Üniversite Kentleri ve Kent Üniversiteleri Üniversiteler Kenti İzmir’de 1. Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Çalıştayı 08 – 09 Haziran 2012 Prof.Dr. Murat Barkan Yaşar Üniversitesi Rektörü İzmir Üniversiteleri Platformu Dönem Başkanı

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Nüfus ve Siyasi Hareketlilik (Küresel) «Batıda nüfus azalıyor ve yaşlanıyor; doğuda ise durum tam tersi» AB nüfusunun artış oranı ‰ 8.2; %86’sı yüksek öğretimli. ABD, Kanada ve Avustralya’da nüfus artış oranları AB oranlarına yakın seyrediyor. AB ve ABD’de ölüm oranlarındaki artış yüksek. Orta Doğu’da, Uzak Doğu, Orta ve Kuzey Afrika, Asya, Orta Asya, Orta Avrupa vb. problem coğrafyalarında nüfus artış oranı %1.5 ve üzerinde.

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Talep Hareketliliği (Küresel) «Küresel yüksek öğretim talebi evine dönüyor» Her yıl 3,5 - 4 milyon öğrenci denizaşırı düzlemde hareketli. Bu hareketlilik yıllık ~ 100 milyar USD’nin dolaşımını sağlıyor. Küresel ekonomik kriz uluslararası talebi kabuğuna çekilmeye zorladı. Problem coğrafyaları aynı zamanda talep coğrafyaları niteliğinde. Batı’da yaşam ve yükseköğretim talep coğrafyaları için pahalı. Talep, arzı belirler hale geldi; Hesaplı ama kaliteli, Coğrafi ve psikolojik olarak erişimi zahmetsiz, Kültürel açıdan yakın, Güvenli bir yerde istiyor.

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Talep Hareketliliği (Küresel) «Yükseköğretim pazarı açısından küresel bölgeler oluşuyor» AB’de yükseköğretim olanağı bulamayan Türk varlığı ciddi bir talep niteliğine sahip ve içeriği çok çeşitli. Latin Amerika (Brezilya, Arjantin, Şili, Kolombiya, Meksika) GSMH’sı hızla artan cazip bir talep coğrafyası haline geliyor. Eski Doğu Bloğu ülkelerinde spor, sanat, teknik ve temel bilimler dışındaki Liberal & Soft Skills (İşletme, İktisat, iletişim, Turizm vb.) alanlarının cazibesi artıyor. Orta Doğu, Orta Asya, Orta Avrupa ile Kuzey ve Orta Afrika pazarı için henüz “etkin” bir aktör yok. KKTC’nin stratejik cazibesi artıyor.

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Arz Hareketliliği (Küresel) «Batılı üniversiteler talebi çağırmak yerine talebe gidiyor» Problem coğrafyalarında arz düşük; artan talep karşılıksız kalıyor. AB hükümetleri %14’lük yerli talep için finansal desteğini kısıyor. AB Üniversiteleri talep coğrafyalarına doğrudan yatırım yapmıyor; konsorsiyum üniversiteleri oluşturuyor ya da iki diplomalı programlar ile yetiniyor. 1 + 1 + 3 ya da 2 + 2 temelli uluslararası ortaklık uygulamaları yaygınlaşıyor.

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Arz Hareketliliği (Küresel) «Batılı üniversiteler talebi çağırmak yerine talebe gidiyor» ABD’de ücretli deniz aşırı ve sınır ötesi öğrenci sayısı hissedilir oranda düştü; üniversiteler lisansüstü eğitimlere ağırlık vererek eğitilmişleri tekrar eğiterek girdi sağlama yarışında. ABD üniversitelerinin sınır ötesi ve denizaşırı yatırımları -Hindistan dışında- beklentiyi henüz karşılamadı.

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Arz Hareketliliği (Küresel) «Beyin göçünün yönü tersine dönüyor» Küresel ekonomik kriz batılı bilim arzını açığa çıkartıyor; bütçe kısıntıları nitelikli bilim insanlarını işsiz bırakıyor. Bütçe kısıntıları nedeniyle kariyeri tehlikeye düşen Avrupa ve Amerikan üniversitelerin bilim insanları talep coğrafyalarının üniversitelerine yöneldi. Çin, Uzak Doğu pazarında daha önce tek aktör olan Hindistan ile pazarın baş aktörü olmak için kıyasıya bir rekabet içinde. Dubai’de dünyanın en büyük teknoloji üniversitesi kuruldu ama beklenen bölgesel talebi yaratmadı.

Uluslararası Öğrenci ve Öğretim Üyesi Hareketliliği Arz Hareketliliği (Küresel) «Türkiye batıda bilim arzı, doğuda talep coğrafyaları ile sınırdaş» Türkiye’nin kuzeyi (Rusya ve eski Sovyet Bloğu ülkeleri), Türkiye’nin kuzey doğusu (Orta Asya Türk Cumhuriyetleri), Türkiye’nin doğusu (İran, Afganistan), Türkiye’nin güneyi (Irak, Suriye, Ürdün, Emirlikler, Basra Havzası), Balkanlar, Orta Avrupa (Eski Yugoslavya’daki Türk varlığı) Kuzey ve Orta Afrika (Mısır, Libya, Tunus, Batı Sahra vb.) AB (Avrupa’daki Türk varlığı) özelliği olan talep coğrafyaları niteliğinde.

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Nüfus Hareketliliği «Nüfus artış hızı 1986’dan beri sürekli düşüyor ancak şimdilik ‰ 8.2 barajının (AB ortalaması) üzerinde»

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Nüfus Hareketliliği «2007 yılından itibaren nüfus artışı yavaşladı. 2025 nüfus projeksiyonunda artış hızının AB ortalamasının altına düşmesi beklenebilir»

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Nüfus Hareketliliği «Nüfus artış hızımız düşüyor ve yaşlanıyoruz» Doğum: 2001 1.321.890 2008 1.262.333 Ölüm: 2002 175.000 2008 215.000

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Talep Hareketliliği «2015-23 döneminde Türk yükseköğretim sisteminde arz-talep dengesinin ~ 850.000 yeni girişli ve aynı sayıda mezunun verildiği “doyum noktası”na gelmesi öngörülüyor» 2017’den başlayarak ÖSS sınavının “seçme” boyutu anlamını yitirebilir. ÖSYM’nin öngörü ve kurguları sistemin “yerleştirme” işlevine odaklanmak durumunda kalabilir. 2009-10’da yoğunlaşan kontenjan açıkları artarak büyüyecek.

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Talep Hareketliliği Toplam Kontenjan

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Talep Hareketliliği «Arz, talepten daha hızlı büyüyor; kontenjan açıkları sürecek.» Devlet Üniv. Artış: %50 Vakıf Üniv. Artış: %127

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Talep Hareketliliği «Ekonomik krizler yükseköğretim talebini düşürüyor» Türk yükseköğretimi hala öz kaynaklarla finanse ediliyor. 2009-10 döneminde Türk yükseköğretim tarihinde ilk kez saygın devlet üniversiteleri bile kontenjan açığı yaşadı. Aile bütçelerindeki daralma yükseköğretime ayrılan kaynaklarda kısıntı ve tasarrufu zorunlu hale getirdi. Talep arzın finansal, psikolojik ve fiziksel olarak ulaşılabilir olmasını tercih ediyor.

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Talep Hareketliliği «Ekonomik krizler yükseköğretim talebini düşürüyor» Talep dar anlamda ‘kent’, geniş anlamda da “bölge” ölçeğinde ‘yerel’leşiyor. 2020’den başlayarak devlet üniversitelerine yönelen talep alt gelir gruplarında yoğunlaşacak; bu üniversitelerin kalitesi orta düzeyde olacak. Kalite mücadelesi «özel vakıf üniversiteleri» arasında gerçekleşecek.

Ulusal Öğrenci Hareketliliği Talep Hareketliliği «Yeni üniversitelerin coğrafi dağılımı çeşitleniyor; talep yayılıyor ve kabuğuna çekiliyor» Üniversiteler yerel ve bölgesel talebi “evinde” tutma öngörüsü üzerine kurgulanıyor; doğulu talep artık batıyı beslemeyecek. “Batı” üniversitelerine talep azalıyor; bu eğilim sürecek. Devlet üniversitelerinin çoğu Ankara, İstanbul ve İzmir dışında kuruldu. 62 vakıf üniversitesinin 10’u Ankara, İstanbul ve İzmir dışında kalan ulusal ölçekli talep coğrafyalarında kuruldu. Vakıf üniversitelerin sayısı 2020’de devlet üniversitesi sayısına eşitlenebilir.

Yükseköğretimin Gelecek Senaryoları: Türkiye Uluslararası ve ulusal ölçekte talepte azalma, kabuğuna çekilme ve yerelleşme eğilimini sürdürecek. Devlet ve vakıf üniversitelerinin sayısı artacak ancak talep görmeyen üniversiteler olacak. Üniversiteler arasında kalite rekabeti şiddetlenecek. Kent ve bölge ölçeğinde yükseköğretim alanında işbirliği platformları oluşacak; güçlenecek.

Yükseköğretimin Gelecek Senaryoları: Türkiye Uluslararası başarı sıralamasında yer alan Türk üniversitelerinin sayısı artacak; sıralamadaki yerleri yükselecek. Türk üniversiteleri uluslararası “çekim merkezi” olacak; cazibeleri artacak, uluslararası “marka üniversiteler” oluşacak. Büyük üniversiteler rakamsal, fiziksel ve akademik olarak küçülecek, tematikleşecek ve uzmanlaşacak. Özgün bilim iddiaları ile kimliklenen yükseköğretim bölgelerinden söz edeceğiz. Uluslararası öğrenci ve bilim insanlarının sayı ve değeri artacak.

Yükseköğretimin Gelecek Senaryoları: İzmir Yaklaşık 15 üniversitesi olan bir “Üniversiteler Kenti” olacağız, Uluslararası ölçekte bir bilim arenasına dönüşeceğiz, Kent ekonomisi yanında toplum, kültür ve spor yaşamı içindeki ağırlığımız artacak, “Emekliler Kenti” algımız ekonomik bir değere ve ayrıcalık sağlayan bir avantaja dönüşecek, Yerel yönetim, sivil toplum ve orta öğretim kurumları ile işbirliği bir zorunluluk halini alacak,

Yükseköğretimin Gelecek Senaryoları: İzmir İzmir Üniversiteler Platformu’na (İÜP) üyelik, kentin üniversiteleri için olumlu fark yaratan bir kimlik değeri halini alacak, Kütüphane, müze, kent belleği, konser salonu, sanat ve sergi salonu ve kongre merkezi sayısı ve kapasitesi artacak, Metro bilim kurumlarını birbirine bağlayan bir kent içi ulaşım ayrıcalığına dönüşecek, Öğrenci ve bilim insanlarına yönelik konaklama seçenekleri artacak; kalitesi yükselecek.

Kent Yaşamında Bilim Değerlerinin İşlevi Kentsel Yaşam (Genel) Kentler, insanların yaşamlarını sürdürebilmek için “kalıcı” olarak bir arada yaşamak zorunluluğu duydukları yaşam alanlarıdır. İhtiyaçların sürekliliği ile kent yaşamının sürdürülebilirliği ve yaşam süreleri arasında bire bir bağıntı vardır. İnsanları kent yaşamına çeken ihtiyaçları fiziksel olduğu kadar toplumsal, kültürel ve ekonomiktir. ihtiyaçlarının bilincinde olabilmek için var olan kadar gelecekte olabilecek olanları “bilmek”, kentli yaşamı için bir zorunluluk ve yükümlülüktür.

Üniversite Kentlerinin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Fiziksel Dinamikleri Ekonomik Dinamikler Bilimsel yöntemlerle üretilen bilgi, Üniversite Kentlerinde yaşamı ekonomik açıdan ayakta tutar. Hizmet sektörü kapsamında bilginin üretim, alım ve satımı ile sağlanan dolaşımı ve bu yolla üretilen + değer Üniversite Kentlerinde temel ekonomik itici güçtür. Kamuoyu araştırmaları, teknolojik AR-GE, sağlık, ekonomik analiz ve mimarî tasarım vb. çalışmaları Üniversite Kentlerinin önde gelen üretim alanlarıdır. Bilgi ekonomisi, bilim endüstrisi ve bilim turizmi temel sektörlerdir. Becerikli uzman ve seçkin danışmanlar yanında liderlik nitelikleri yüksek siyaset ve başarılı iş insanları Üniversite Kentlerinin bilim kurumlarında yetişirler.

Üniversite Kentlerinin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Fiziksel Dinamikleri Toplumsal Dinamikler Genç nüfus yoğundur. Tüketim tercihleri çeşitlidir. Toplumsal hareketlilik yoğun, toplu ulaşım kolay, kent içi trafik düzenlidir. Yaşam kalitesi yüksektir. Kent yaşamına düzen ve sakinlik hakimdir. Kurumlararası ilişki ve rekabet üst düzeydedir.

Üniversite Kentlerinin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Fiziksel Dinamikleri Kültürel Dinamikler Dil, din, etnik ve ulusal köken çok çeşitlidir ve kurumsaldır. Üniversite, araştırma ve yükseköğretim kurumu sayısı çoktur. Çok sayıdaki konser ve sergi salonu kente yayılmıştır. Tematik müzeler, uzmanlaşmış kütüphane ve bilgi merkezleri ve kent belleği kurumları çok sayıda ve çeştlidir. Tarihsel derinlik yaşam içinde hissedilir düzeydedir. Kentin uluslararası kimliği ve algılanırlığı yüksektir.

Üniversite Kentlerinin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Fiziksel Dinamikleri Uluslararası ve şehirlerarası ulaşım çeşitli ve kolaydır. Konaklamada çeşitlilik, yaygın ve yoğundur. Sağlık altyapısı güçlü ve güven vericidir. Kentsel yapılaşma bilimsel planlamalara dayanır.

Üniversite Kentlerinin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Fiziksel Dinamikleri Kent görüntüsü yaşam kalitesini yansıtır. Yeşil dokusu ve sulak alanları görülebilir düzeydedir. Enerji ve bilişim sorunsuz işler. Sosyal alanları kolay erişilebilir düzeydedir.

Üniversite Kentlerinin Ekonomik, Sosyal, Kültürel ve Fiziksel Dinamikleri Bilimsel Dinamikler Kentin bilim kurumları arasında etik ve kaliteli rekabet çok yönlüdür. Kurumlar arasında ortak AR-GE potansiyeli yüksektir. Üniversiteler ortak ön-lisans, lisans ve lisansüstü programlar açarlar. Bilim kurumları kent ve değerleri ile bütünleşerek sanat, kültür ve spor etkinlikleri düzenlerler. Üniversiteler, kent kurumları ve yerel yönetimler arasında bilim temelinde işbirliği yoğun, yaygın ve çeşitlidir.

İzmir’in Üniversiteler Kenti’ne Kentsel Dönüşümü için Ev Ödevleri İmar planlarının rehabilitasyonu ve üniversite arazilerinin üretilmesi: İzmir’de artma eğiliminde olan üniversiteler için arazi tahsisi sorun olmaktan çıkartılmalı ve Yerel Yönetimler ile üniversitelerin bu konuda uzlaşısı sağlanmalıdır. Üniversite yerleşimlerinde, Üniversiteler Kenti olmanın gereği olarak, kent yaşamıyla bütünleşme zorunluluğu gözetilmeli; kent ile kampüs ve kampüsler arasındaki uzaklık kentsel dönüşüm açısından caydırıcı olmayacak biçimde belirlenmelidir.

İzmir’in Üniversiteler Kenti’ne Kentsel Dönüşümü için Ev Ödevleri Kalitesi yüksek öğrenci ve öğretim üyesi barınma/konaklama olanaklarının orttırılması: Yurt sayısı arttırılmalı; yurtların hizmet kalitesi uluslararası standartlarda oluşturulmalıdır. Evde konaklama seçeneği çeşitlendirilerek yaygınlaşmalıdır. Hijyen ve gıda kalitesi için standartlar geliştirilmelidir. Bilgi teknolojisinde yüksek kalite yurt ve öğrenci/öğretim üyesi için bir zorunluluk olmalıdır.

İzmir’in Üniversiteler Kenti’ne Kentsel Dönüşümü için Ev Ödevleri Kalitesi yüksek öğrenci ve öğretim üyesi barınma/konaklama olanaklarının arttırılması: Kampus ve konaklama uzaklıkları cazibe yaratacak ölçüde olmalıdır. Barınma ve konaklama güvenliği, teknolojinin desteğiyle, caydırıcı olmayacak düzeyde tutulmalıdır. Kongre Merkezi ve kültürel mekân kapasitesinin yükseltilmesi: Kongre Merkezlerinin fiziksel kapasitesi arttırılmalıdır. Sanat Galerisi, Konser Salonu ve Müze sayısı arttırılmalıdır.

İzmir’in Üniversiteler Kenti’ne Kentsel Dönüşümü için Ev Ödevleri Uluslararası ve kent içi ulaşım sorunlarının giderilmesi: Metro, toplu taşıma ve deniz ulaştırmanın hızı ve yaygınlığı yaygınlaştırılmalıdır. Kent içi kara taşımada binek otoların trafik yoğunluğu yol kapasitesinin artırılarak rahatlatılması gerçekleştirilmelidir. Otopark kapasitesi kampüs ve kent içinde sorun olmaktan kurtarılmalıdır.

İzmir’in Üniversiteler Kenti’ne Kentsel Dönüşümü için Ev Ödevleri AR-GE ve Teknokent altyapısının güçlendirilmesi: Tematik üniversitelerin sağladığı spesifik araştırma potansiyeli kaynak üretme kabiliyetine sahip olmalıdır. Kent yaşamının sorunlarına yönelik analiz ve model geliştirme kapasitesi arttırılmalıdır. Üniversitelerin ortaklaşa düzenleyeceği araştırma, lisansüstü öğretim ve yayın için kütüphane sayısı artmalı ve bilgi merkezi çeşitlendirilmelidir.

İzmir’in Üniversiteler Kenti’ne Kentsel Dönüşümü için Ev Ödevleri AR-GE ve Teknokent altyapısının güçlendirilmesi: Üniversite-Sanayi İşbirlikleri, uluslararası katılımlı projeler aracılığıyla yaygınlaşmalıdır. Kentsel Dönüşüm Projelerinde ve özellikle Kent Mimarisi alanında Büyük Şehir Belediyesi ve diğer yerel yönetim birimleri ile Üniversitelerin Mimari Tasarım Bölümlerinin iş birliği yapması gereklidir. İzmir’de yer alan üniversitelerin bilim birikimleri proje çalışmaları ve danışmanlık hizmetleri kapsamında sanayi ve turizm kuruluşları ile liman işletmelerine + değer sağlamalıdır.

İlginiz ve duyarlılığınız için teşekkürlerimizle, İzmir Üniversiteleri Platformu (İÜP)