SOS407 – Kadın Çalışmaları Prof. Dr. Nilay ÇABUK KAYA Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sosyoloji Bölümü E-mail: cabukkaya@gmail.com

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınma, belirli bir ideoloji ekseninde toplulukların sosyal, ekonomik ve toplumsal dönüşümlerini inşa etmeyi hedefler. Kalkınma politikaları sosyal ve ekonomik eşitsizliği gidermeye yönelik politikalar içerir. Günümüzde bu politikaların kadın ve erkek üzerindeki etkisinin farklı olduğu vurgusu kalkınma yazınında önemli bir tartışma konusunu oluşturur.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Genelde beş alt başlıkta derlenen kuramsal yaklaşımlar kalkınma politikalarının kadınlar üzerinde hem olumsuz hem olumlu etkilerinin olduğunu öne sürer. Bazı durumlarda kalkınma politikaları kadınla ilgili görünme eşitsizliği derinleştirmekte, kadınların yoksunluğunu ve yoksulluğunu arttırmaktadır. Bazı durumlarda ise kadının güçlenmesinin yolunu açmaktadır.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınmada Kadın Yaklaşımı Klasik Modernleşme Yaklaşımına Göre Kalkınmada Kadın Klasik modernleşme yaklaşımı, toplumsal yapıdaki olumlu değişimlerin, kadın-erkek gözetmeksizin tüm toplumu benzer biçimde etkileyeceğini varsayar. Kadınlara politika yapımında özel önem atfetmez. Geleneksel değerlerin kalkınma üzerindeki olumlu etkisini görmezden gelmesi nedeniyle eleştirilir.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınmada Kadın Yaklaşımı Yeni Modernleşme Yaklaşımına Göre Kalkınmada Kadın Modernleşme sürecinde geleneksel değerleri farklı yorumlayan yeni modernleşme yaklaşımı, kadınların kalkınmadaki durumunu da anlamaya yönelik bir açılım getirir. Kalkınmanın erkekler ve kadınlar üzerinde farklı etkileri olduğunu öne sürer ve kültürel unsurlara odaklanmaya başlar.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınma ve Kadın Yaklaşımı Bu kuram tarihsel maddecilikle, özne ve yapı zıtlığını birleştirir. Yaratıcı özneyi sosyal yapıyla olan çatışmasında örgütsel davranarak çıkarlarına sahip çıkan aktörler olarak görür. Marjinalleşme Yaklaşımı Çatışmacı kuram, kadının toplumsal konumunun kapitalist üretim sürecinde oraya çıkan sınıf çatışmalarına bağlı olduğunu iddia eder. Kadının toplumsal durumunu kapitalist üretim sürecindeki sınıfsal konumu belirler.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınma ve Kadın Yaklaşımı Sömürü Yaklaşımı Marjinalleşme yaklaşımı gibi, kadının durumunu kapitalist üretim ve sermaye birikim sürecine bağlı açıklar. Ancak, bu ilişkiler kadını sadece aile kurumu içinde baskılamaz, aynı amanda iş gücü içindeki konumundan ötürü sömürür. Kadın iş gücü kalkınmada sermaye birikimi açısından önemlidir.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Yaklaşımı Hem ev içinde hem de iş yeri gibi kamusal alanda kadın ve erkek arasındaki bağlantıyı irdeler. Bu yaklaşım konuyu daha bütüncül ele alır ve kalkınmaya siyasi boyutu da ekler. Sosyalist-feminist kurama dayanarak kadının özel alanda yeniden üretim sürecine katılmasının önemini vurgular.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kadın, Çevre ve Kalkınma Yaklaşımı Ekofeminizm çevre, ekoloji ve feminist unsurları birlikte ele alır. Bu görüşe göre kadının erkek tarafında ezilmişliği ile doğanın kültür tarafından yok edilmesi arasında paralellik vardır. İkisinde de temel iktidar unsuru yine kalkınma planlarındaki ataerkil ideolojiye dayalı bilimsel yaklaşımlardır. Yaklaşımın biyolojik temelli farklılıklara dayanması, hak temelli önermeleri yok sayması bir eleştiri unsurudur.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınma ve Kadının Güçlenmesi Yaklaşımı Radikal feminist söylemden beslenir. Kadın insan hakları kapsamında özellikle uluslararası yasal sözleşmelerde kadının güçlenmesi gündeme gelir. Kadının erkeklerle aynı haklara ve kaynaklara erişmesi yaklaşımın temel amacıdır. Bunun gerçekleşmesi ise ancak kadının güçlenmesiyle ve haklarına sahip çıkmasıyla mümkündür. Kadının güçlenmesi sürdürülebilir kalkınmanın ve insan haklarının gerçekleşmesinin temel unsurudur.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kalkınma ve Kadının Güçlenmesi Yaklaşımı Radikal feminist söylemden beslenir. Kadın insan hakları kapsamında özellikle uluslararası yasal sözleşmelerde kadının güçlenmesi gündeme gelir. Kadının erkeklerle aynı haklara ve kaynaklara erişmesi yaklaşımın temel amacıdır. Bunun gerçekleşmesi ise ancak kadının güçlenmesiyle ve haklarına sahip çıkmasıyla mümkündür. Kadının güçlenmesi sürdürülebilir kalkınmanın ve insan haklarının gerçekleşmesinin temel unsurudur.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kırsal Kalkınma ve Kadın Kırsal kalkınma, kırsal alandaki bireylerin yaşamlarını düzenlemeyi ve toplulukların sosyal, ekonomik, toplumsal v kültürel dönüşümlerini katılımcı bir yaklaşımla yeniden inşa etmeyi hedefler. Kırsal kalkınma tarım ve tarım dışı gelir getirici faaliyetleri, kırsal sanayiyi ve kırsal alanda yaşayan özellikle genç, çocuk ve yaşlılara yönelik sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlere erişimlerini toplumsal cinsiyet politikalarıyla ele alınmasını savunur.

Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma Kırsal Kalkınma ve Kadın Kırsal alanda kadının konumunu, ulusal kalkınma politikalarının yanı sıra bölgesel düzeyde uygulanan küçük ölçekli uygulamalar da etkiler. Bu mikro ölçekte uygulanan kırsal kalkınma programları hükümet dışı sivil örgütler, vakıf ve kooperatifler tarafından yürütülür.