1 T.C. Yükseköğretim Kurulu Projenin ülkemizdeki; • Akademik Organizasyonu için Yükseköğretim Kurulu’na, • Finansal Destekleri için Avrupa Komisyonu’na • Finansal Organizasyonu için Ulusal Ajans’a teşekkür ederiz. Miraç AKÇAY Süheyda ATALAY Naci CANGÜL İlker ÇARIKÇI Emin Yaşar DEMİRCİ Gonca BAYRAKTAR DURGUN Kerim EDİNSEL Nejat ERK Ramazan GÖZEN Zafer GÜL Reşat KASAP Emin KÖKTAŞ Önder KUTLU Selda ÖNDEROĞLU Lerzan ÖZKALE (Öğrenci Temsilcisi) BOLOGNA SÜRECİ ULUSAL TOPLANTISI - YETERLİLİKLER Kasım 2008, Sakarya

2 Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Sektörel Yeterlilikler Program Yeterlilikleri Öğrenme Çıktıları ve Yetkinlikler 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: •2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi •Kademeler arası geçiş •Ulusal yeterlilikler Çerçevesi 4.33

3 DERECE SİSTEMİMÜKEMMEL (4.67)ÇOK İYİ (4.33) • İkili Sistemin Uygulama DüzeyiMÜKEMMEL (5) • 1 den 2’ ye GeçişÇOK İYİ (4)MÜKEMMEL (5) • İkili Sistemdeki Öğrenci OranıMÜKEMMEL (5)- • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi-İYİ (3) BERGEN-2005LONDRA-2007 Bologna Süreci Değerlendirme Raporlarında Türkiye’nin Performansı

4 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: •2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi •Kademeler arası geçiş •Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi  Bologna Süreci ile uyumlu 2/3 aşamalı sistem hali hazırda mevcut: •Lisans •Lisansüstü - Master - Doktora

5 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: •2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi •Kademeler arası geçiş •Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi  Kademeler arası geçiş belirli bir mevzuat çerçevesinde uygulanabilir durumda: •Mevzuat daha fazla şeffaflaştırılmalı •Çok disiplinli alanlara geçişte daha açık süreçler belirlenmeli •Üst kademelere geçişi olmayan disiplinler tanımlanmalı ve geçişe engel sorunlar ortadan kaldırılmalı

6 Yeterlilik: Bir eğitim kademesini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının tanımıdır. Yeterlilikler çerçevesi bunları organize eden ve sınıflandıran yapıdır. • Yükseköğretim Yeterlilikleri • Mesleki Yeterlilikler: tarihinde 5544 sayılı Kanunla Mesleki Yeterlilikler Kurumu Kanunu 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: •2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi •Kademeler arası geçiş •Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi

7 •Yükseköğretim sistemleri arasında uluslararası ilişkilendirmeyi sağlamak (saydamlık), •Yükseköğretim sistemlerinin birbirini tanımasını kolaylaştırmak (tanınma) •Öğrenenlerin ve mezunların hareketliliğini artırmak (hareketlilik) AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ

8 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA” Bologna Süreci (Bergen-2005) 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”: Avrupa Birliği Tavsiye Kararı (22 Nisan 2008 AP ve AB Konseyi Başkanları imzası) 2010’da ulusal yeterliliklerin, 2012’de sertifika ve diplomaların EQF’e uyumu kararı AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (Şemsiye Çerçeve)

9 EQF Kademe 1 EQF Kademe 2 EQF Kademe 3 EQF Kademe 4 EQF Kademe 5 EQF Kademe 6 EQF Kademe 7 EQF Kademe 8 Kısa Kademe (Önlisans) Birinci Kademe (Lisans) İkinci Kademe (Yüksek Lisans) Üçüncü Kademe (Doktora) QF-EHEA EQF-LLL AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ ??? Yükseköğretim Kademeleri İlk Ve Orta Öğretim Kademeleri AKTS

10 ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ NEDİR? Ülkelerin  toplumsal,  kültürel  ve ekonomik gerçeklerine en yakın tanımları ve yaklaşımları içeren,  Yükseköğretim kurumları tarafından kabul gören ve uygulanabilen,  Ulusal ve Uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen derecelerin verilebileceği bir sistem.

11 ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ NEDEN GEREKLİDİR? •Uluslararası alanda o ülkenin yüksek öğretim sisteminin –şeffaflığı –tanınması –öğrenenler ve mezunlarının hareketliliği için bir araçtır. •Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi, o ülke yükseköğretim kurumlarının uluslararası çekiciliğini artıracaktır.

12 EQF Kademe 1 EQF Kademe 2 EQF Kademe 3 EQF Kademe 4 EQF Kademe 5 EQF Kademe 6 EQF Kademe 7 EQF Kademe 8 Ülke A Ülke B Yeterlilik ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVELERİNİN İLİŞKİLENDİRİLMESİ

13 Hazırlama Süreci •Sürecin organizasyonu •Taslak metnin hazırlanması •Paydaşlarla tartışma ve nihai metnin oluşturulması •Ulusal otorite onayı •Uygulama ile ilgili hazırlık süreci, idari yapılanma, ilgili yasal düzenlemeler ve akreditasyon •Eğitim-öğretim programları seviyesinde uygulama

14 1.Başlangıç için karar verme (Ulusal otorite, YÖK) 2.Sürecin planlanması ve organizasyonu (Komisyon, Çalışma grubunun oluşturulması, ilgili paydaşların belirlenmesi vb.) (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu) 3.Sürecin tasarımı (Kademeler, Kademelerin Tanımlanması, Verilen Dereceler) (Komisyon, Çalışma Grubu) 4.Taslak metnin hazırlanması (Komisyon, Çalışma Grubu): Kasım Metnin paydaşlar tarafından Ulusal düzeyde tartışılması ve kabulü (Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Çerçevenin Ulusal otorite tarafından onaylanması ve ilgili yasal düzenlemelerin yapılması (Kanun, yönetmelik) (YÖK): Mart İdari düzenlemeler (Yükseköğretim Kurumları, Kalite Ajansları ve ilgili diğer kuruluşlar) (YÖK): Mayıs Sektörel yeterliliklerin belirlenmesi (İlgili akademik birimler ve sektör paydaşları) (Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Çerçevenin seçilecek kurum, bölüm ve program düzeyinde pilot ölçekte uygulanması ve ders programlarının öğrenme çıktılarına dayalı olarak güncellenmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Çerçevenin tüm yükseköğretim kurumlarında, bölüm ve program düzeyinde uygulanması ve ders programlarının öğrenme çıktılarına dayalı olarak güncellenmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık Yeterliliklerin, Ulusal Yeterlilikler çerçevesine Ulusal Kalite Güvencesi Sistemi (Akreditasyon, Değerlendirme) ile dahil edilmesi (YÖK, Komisyon, Çalışma Grubu): Aralık TÜRKİYE ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ HAZIRLAMA SÜRECİ TAKVİMİB

15 1.Genel veya mesleki orta öğretimde kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan ve orta öğretim düzeyi üzerindeki dersler ile uygulama araç ve gereçleri ile desteklenen bir alandaki bilgi ve becerilere sahip olmak ve o alandaki temel kavramları kavradığını göstermek, 2.Alanında tanımı iyi yapılmış problemlerin çözümü için gerekli olan verileri tanımlama, toplama ve kullanmayı etkin bir biçimde yapabilmek; pratik uygulamalarda gereken teorik bilgileri, el ve/veya düşünsel becerileri kullanabildiğini göstermek, 3.Alanı ile ilgili tasarımları ve uygulamaları çalışma arkadaşlarına, üstlerine ve hizmet verdiği kişi ve gruplara açık bir biçimde anlatabilmek ve takım çalışması yapabilmek, 4.Alanında bağımsız olarak öğrenmeyi ve öğrendiklerini uygulayabildiğini göstermek 5.Alanı ile ilgili çalışmalarda öngörülmeyen durumlarla ilgili sorunları belirleme ve çözüm arama yeteneğini kazandığını göstermek 6.Sorumluluğu altında çalışanların performanslarını objektif olarak değerlendirmek ve denetlemek 7.Alanında yeterli olacak düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak (“European Language Portfolio Global Scale”, Level A2) 8.Temel bilgisayar kullanımı bilgisi ile birlikte, mesleğinin gerektirdiği yazılım ve donanımı kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Basic Level) 9.Alanı ile ilgili konularda, sosyal sorumluluk, etik değerler ve sosyal güvenlik hakları bilgisi ve bilincine sahip olmak, 10.Alanı ile ilgili konularda, iş güvenliği, işçi sağlığı ve çevre koruma bilgisi ve bilincine sahip olmak ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ ÖN LİSANS

16 1.Ortaöğretimde kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan, alanındaki en güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç ve gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeyde bilgi ve kavrayışa sahip olmak, bunları kullanabilmek, 2.Alanındaki kavramları, fikirleri ve verileri, bilimsel yöntemlerle değerlendirmek, karmaşık problem ve konuları belirlemek ve analiz edebilmek, tartışmalar yapabilmek, kanıta ve araştırmalara dayalı öneriler geliştirebilmek, 3.Uzman ya da uzman olmayan dinleyici gruplarını, alanı ile ilgili konularda bilgilendirmek, onlara düşüncelerini problemleri ve çözüm yöntemlerini açık bir biçimde yazılı ve sözlü aktarabilmek, 4.Öğrenmeyi öğrenme becerileri ve eleştirel düşünceyle, ileri düzey çalışmaları bağımsız olarak yürütebileceğini gösterebilmek, 5.Alanındaki uygulamalarda karşılaşabileceği öngörülemeyen karmaşık durumlarda sorumluluk alarak çözüm üretebilmek, 6.Sorumluluğu altında çalışanların mesleki gelişimine yönelik etkinlikleri planlayıp yönetebilmek, 7.Alanındaki bilgileri takip edip kullanabilecek ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak. (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B1) 8.Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Advanced Level 9.Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme yeterliliğine sahip olmak 10.Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında bilimsel, sosyal ve etik değerleri gözetme bilgi ve bilincine sahip olmak 11.İş güvenliği, işçi sağlığı, sosyal güvenlik hakları, kalite kontrol ve yönetimi ile çevre koruma konularında yeterli bilgi ve bilince sahip olmak ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ LİSANS

17 1.Lisans derecesi yeterlilikleri üzerine kurulan, aynı ya da farklı bir alandaki bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte bilimsel araştırma yaparak bilgiye ulaşabilme, bilgiyi değerlendirme, yorumlama ve uygulama yapabilmek 2.Alanındaki sınırlı ya da eksik verileri kullanarak bilimsel yöntemlerle bilgiyi geliştirebilmek, bilimsel, toplumsal ve etik sorumluluk ile kullanabilmek 3.Alanındaki bir problemi, bağımsız olarak kurgulamak, çözüm yöntemi geliştirmek, çözmek, sonuçları değerlendirmek ve gerektiğinde uygulayabilmek 4.Alanındaki güncel gelişmeleri ve kendi çalışmalarını, alanındaki ve dışındaki gruplara, yazılı, sözlü ve görsel olarak sistemli bir şekilde aktarabilmek 5.Alanındaki uygulamalarda karşılaşacağı öngörülmeyen karmaşık durumlarda, yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilmek ve sorumluluk alarak çözüm üretebilmek 6.Alanı ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilmek ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilmek 7.En az bir yabancı dilde sözlü ve yazılı iletişim yeteneğine sahip olmak (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B2) 8.Alanının gerektirdiği bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek ve geliştirebilmek 9.Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında bilimsel, sosyal ve etik değerleri gözeterek bu değerleri öğretebilmek ve denetlemek 10.Alanında özümsedikleri bilgiyi ve problem çözme yeteneklerini, disiplinler arası çalışmalarda uygulayabilmek. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ YÜKSEK LİSANS

18 1.Genellikle yüksek lisans yeterliliklerine dayalı bir alanda bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte, özgün bir konuda bilimsel saygınlık içinde bağımsız olarak araştırma sürecini algılayabilmek, tasarlayabilmek, uygulayabilmek ve sonuçlandırabilmek 2.Bir alanda en yeni bilgilere sistematik bir yaklaşımla sahip olmak ve kavramanın yanında, bu alanla ilgili araştırmalarda, yöntem ve becerilerde üst düzeyde ustalık kazanmak 3.Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştiren ya da bilinen bir yöntemi, bir alana uygulayan özgün bir çalışmanın en az bir bölümünü, ulusal ve/veya uluslararası hakemli saygın dergilerde yayınlayıp, alanındaki bilginin sınırlarını genişleterek bilime katkıda bulunmak 4.Yeni ve karmaşık fikirlerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirmesini yapabilmek 5.En az bir yabancı dilde, ileri düzeyde yazılı sözlü ve görsel iletişim kurabilmek ve tartışabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level C1) 6.Akademik ve profesyonel bağlamda teknolojik, sosyal veya kültürel ilerlemeleri tanıtarak, bilgi toplumu olma sürecine katkıda bulunmak ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ DOKTORA

19 1. YETERLİLİK Önlisans 1.Genel veya mesleki orta öğretimde kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan ve orta öğretim düzeyi üzerindeki dersler ile uygulama araç ve gereçleri ile desteklenen bir alandaki bilgi ve becerilere sahip olmak ve o alandaki temel kavramları kavradığını göstermek, Lisans 1.Ortaöğretimde kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan, alanındaki en güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç ve gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeyde bilgi ve kavrayışa sahip olmak, bunları kullanabilmek, Yüksek lisans 1.Lisans derecesi yeterlilikleri üzerine kurulan, aynı ya da farklı bir alandaki bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte bilimsel araştırma yaparak bilgiye ulaşabilme, bilgiyi değerlendirme, yorumlama ve uygulama yapabilmek Doktora 1.Genellikle yüksek lisans yeterliliklerine dayalı bir alanda bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte, özgün bir konuda bilimsel saygınlık içinde bağımsız olarak araştırma sürecini algılayabilmek, tasarlayabilmek, uygulayabilmek ve sonuçlandırabilmek

20 DOKTORA*TIPTA UZMANLIK** SANATTA YETERLİLİK** TEZLİ YÜKSEKLİSANS PROGRAMLARI* TEZSİZ YÜKSEKLİSANS PROGRAMLARI** FAKÜLTE PROGRAMLARI* YÜKSEKOKUL & KONSERVATUVAR PROGRAMLARI** MESLEKYÜKSEKOKULU PROGRAMLARI* 1.KADEME İÇERİSİNDEN KISA KADEME PROGRAMLARI** YÜKSEKÖĞRETİM KADEMELERİ VERİLEN DERECELER 3.KADEME (Doktora) 2.KADEME (Yükseklisans) 1.KADEME (Lisans) KISA KADEME (Önlisans) * Yeterlilikleri taslak olarak tanımlanmış profiller. ** Yeterlilikleri tanımlanması gereken profiller ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ KADEMELERİ YÜKSEKÖĞRETİM PROFİLLERİ

21 TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ 5., 6,, 7. Ve 8. KADEMELERİ ÖĞRENME ÇIKTILARI TASLAĞI KADEMELER/ TANIMLAYICILAR BİLGİ - Teorik - Pratik BECERİLER - Kavramsal/ Bilişsel - Pratik KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme ve Karar Verme Öğrenmeİletişim ve SosyalMesleki KADEME 6 (LİSANS) Ortaöğretimd e kazanılan yeterlilikler üzerine kurulan, alanındaki en güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç ve gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeyde bilgi ve kavrayışa sahip olmak, bunları kullanabilmek - Alanındaki kavramları, fikirleri ve verileri, bilimsel yöntemlerle değerlendirmek, karmaşık problem ve konuları belirlemek ve analiz edebilmek, tartışmalar yapabilmek, kanıta ve araştırmalara dayalı öneriler geliştirebilmek - Alanındaki uygulamalarda karşılaşabileceği öngörülemeyen karmaşık durumlarda sorumluluk alarak çözüm üretebilmek - Sorumluluğu altında çalışanların mesleki gelişimine yönelik etkinlikleri planlayıp yönetebilmek Öğrenmeyi öğrenme becerileri ve eleştirel düşünceyle, ileri düzey çalışmaları bağımsız olarak yürütebilece ğini gösterebilme k Alanı ile ilgili tasarımları ve uygulamaları çalışma arkadaşlarına, üstlerine ve hizmet verdiği kişi ve gruplara açık bir biçimde anlatabilmek ve takım çalışması yapabilmek Alanında yeterli olacak düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak (European Lang Portfolio, Level A2) Temel bilgisayar kullanımı bilgisi ile birlikte, mesleğinin gerektirdiği yazılım ve donanımı kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Basic Level) Alanı ile ilgili konularda, sosyal sorumluluk, etik değerler ve sosyal güvenlik hakları bilgisi ve bilincine sahip olmak Alanı ile ilgili konularda, iş güvenliği, işçi sağlığı ve çevre koruma bilgisi ve bilincine sahip olmak

22 SONUÇ •Öğrenci Merkezli Eğitim son yıllarda Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir. •Üniversitelerin, oluşturulacak Ulusal Yeterlilikler çerçevesi ve Sektörel Yeterliliklere göre tüm programları için “program çıktıları”nı tanımlamaları gerekecektir. •Bu süreçte ayrıca derslerin “öğrenme çıktıları” belirlenecektir. 1.Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: •2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi •Kademeler arası geçiş •Ulusal yeterlilikler Çerçevesi

23 İlginiz için teşekkür ederim..