MONİTÖRLER

Monitörler Monitörler ve günümüz TV’leri sayısal görüntü bilgilerini gerçek görüntüye dönüştüren donanımlardır.

Piksel (Pixel – Picture Element) Tüm sayısal görüntüler piksel denilen renkli noktalardan oluşur Pikseller monitör yüzeyinde yatay ve dikey biçimde eşit aralıkla yerleştirilmiş bir matris oluşturur. Belirli bir mesafeden bakılınca noktalar sezilmez ver resim bütün olarak algılanır. Ekrana yakından bakıldığında pikseller fark edilir.

Piksel ve Renk Bileşenleri Her bir piksel, sadece Kırmızı, sadece Yeşil ve sadece Mavi tonları gösterebilen 3 alt noktadan oluşur Dolayısıyla her bir pikselin rengi RedGreenBlue, yani kırmızı, yeşil ve mavinin farklı oranlarda karıştırılması ile elde edilir.

Renk Derinliği Bit derinliği, piksel renk değerinin kaç basamaklı ikilik sayı ile ifade edileceğini gösterir. Görüntülenebilecek renk çeşidi miktarını belirler. 4 bit (24 = 16) farklı renk tonunu taşıyabilir 8 bit (28 = 256) 16 bit (216 = 65.536) 24 bit ise (224 = 16.777.216) rengi ifade eder. 24 bit yaygın olarak true color yani gerçek renk olarak tanımlanır 32 bit renklendirme de 16 milyon rengi ifade eder; farklı olarak ilave 8 bit ile donukluk saydamlık gibi değerleri saklar

Tarama Monitörlerde görüntü oluşturmanın temel prensibi pikselleri sol üst köşeden sağ alt köşeye kadar satır satır sırayla renklendirmektir. Bu işleme ekran tarama denir. Monitörden monitöre kullanılan teknoloji değişse de tarama mantığı değişmez. Bir kez yapılan tarama ile ekranda bir resim oluşturulur. Gözümüzün hareketli görüntüleri akıcı hissedebilmesi için ekran resmi saniyede en az 25 kere taranmalıdır.

Görüntü Teknolojileri TV’ler çeşitli bağlantı arayüzleriyle bilgisayar monitörü olarak da kullanılabildiği için monitör-TV teknolojilerini ayırt etmeksizin aşağıdaki gibi kategorize edebiliriz: CRT (Cathode Ray Tube) (Katod Işın Tüpü) LCD (Liquid Crystal Display) (Sıvı Kristal Ekran) Plazma OLED (Organic LED) En son geliştirilmiş görüntü teknolojisidir. Pikseller LED denilen mini lambalardan oluşur. En gerçek siyah rengi üretebilen teknolojidir. En ince panellere sahiptir. Ekran paneli Xenon ve Neon gazıyla doludur. Avantajlarına rağmen dezavantajları daha baskın olması nedeniyle LCD’ler kadar yaygınlaşamamıştır. Masa üstünde çok yer kaplayan eski bir teknolojidir. Demode olmuştur Ekran paneli sıvı bir madde ile doludur. En yaygın kullanıma sahip ve farklı türleri olan ve halen geliştirilmeye devam edilen bir teknolojidir.

1 - CRT Monitörler En eski monitör tipidir Çok yer kaplar. Enerji tasarrufu yok denecek kadar azdır.

CRT Monitörler KATOT ELEKTRON IŞIN DEMETİ ODAKLAMA BOBİNİ SAPTIRMA BOBİNİ ANOT BAĞLANTISI MASKE FOSFOR TABAKASI MASKE VE FOSFOR TABAKASININ YAKINDAN GÖRÜNÜŞÜ İçerisinde bulunan üç ayrı ışın tabancasından çıkan ışınlar renk huzmesinde süzülerek alüminyum kaplı fosforik yapıya çarpar ve renk olur, bu şekilde görüntü oluşur.

2 - LCD Monitörler Bir Sıvı kristal panel ve gerisinde beyaz ışık kaynağı içerirler. Panelin her bir hücresinde sıvı kristal madde bulunmaktadır. Panel binlerce hücreden oluşmaktadır. Her hücrede 3 adet renk hücresi (RGB-alt piksel) bulunur. Bu hücrelerin her biri elektrotlara bağlıdır. Elektrotlar aracılığıyla istenilen renk hücresine elektrik akımı gönderilerek görüntü elde edilir. Video Link

LED LCD Monitörler LCD’ler arka aydınlatma kaynağı olarak floresan lamba kullanırlar. LED LCD ise beyaz LED kullanan daha yeni LCD teknolojisidir. Kısaca LED TV veya LED Ekran olarak anılır. Daha az enerji tüketir. Daha ince bir tasarıma sahiptir. Görüş açıları geniştir. Daha parlak ve canlı görüntü verir. IPS , Super IPS gibi isimler altında geliştirilmeye devam edilmektedir.

LCD Problemleri LCD’lerde kırılma / çatlama benzeri hasarlar onarılamaz LCD kararma sorunları, lamba veya invertor arızasını gösterir ve bu parçalar servis ortamında rahatlıkla giderilebilir Ölü pikseller görüntü değiştiği hâlde rengi değişmeyen ekran üstündeki noktalardır Özellikle LCD ekranlarda bazı pikseller özelliğini üretim aşamasında yitirebilmektedir. Bu durumda ekranın belirli noktaları görüntü içerisinde göze batmaktadır. Alırken kontrol etmek gerekir.

3 – Plazma Ekranlar Plazma, maddenin iyonize edilmiş gaz hâlidir. Hücrelerde bulunan Xenon ve Neon gazları elektriksel etki atında iyonize olmasıyla oluşan fotonlar fosfor yüzeye çarparak o hücre yüzeyinde renk oluşumunu sağlarlar.

4 – OLED Ekranlar Diğer teknolojilerin aksine OLED hücreleri renkleri dolaylı yoldan üretmez. Renkler pikselleri oluşturan RGB ledler tarafından doğrudan üretilir. AMOLED teknolojisinde OLED’den farklı olarak, taranan ledlerin bir sonraki taramaya kadar ışık vermeye devam etmesi sağlandığından daha kaliteli görüntü alınır.

OLED Ekran Avantajları Renk Doğruluğu (Color Accuracy) — Nesnelerin renklerini gerçek hayattakine en yakın doğrulukta gösterir. Kontrast —OLEDlerde ışık sızması olmaz. Siyah bölgelerdeki LEDlerin tamamen söndürülmesiyle siyah renk elde edilir . Doğal parlaklığı nedeniyle de saf beyaz renk elde edilir. Dolayısıyla yüksek kontrasta sahiptirler. Hızlı Anahtarlama (Fast Switching) — Çok yüksek tazeleme hızına sahip olduğu için aksiyon sahnelerinde bulanıklık ve hayalet görüntü olmaz. Geniş İzleme Açısı — Yüksek parlaklık ve kendi ışığını üretmesi nedeniyle çok geniş bir izleme açısına sahiptir. Düşük Güç Tüketimi — Enerji verimliliği çok yüksektir. Boyutlar — Çok ince üretilebildiği için hafiftir.

Monitör Tercihi Monitör veya TV seçerken bir çok farklı parametre dikkate alınır. Bunları iki sınıfta toplarsak: Donanımsal özellikler Port sayısı ve çeşitliliği 3D resim gösterebilme Smart (bilgisayar gibi çalışabilme, internet vb..) özelliği Dahili uydu alıcısı Görüntü kalitesine ilişkin özellikler : Ekran Boyutu En – Boy Oranı Ekran Çözünürlüğü Tepki Süresi Kontrast Tazeleme Oranı vb… Hızla gelişen görüntü teknolojileri dikkate alındığında bir monitör sınıfı diğerine üstündür demek yerine ürün tercihinde en çok önemsenen özellik sıralamasına göre bir değerlendirme yapmak daha mantıklı olur.

Görüntü Çıkışları & Monitör Bağlayıcıları Ekran kartlarında en yaygın 3 farklı görüntü çıkış vardır. VGA DVI HDMI Display Port Bunlar, bağlayıcı türü değişikliğinden fazlasını ifade ederler. Görüntü özellikleri bağlayıcı türüne göre ciddi farklar gösterir.

1 - VGA VGA en eski analog görüntü standardıdır. 15 pin D-Sub tipi bağlayıcı kullanır. Bu bağlantıda dijital sinyaller bir devre yardımı ile analoga çevrilir.

2 – DVI ( Digital Visual Interface ) DVI hem analog hem de dijital video sinyallerini iletebilir. DVI girişi olan bir monitör ile kullanılması durumunda ekran kartının verileri analog olarak dönüştürmesi gerekmez. Analog dönüştürme işlemi olmadığından daha net bir görüntü elde edilir. Pin sayısı ve dizilimine göre farklı türleri vardır. Pin sayıları desteklenen maksimum çözünürlük ve yenileme oranlarını etkiler.

3 - HDMI (High Definitions Multimedia Interface) Dijital ses ve video aktarımı için geliştirilen en güncel arayüzdür. Hem ses hem de görüntü verisini tek kablo üzerinden aktarır. PC monitörlerin yanı sıra yeni nesil TV türlerinin çoğunda HDMI desteği yer almaktadır. HDMI’dan DVI dönüşücülerle görüntü alınabilir, ancak ses için orijinal HDMI kablo gerekir.

Monitörlerle İlgili Temel Kavramlar 1 - Çözünürlük (Resolution) 1920 x 1080 şeklinde söylenen ve görüntüyü oluşturan piksellerin yatay ve dikeydeki sayılarını belirten değere Çözünürlük denir. Bir görüntü ne kadar yüksek çözünürlükte kaydedilmişse o oranda net ve kalitelidir. Bellekte de o oranda fazla yer kaplar. Aynı görüntünün, gerektirdiği çözünürlükte gösterilebilmesi ise kalite kaybına engel olur. Güncel çözünürlük değerleri: 4K: 4096 x 3072 2K: 2048 x 1556 1080p: 1920 x 1080 1366 x 768 1024 x 768

2 - Ekran Boyutu Monitörlerin boyutları, Amerikan ölçü birimi “inç- inch” ile ifade edilmektedir. (1 inç = 2,54 cm) İnç olarak ifade edilir. 17, 19, 21, 23, 101… gibi değerler vardır. Bir monitörün boyutu sol alt köşesi ile sağ üst köşesinin arasındaki mesafenin ölçülmesi ile bulunmaktadır.

3 - İki Piksel Arası Mesafe Ekranda iki piksel arası en yakın uzaklığı belirler. Uzaklığın az olması daha fark edilebilir, keskin renk geçişlerinin olduğu görüntüler anlamına gelir. Günümüzde 0.21, 0.24, 0.25, 0.27, 0.28 mm gibi değerler vardır.

4 - En-Boy Oranı Ekranın en ve boy oranlarını gösterir. Günümüzde 16:9, 16:10 gibi oranlar da mevcuttur. 16:9 oranına “widescreen” (geniş ekran) ekran denilmektedir.

5 - Ekran tazeleme oranı Ekranın baştan aşağıya saniyede taranma sayısını gösterir. Başka bir deyişle ekrandaki görüntünün saniyedeki oluşturulma sayısıdır. Düşük orana sahip ekrandaki görüntüler titrer ve dolayısıyla kullanıcının gözünü yorar. Ekran tazeleme oranı hertz türünden ifade edilir. Örneğin 70 hertz değeri, ekranın saniyede 70 defa tarandığını ya da diğer bir ifade ile ekrandaki görüntünün saniyede 70 defa tekrarlandığını belirtir.

6 - Tepki Süresi Özellikle LCD ekranların seçiminde önemlidir. Bir pikselin istenen rengi alması için geçen süre onun tepki süresidir. Bu süre ne kadar az olursa hareketli görüntülerde hayalet görüntü oluşma durumu azalır ve görüntü daha net olur.

7 - Görüş Açısı Yandan bakıldığında renklerde zayıflamanın olmadığı en geniş açıyı ifade eder. LCD monitörler bu bakımdan çok kötüdür. LED LCD’ler müstesna

7 - Kontrast Kontrast görüntüdeki en parlak beyaz ile en karanlık bölüm arasındaki ışık oranıdır. Çoğu elektronik ekranda çok düşük siyah seviyesini almak yüksek beyaz seviyesine ulaşmaktan çok daha zordur. Tam siyah olması gereken yerler ışık sızması benzeri nedenlerle koyu gri seviyede kalmaktadır. Eğer bir ekran 1cd/m2’lik bir siyah ölçümüne ve 100cd/m2’lik bir parlak beyaz ölçümüne sahipse kontrast 100:1 oranında kaydedilir. Kontrast arttıkça gri tonlar ve renklerdeki ara seviyeler daha rahat görülür. Bu da görüntünün daha canlı olmasını sağlar.