KÖY KURULMASI Gökçe Çağla ÖZARPAT 12832104 Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı Lisans Üstü Programı

Bugünkü yapısıyla köylerin kurulması ve teş­kilatlanması 19 Bugünkü yapısıyla köylerin kurulması ve teş­kilatlanması 19. yüzyılın ilk yarısına kadar git­mektedir. Muhtarlıklar, özellikle Yeniçeri Ocağı'nın kapanmasından sonra bozulan asayişi dü­zeltmeye yönelik daha çok bir güvenlik birimi o­larak kurulmuştur. 1829 tarihinde başlayan teş­kilatlanma zamanla bütün ülkeye yayılmıştır. Köylerle ilgili düzenleme önceleri 1858 tarihli bir "Talimat" ile yapılmıştır. 1864 tarihli "Vilayet Ni­zamnamesi" içinde köylerle ilgili bir bölüm yer almış, bağımsız bir kanun ise ancak Cumhuriyet döneminde çıkarılmıştır.

Köylerin yönetimine ilişkin temel düzenleme 1924 tarihli Köy Kanunudur. 1924 tarihli 442 sayılı Köy Kanunu dönemine göre oldukça ileri bir anlayışı benimsemiştir. Yürürlükteki mevzuata göre; köy kurulması, kaldırılması ve merkezinin değiştirilmesi aşağıda belirtilen usule göre yapılmaktadır.

Köy, 442 sayılı Köy Kanunu'nun 1 Köy, 442 sayılı Köy Kanunu'nun 1. madde­sindeki ifade ile nüfusu 2000'in altındaki yerle­şim yeridir. Yerleşim şekli yönünden toplu veya dağınıktır. Mezra, mahalle, oba, kom şeklinde birkaç yerleşim alanına sahip olabilir. Köyün orta mallara sahip bir tüzel kişiliği olduğu Köy Kanunu'nun 2 ve 7. maddelerinde hükme bağlanmıştır. Köy Kanunu'na göre; belli başlı özellikleri sa­yılan köyün kuruluşu 5442 sayılı İl İdaresi Kanu­nu hükümleri gereğince yapılmaktadır. Bu se­beplerle köyün kurulması, kaldırılması, idari bağlılığı ve merkezinin değiştirilmesi ile belediye­nin idari bağlılık değişikliği işlemleri İçişleri Ba­kanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü'nce yürü­tülmektedir.

Ülkemizde 2013 yılı verilerine göre toplam köy sayısı 34.522’ dir. İçişleri Bakanlığı'na intikal eden dosyalarda, Seçimler sebebiyle, özellikle muhtarlık se­çimlerinde ortaya çıkan ayrışmalar, Köy orta mallarının kullanımında ortaya çı­kan anlaşmazlıklar, Köy mera, yayla ve kışlakların kullanılma­sından doğan uyuşmazlıklar, Köy ibadet yerlerinin kullanılması ile ilgili anlaşmazlıklar,

Köydeki okulun yer seçimi ve kullanımında ortaya çıkan anlaşmazlıklar, Su kaynaklarından yararlanmada ortaya çı­kan anlaşmazlıklar, Aileler arası husumet ve özellikle kan dava­larının yol açtığı uyuşmazlıklar, Sınır uyuşmazlıklarının çözümlenememesi sonucu ortaya çıkan beklentiler, Mevcut köyle i­çinde başka bir il, il­çe ya da beldeye bağlanmanın müm­kün olmadığının or­taya çıkması, 5779 Sayılı İl Özel İdarelerine ve Be­lediyelere Genel Büt­çe Vergi Gelirlerin­den Pay Verilmesi Hakkında Kanun'un 4. maddesine göre; köy sayısının il özel i­daresi payının belir­lenmesi dolayısıyla daha fazla pay alınabilmesi,

İçişleri Bakanlığınca hazırlanan 11. 05 İçişleri Bakanlığınca hazırlanan 11.05.1988 tarih ve 19811 sayılı Resmi Gazete ile yayımlana­rak yürürlüğe konulan Sınır Anlaşmazlığı Mülki Ayrılma ve Birleşme İle tehlikesi bulunması sebebiyle bir köy veya bağıl­larının Bakanlar Kurulu Kararı ile başka yere yer­leştirilmesi, 1-(C) bendine göre; "6831 sayılı Orman Ka­nunu'nun", 23.09.10983 tarih ve 2896 sayılı Ka­nunun 9.maddesiyle değişik, 13. maddesinin (B) bendine göre yerinde kalkındırılması imkanı bu­lunmayan orman içi köy veya köy bağıllarının Bakanlar Kurulu Kararı ile başka yere yerleştiril­mesi,

2-(D) bendine göre; 14.06.1934 tarih ve 2510 sayılı "İskan Kanunu" hükümleri uyarınca yurdumuza kabul edilen göçmenlerin yetkili mercilerce ayrı bir köy halinde yerleştirilmesi, 3-(E) bendine göre; Bunların dışında ekono­mik ve sosyal nedenlerle, bulundukları yerleşik yeri terk ederek ekonomik odaklara, yol kavşak­ları gibi yerlere halkın yerleşmesi sonucunda bir köy kurulması, hallerinde gerekli işlemler yapılır.

Kaymakamlıklara yapılan müracaatları kay­makam, görüşü ile birlikte valiliğe yazar. Valilikçe, coğrafi, ekonomik, sosyal şartlar ile kamu hizmetlerinin gerekleri açısından talepleri değerlendirerek bağımsız köy olmak isteyen yer­lerin ayrılacakları köylerin nüfusunun 150'den belde nüfusunun 2.000'den aşağı düşmemesi gerektiğini de göz önünde bulundurarak gerek görülürse işlemlere başlanır.

Sağlanan bilgiler dosyası İl İdare Kurulu ile İl Genel Meclisine intikal ettirilerek bu kurulların istişari nitelikte olmak üzere görüşleri alınır. Bu kurullar, dosya üzerinde ve gerekli görür­lerse ayrıca yerinde yapacakları incelemede ba­ğımsız köy kurulmasında Bakanlıkça belirlenen ilke kararları ile aynı Yönetmelik'in 36. madde­sinde yer alan açıklamalar doğrultusunda konu­yu ayrıntıları ile görüşerek kararlarını belirlerler.

Valiler gerekli işlemleri tamamlattıktan sonra, dosyayı kendi görüşlerini de belirterek İçişleri Bakanlığı'na gönderirler. İstek (A) bendinin söz konusu olduğu haller­de İçişleri Bakanlığı'nca doğrudan doğruya, (E) bendinin söz konusu olduğu hallerde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı'nın ve ilgi­li diğer kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlık­ça olumlu veya olumsuz karara bağlanır. Karar olumlu olursa, kararın Resmi Gazete'de yayınlanması ve ilgililere tebliği ile kuruluş ta­mamlanır. .

Yukarıda bahsi geçen yönteme uymadığı hal­de, bazı durumlarda özel bir kanunla da köy kurulmakta veya kaldırılmaktadır. Bunları şöyle sıralayabiliriz: Özel Kanunlarla Köy Kurulması: 5393 sayılı "Belediye Kanunu'nun" 11. maddesinde; "Nüfusu 2.000'in altına düşen belediyeler, Danıştay'ın görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığı'nın önerisi üzerine müşterek kararname ile köye dönüştürülür. Tüzel kişiliği kaldırılan belediyenin tasfiyesi il özel idaresi tarafından yapılır.

Bu belediyenin taşınır ve taşınmaz malları ile hak, alacak ve borçları ilgili köy tüzel kişiliğine intikal eder. İntikal eden borçların karşılanamayan kısımları il özel idaresi tarafından üstlenilir ve vali tarafından İller Bankasına bildirilir. İller Bankası bu miktarı, takip eden ayın genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamının belediyelere ay­rılan kısmından keserek ilgili il özel idaresi hesabına aktarır." denilmekte ise de, bu madde henüz uygulama imkanı bulmamıştır.

21.12.2003 tarih ve 5025 sayılı "Bazı Belediyelerin Kaldırılması Hakkında Kanun'un" 1. maddesinde "Son Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, il ve ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediye sınırları içinde kalan belediyeler hariç olmak üzere, nüfusu 2.000'in altında olan belediyelerin tüzel kişilikleri kalkar ve bu yerler, aynı adlı köye dönüşür." hükmü yer almış ise de, bu Kanun Sayın Cumhurbaşkanı tarafından bir kez daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderilmiş olup benzeri bir düzenleme 5747 sayılı Kanun'la yapılmıştır.

5747 sayılı "Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un" yürürlüğe girmesinden sonra nüfusu 2000'in altında­ki belediyelerin tüzel kişilikleri, ilk genel mahalli idareler seçiminden geçerli olmak üzere kaldırılarak köye dönüştürülmüştür.

Bakanlar Kurulu Kararıyla Köy Kurulması: Ana köy nüfusunun 150 den, bir beldeden ayrılma söz konusu ise belde nüfusunun 2000 den aşağı düşmesi halinde, istekler Bakanlıkça reddedilir. Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu'nun" 14. maddesine göre "Uygulama Alanı" i­lan edilen yerlerde köy kurulması ile idari bağlı­lık değişikliği işlemleri Bakanlar Kurulu Kararı ile olmakta ve sekreterya hizmetleri Tarım ve Köy İşleri Bakanlığınca yürütülmektedir.

KAYNAKÇA: 1-7/4/1924 tarih ve 68 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 442 Sayılı Köy Kanunu, 2-18.6.1949 Tarih ve 7236 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 3-6 Aralık 2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6360 Sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun,

4-23.11.1979 gün ve 16818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sınır, Mülki Ayrılma-Birleşme ve köy Kurulması-Kaldırılmasına ilişkin Yönetmelik”, 5-İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 13.03.1980 tarih ve 440-419/1395 sayılı genelgesi, 6-İstatistiki Bilgiler; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Mülki Ayrılma ve Birleşmeler Şubesi, 7-Enver Salihoğlu, Yerel Siyaset Dergisi-Seçim Sistemlerinin Yerel Siyasete Etkisi 8-TÜİK istatistikleri

TEŞEKKÜRLER…