Bİlgİsayar Mühendİslİğİ Orta Doğu Teknİk Ünİversitesİ Seminerleri PROF. Dr. Veysİ İşler Bİlgİsayar Mühendİslİğİ Orta Doğu Teknİk Ünİversitesİ

Dijital toplum Dijital yerliler / Dijital jenerasyon Dijital göçmenler

Dijital yerliler / Dijital jenerasyon

Dijital yerliler / Dijital jenerasyon Ödev Chat & anlık mesaj SMS mesaj TV Internet

AVRUPA ÇEVRİMİÇİ ÇOCUKLAR PROJESİ (EU KIDS ONLINE)

İnternet kullanmaya başlama yaşı Austria (AT) Belgium (BE) Bulgaria (BG) Cyprus (CY) Chezh Republic (CZ) Denmark (DK) Estonia (EE) Finland (FI) France (FR) Germany (DE) Greece (EL) Hungary (HU) Ireland (IE) Italy (IT) Lithuania (LT) Netherlands (NL) Norway (NO) Poland (PL) Portugal (PT) Romania (RO) Slovenia (SL) Spain (ES) Sweden (SE) United Kingdom (UK) Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online.

İnternet’e nereden erişiyorlar? Okul 63 % Oturma odası 60 % Arkadaşının evi 51 % Kendi odası 48 % Akrabasının evi 41 % Internet kafe 14 % Kütüphane veya Ortak alan 12 % Türkiye’de evde İnternet kullanımı % 49 % 33 kendi odasında % 16 ortak alanda Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online.

İnternet’e nasıl erişiyorlar? Ortak Bilgisayar 55 % Özel Bilgisayar 34 % Televizyon 31 % Cep telefonu 28 % Oyun konsolu 24 % Özel Laptop 23 % Ortak Laptop Diğer (Ipod Touch, iPhone) Türkiye’de mobil ve handheld ile bağlananlar % 13 Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online.

İnternet’i ne sıklıkla kullanıyoruz? Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online.

İnternet’i hangi amaçlarla kullanıyorlar? Sosyal paylaşım siteleri Sanal dünyalar Anlık iletişim Oyun oynama Müzik dinleme/indirme Video izleme Blog Araştırma & Okul

Sosyal paylaşım siteleri Kaç tane arkadaşınız var?

Sosyal paylaşım siteleri

Sosyal paylaşım siteleri Facebook Twitter MSN, livespace MySpace Formspring

Sosyal paylaşım siteleri Sosyal paylaşım ağlarına üye olan çocuk yüzdesi Facebook üyeliği (%85) Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online.

Sosyal paylaşım siteleri Profilleri “herkese açık” olanlar (% 44) Adres bilgilerini ve telefon numarasını paylaşanlar (% 22) Yaşını doğru belirtmeyenler (% 18) Çocukların üçte biri 13 yaşının altında

Club Penguin Webkinz Poptropica Neopets Sanalika Sanal dünyalar Club Penguin Webkinz Poptropica Neopets Sanalika

İnternet ve riskler Çevrim içi arkadaş edinme & çevrimdışı görüşme Cinsel içerik ve mesaj Tanımadığı kişilerle çevrimiçi konuşma (% 18) Yüz yüze görüşme (% 3) Cinsel içerikli mesaj alan (+11 yaş) (% 14) Cinsel içerikli mesaj gönderen (+11 yaş) (% 4) Cinsel içerikli fotoğraf gören (%13) Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online.

İnternet ve riskler Siber zorbalık “Bir bireyin veya grubun bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak kasıtlı, sürekli, düşmanca davranışlar ile başkalarına zarar vermeye çalışması” (Bill Bersey) http://www.cyberbullying.org/

İnternet ve riskler Siber zorbalık Kişisel şifrelerin çalınması İzinsiz şekilde e-postaların okunması İzinsiz resim paylaşılması Utandırıcı resimler çekilmesi ve yayılması Hakaret ve tehdit içeren mesajların atılması Dedikoduların yayılması Karalayıcı kişisel sayfalar Siber zorbalik ozellikle ergenlik donemi cocuklarinda yaygindir.

İnternet ve riskler Siber zorbalığa maruz kalmış çocuğunuzun davranışlarında değişiklikler olabilir: Bilgisayarı ve cep telefonunu kullanmayı bırakması E-posta veya mesaj aldığında tedirgin olması Okula gitmek istememesi Aile ve arkadaşlarından uzaklaşması

Ebeveynlere öneriler Çocuğunuzla Kendinizi Sorumluluk Çocuğunuzu Seminerleri Kendinizi Eğitin ve Geliştirin Çocuğunuzu Eğitin Gözlemleyin Çocuğunuzla İletişim Kurun Sorumluluk Alın

Çocuğunuzu eğitin İnternette gördüğü her şeye inanmamasını Seminerleri İnternette gördüğü her şeye inanmamasını Şifre ve kişisel bilgilerini paylaşmamasını Güvenlik ayarlarını yapmasını Tanımadığı kişileri arkadaş listesine eklememesini ve görüşmemesini Tanımadıkları kişilerden gelen e-postaları açmamasını

Çocuğunuzu eğitin Çocuğunuzu eğitin Arkadaşlarına saygılı olmasını Seminerleri Arkadaşlarına saygılı olmasını Uygun olmayan yorumlarda bulunmamasını Kızgın olduğu zaman mesaj göndermemesini

Çocuğunuzu eğitin Siber zorbalık yapan birine cevap vermemesini Seminerleri Siber zorbalık yapan birine cevap vermemesini Siber zorbalık yapan kişiyi engel listesine eklemesini Kanıtları kaydetmesini Size ve de yetkili kişilere haber vermesini

Çocuğunuzla İletişim Kurun Seminerleri Açık ve güvene dayalı bir iletişim kurun. Ona İnternet’te neler yaptığını sorun. Sanal zorbalığa maruz kalıp kalmadığını sorun. Başka birine kaba davranıp davranmadığını sorun. Yasaklar koymayın, aşırı tepkiler vermeyin. İnternet süresi ve zamanı gibi bazı kurallar koyun. Kurallar, onun guvende hissetmesini saglayacaktir

Çocuğunuzu gözlemleyin Seminerleri Çocuğunuzun sosyal ağ üyeliklerini izleyin Kimlerle konuşuyorlar? Ne konuşuyorlar? Ne tür yorumlarda bulunuyorlar?

Sorumluluk alın Bilgisayarı ortak oturma alanına koyun. Seminerleri Bilgisayarı ortak oturma alanına koyun. Çocuklarınıza model olun. Alternatif faaliyetlere yönlendirin. Birlikte kaliteli zaman geçirin. Filtreleme ve güvenlik yazılımları kullanın. Yetkilileri bilgilendirin.

Gençler ve Çocuklar Ne Yapmalı?

BİLGİSAYAR VE İNTERNET’İN EĞİTİM VE EĞLENCE AMAÇLI KULLANIMI İnternet’te eğitim amaçlı neler yapabiliriz? Araştırma yapabiliriz. Ödevlerimizi yapabiliriz. Eğitsel oyunlar oynayabiliriz. Eğitsel videolar izleyebiliriz.

BİLGİSAYAR VE İNTERNET’İN EĞİTİM VE EĞLENCE AMAÇLI KULLANIMI İnternet’te bilgiye ulaşırken nelere dikkat etmeliyiz? Bulduğumuz sitenin kaynağına (üniversite-edu, devlet-gov, ticari-com vb.) bakmalıyız. Kaynaktaki bilgiye eleştirel gözle yaklaşmalıyız.

BİLGİSAYAR VE İNTERNET’İN EĞİTİM VE EĞLENCE AMAÇLI KULLANIMI İnternet’te bilgiye ulaşırken nelere dikkat etmeliyiz? Bilginin doğruluğunu üç ayrı kaynaktan kontrol etmeliyiz. İnternet’ten kullandığımız bilgilerin kaynağını belirtmeliyiz. Sanal dünyada da kaba davranmamaya özen göstermeliyiz.

BİLGİSAYAR VE İNTERNET’İN EĞİTİM VE EĞLENCE AMAÇLI KULLANIMI Oyun oynarken nelere dikkat etmeliyiz? Yaşımıza uygun oyunları seçmeliyiz. Bilgisayarda oyun oynarken kendimize zaman sınırı koymalıyız. Oyun oynarken belirli zaman aralıklarıyla dinlenmeliyiz.

SOSYAL AĞLARDA, ÇEVRİMİÇİ OYUNLARDA VE İNTERNET’TE İLETİŞİMDE GÜVENLİK Sanal ortamda kimlik gizliliğimizi nasıl sağlayabiliriz? Kişisel bilgilerimizi (isim, yaş, resim, şifre, kimlik numarası, adres, telefon vb.) paylaşmamalıyız.

SOSYAL AĞLARDA, ÇEVRİMİÇİ OYUNLARDA VE İNTERNET’TE İLETİŞİMDE GÜVENLİK Şifre oluştururken nelere dikkat etmeliyiz? Sayı ve sembollerden oluşan, en az 8 karakter içeren şifreler oluşturmalıyız. Kişisel bilgilerimizi (isim, soyisim, doğum tarihi vb.) içermeyen şifreler kullanmalıyız.

SOSYAL AĞLARDA, ÇEVRİMİÇİ OYUNLARDA VE İNTERNET’TE İLETİŞİMDE GÜVENLİK Şifre oluştururken nelere dikkat etmeliyiz? Şifrelerimizde tahmin edilebilecek sözcüklerin yer almamasına dikkat etmeliyiz. Şifremizi düzenli olarak değiştirmeliyiz. Bütün hesaplarımız, adreslerimiz için aynı şifreyi kullanmamalıyız.

SOSYAL AĞLARDA, ÇEVRİMİÇİ OYUNLARDA VE İNTERNET’TE İLETİŞİMDE GÜVENLİK Sanal ortamda anlık iletişim kurarken nelere dikkat etmeliyiz? Tanımadığımız kişilerden gelen belgeleri açmamalıyız. Tanımadığımız insanlarla kişisel bilgilerimizi paylaşmamalıyız. Ortak kullanılan alanlarda şifreni hatırla gibi seçenekleri işaretlememeliyiz. Sanal ortamda tanıştığımız insanlarla yüz yüze görüşmemeliyiz.

SOSYAL AĞLARDA, ÇEVRİMİÇİ OYUNLARDA VE İNTERNET’TE İLETİŞİMDE GÜVENLİK Sanal kabadayı tarafından rahatsız edilirsek ne yapmalıyız? Durumu bir büyüğümüze anlatmalı ve ondan yardım istemeliyiz. Cevap vermemeli ve engellemeliyiz.

SOSYAL AĞLARDA, ÇEVRİMİÇİ OYUNLARDA VE İNTERNET’TE İLETİŞİMDE GÜVENLİK Sosyal paylaşım sitelerini kullanırken nelere dikkat etmeliyiz? Güvenlik ayarlarını sadece arkadaşlarımızın görebileceği şekilde düzenlemeliyiz. Paylaştığımız belgelerin güvenilirliğine dikkat etmeliyiz.

KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER VE BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Sağlıklı bir şekilde bilgisayar kullanabilmek için nelere dikkat etmeliyiz? Sandalyeye dik ve sırtımızı destekleyecek şekilde oturmalıyız. Dizlerimizin ve dirseklerimizin açısının 90 derece olmasına özen göstermeliyiz.

KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER VE BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Sağlıklı bir şekilde bilgisayar kullanabilmek için nelere dikkat etmeliyiz? Gözlerimizin bilgisayar ekranına paralel ve ekrandan 30-45 cm uzaklıkta olmasına dikkat etmeliyiz. Güneş ışığının bilgisayar ekranına direk yansımasını önlemeliyiz. Her yarım saatte bir bilgisayar kullanmaya ara vermeliyiz.

KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER VE BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Bilgisayarımızı kötü amaçlı yazılımlardan korumak için neler yapmalıyız? Kimden ve ne amaçla geldiğini bilmediğimiz belgeleri açmamalıyız. Bilgisayarımızın güvenlik duvarının açık olduğundan emin olmalıyız. Bilgisayarımıza güncellenmiş bir antivirüs yazılımı kurmalıyız.

KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER VE BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Siber tuzaklardan nasıl korunabiliriz? Bedava gibi görünen reklam amaçlı sitelerden uzak durmalıyız. Otomatik olarak açılan yarışmalara katılmamalıyız. Sitelerin güvenilirliğinden emin olmadan hakkımızda bilgi vermemeliyiz.

KARŞILAŞILABİLECEK PROBLEMLER VE BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Siber tuzaklardan nasıl korunabiliriz? Hesap numarası, şifre ve kimlik numarası gibi bilgilerimizi asla İnternet üzerinden paylaşmamalıyız. Siber tuzaklardan birine yakalanırsak durumu güvendiğimiz bir yetişkine anlatmalıyız.

Bilgisayar Oyunları ve Etkileri

Bilgisayar Oyunları Yararlı mı Zararlı mı? Ne Yapmak Gerekir?

TANIMLAR Oyun: Katılımcıyı eğlendirmek veya ödüllendirmek amacıyla belirli kurallara göre oynanan fiziksel veya zihinsel yarışmadır. Bilgisayar(Video) Oyunu: Eğlence, dinlenme veya kazanmak amacıyla belirli kurallara göre bilgisayarla oynanan zihinsel yarışmadır. Ciddi Oyun: Kurumsal veya bireysel eğitim, egzersiz, sağlık, kamu politikası ve stratejik iletişimi hedeflerini kullanan belirli kurallara göre bilgisayarla oynanan zihinsel yarışmadır. Zyda, M. (Septembe 2005). “From visual simulation to virtual reality to games”. IEEE Computer

Space War: İlk popüler oyun!

ATARİ

PC OYUNLARI

PlayStation 2

PlayStation Portable

Wii

XBOX 360

ÇEVİRİMDIŞI (OFFLİNE) OYUN TÜRLERİ ÇEVİRİMDIŞI (OFFLİNE) ÇEVİRİMİÇİ (ONLİNE) Grand Theft Auto, Test Drive gibi bilgisayarda veya konsolda oynan oyunlar EverQuest, Knightonline gibi geniş bant ile oynanan küçük ödemeleri olan oyunlar

OYUN OYNAMA ALIŞKANLIKLARI ABD’de 6 yaş ve üstü ülke nüfüsunun %60’ı oynuyor Evlerin %50’den fazlasında konsol var

OYUNLAR YARARLI MI ZARARLI MI? Oyuna/Yaşa/Amaca Bağlı Televizyon/filmler/kitaplar yararlı mı zararlı mı? Taşıtlar yararlı mı zararlı mı?

ZARARLARI: ŞİDDET Oyunlar ve şiddet arasında nedensel bir bağlantı var mıdır? Televizyon ve şiddet konusundaki tartışmaya benziyor. Bazı araştırmalar şiddet içeren oyunların bu tür oyunları oynayanları daha saldırgan yapabileceğini savunuyor. Bazıları ise oyunların kişileri saldırgan yapmadığını, zaten saldırgan olan kişilerin bu tür oyunları tercih ettiğini belirtiyor.

ZARARLARI: ŞİDDET Bazı oyunlarda etik problemleri tartışılıyor. En kanlı ve etik açıdan iddialı bir oyun olarak tanıtıldı. Oynayanlar düşmanları mümkün olan en sadistik yolla öldürdüklerinde ödüllendiriliyorlar. Bunun için nahoşluk derecesi sürekli artan seçenekler mevcut. Tüm yapılanlar oyun içerisinde bir kamera varmış gibi üçüncü kişi perspektifinden aktarılıyor.

ZARARLARI:BAĞIMLILIK Diğer psikolojik bağımlılıklara benzer bağımlılıklar. Kendini kontrol edememe rahatsızlığı.

OLASI NEDENLER AMA: The American Medical Association (2007) Çok oyun oynayanlar gerçek-dünya ilişkilerden daha ziyade sanal ilişkiler yürütmekte daha başarılılar.

BAĞIMLILIK BELİRTİLERİ Sürekli oyun oynama düşüncesindeler. Oyun oynayarak problemlerden kaçıyorlar. Aynı tatmin için oyun oynama zamanını arttırıyorlar.

Final Fantasy XI’den Uyarı (Oyuna girmeden önce gösterilir)

BELİRTİLERİ Bu tutumu kontrol etme, durdurma veya bitirme yeteneğinden yoksunlar. Oyun oynamaları engellenince rahatsızlık duyuyorlar. Oyuna ayırdıkları zaman hakkında yalan söylüyorlar.

BAĞIMLILIĞIN ETKİLERİ Utangaçlık Başkalarının hayatlarını kontrol etme inancı Şansın hayatlarına etkisine yükselen inançları

YARARLARI: GELİŞİM El-göz koordinasyonu Problem çözme Çoklu görev Zeka Mantık Uzaysal Strateji

YARARLARI: EĞİTİM Eğitim Askeri Sağlık Ulaşım Politika Şehir Planlama Uzay Din Afet Yönetimi Mühendislik

YARARLARI: SOSYAL ETKİLEŞİM Bir oyundan istatistikler 5.000 kayıtlı kullanıcı. 1.200.000 satırlık gerçek zamanlı iletişim. 50.000 adet gönderilmiş ileti.

Bunlar Nedir?

OYUNLARIN ESRB DERECELERİ ESRB: The Entertainment Software Rating Board 3 yaş ve üstü 6 yaş ve üstü 10 yaş ve üstü 13 yaş ve üstü 17 yaş ve üstü 18 yaş ve üstü Değerlendirmede

Bilgisayar Oyun Dereceleri

Erken çocukluk 3 yaş ve üzeri için uygundur.

Herkes 6 yaş ve üzeri için uygundur.

Herkes 10+ 10 yaş ve üzeri için uygundur.

Ergen 13 yaş ve üzeri için uygundur.

Ergin 17 yaş ve üzeri için uygundur.

Sadece yetişkinler 18 yaş ve üzeri için uygundur.

Askıdaki Sınıflandırma Sınıflandırılması bekleniyor Askıdaki Sınıflandırma yerine “Deneme Aşamasında” yazılabilir mi? Dokümanda “Askıdaki sınıflandırma ” diye yer almış.

NE YAPMALI? Çocuğunuzun oynadığı oyunları bilin. Yaş grubuna göre oyun seçin. Az da olsa birlikte zaman ayırın. Oyundaki olayların fantezi olduğu konusunda konuşun.

NE YAPMALI? Bağımlılık yapabileceğini ve olası zararlarını konuşun. Ödül amaçlı kullanın. Diğer fiziksel aktivitelerle denge kurmaya çalışmasını sağlayın. Oyun oynama zamanına sınırlama getirin.

KAYNAKLAR http://www.bullying.org http://guvenliweb.org.tr/ Rothbaum : Virtual Junkies. February 2004. Internet/Computer Addiction Services. 18 October 2007 <http://ebscohost.com/bsi/delivery?vid=6&hid=117&sid=d66ad7aa-2643-422c-8596 Wikimedia Foundation, Inc. Wikipedia. Video Game Addiction. May 2001. 18 October 2007 <http://en.wikipedia.org/wiki/Game_addiction#Possible_diagnosis Tüzün, H. (2006, Aralık). Bilgisayar oyunlarının yararları ve zararları. i-net-tr'06, XI. Türkiye'de İnternet Konferansı'nda sunulan bildiri, Ankara, Türkiye. Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2010). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Initial Findings. LSE, London: EU Kids Online. http://www.bullying.org http://guvenliweb.org.tr/

Daha fazla bilgi için: www.bilgitoplumundaaile.org Teşekkür ederim. Prof. Dr. Veysi İŞLER