SOSYOLOJİK TAHAYYÜL VE WRIGHT MILLS
1959 yılında yazdığı Sosyolojik Tahayyül adlı kitabında, C 1959 yılında yazdığı Sosyolojik Tahayyül adlı kitabında, C.Wright Mills dönemin ruhunun bir tasviriyle işe başlar. 20.yüzyılın toplumu tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar hızlı değişmekte ve bu değişim insanların kendilerini adapte etmekte zorlanacakları bir nitelik taşımaktadır. Sonuç sıradan insanlar için bir anlam krizi ve değişen yeni dünyayla başedememenin yarattığı endişe duygusudur
“Sıradan insanların dolaysız olarak bildiği ve yapmaya çalıştığı şey, içinde yaşadıkları kişisel yörüngeler tarafından sınırlandırılmıştır. Görüş açıları ve iktidarları, işlerinin, ailelerinin, mahallelerinin yakın plan sahneleriyle sınırlıdır. Bunlardan başka ortamlarda, uzak davranırlar ve izleyici konumunda kalırlar. Ve, ne kadar muğlak biçimde olursa olsun, kendi yerelliklerinin ötesine geçen hırsların ve tehditlerin farkına vardıkça, kıstırılmışlık hissini daha çok yaşarlar.” (Mills, 1959)
Wright Mills’in bu ifadeleri ne anlama gelmektedir? Tartışalım.
Mills’in burada ifade ettiği kriz basit bir “bilmeme” krizi değildir, bu yüzden de değişen dünya hakkında daha fazla bilgi sahibi olmakla çözülemez. İhtiyaç duyulan, bilginin yorumlanması için kullanılacak bir zihinsel beceridir: Bu becerinin adı: sosyolojik tahayyül.
Sosyolojik tahayyül en basit tanımıyla bireyin kendi deneyimini, içinde yaşadığı toplumun ve o toplumun tarihsel değişiminin bağlamında anlamlandırması becerisidir. Başka bir deyişle, geniş tarihsel resmi ve bu resmin kişisel hayatlarımıza etkilerini birbirleriyle ilişki içerisinde görme becerisidir. Bu tahayyülün kullanılması sadece toplumu değil, aynı zamanda kendi hayatlarımızı anlamada da yardımcı olur.
Mills’in ifadesiyle bu, biyografi ve tarihin hem kendi içlerinde hem de birbirleriyle ilişki içerisinde kavranması yoluyla mümkün olur. Örnekler: 100.000 kişinin yaşadığı bir şehirde, tek bir kişi işsizse bu o kişinin kişisel sorunudur, ve bu sorun kişinin yaptıkları ve yapmadıkları üzerinden açıklanır. Fakat 50 milyonluk bir ulusun içinde 15 milyon işsiz varsa, bu bir toplumsal meseledir ve ancak toplumsal süreçlere, ekonomik ve siyasi kurumlara atıfla anlaşılabilir.
Sosyolojik tahayyül becerisine sahip olmayan biri işsizlik sorunuyla karşılaştığında bunu başına gelen kişisel bir felaket olarak düşünme eğiliminde olurken, sosyolojik tahayyül becerisi sahibi başka biri bunu savaş yıllarının yol açtığı ekonomik yıkımın sonucu olan toplumsal bir mesele olarak değerlendirebilir.
Tartışalım: Bireysel yaşamöykünüz içinde yaşadığınız toplumdan nasıl etkilenmiştir? Sosyolojik bakış açısını kullanarak özel yaşamlarınıza baktığınızda toplumun genel kalıplarını görebiliyor musunuz? Bugüne kadar bireysel özellikleriniz ile açıkladığınız başarı ve başarısızlıkların toplumsal süreçlerle nasıl bir ilişkisi vardır?