denetim III Dairesi Denetim IV Dairesi Denetim V Dairesi Risk Yönetimi Dairesi Başkan Yardımcısı (Uygulama) Uygulama I Dairesi Uygulama II Dairesi Uygulama III Dairesi Uygulama IV Dairesi Başkan Yardımcısı Strateji Geliştirme Dairesi Bilgi Yönetimi Dairesi Dış İlişkiler Dairesi Destek Hizmetleri Dairesi Bilgi Edinme Dairesi Bilgi Sistemleri Uyum Dairesi Ekonomik Değerlendirmeler Dairesi Başkan Yardımcısı (Düzenleme&Hukuk) Hukuk İşleri Dairesi Düzenleme II Dairesi Düzenleme I Dairesi

Bankaların Denetim ve Gözetim Yerinde denetim ve gözetimini gerçekleştirmek Denetim Dairelerinin sorumluluğu altındadır. Gözetim faaliyetleri tüm yıl boyunca BDDK’ya yapılan günlük, haftalık ve aylık raporlamalar üzerinden kesintisin olarak devam etmektedir. Gözetim faaliyetlerinde Bankaların TCMB, Risk Merkezi, KKB ve BKM’ye yaptığı raporlamalardan da faydalanılmaktadır. Yerinde denetim faaliyetleri ise denetim döngüsüne göre yapılmaktadır. Denetim döngüsü her bir banka bazında bankanın risk profiline, büyüklüğüne, faaliyetlerinin çeşitlilik ve karmaşıklık düzeyine göre farklılık arz edebilir

Bankaların Yerinden Denetim Döngüsü

Bankaların Denetimi Sonrası Alınacak Tedbirler Yerinden denetimlerde verilen notlar ve gözetim raporları sonucu; Bankalar faaliyetlerine normal şekilde devam eder, Kurul Banka’ya bazı tedbirler alınması konusunda talimat verebilir. Banka’nın faaliyet izninin kaldırılması veya TMSF’ye devirne karar verir.