İş Hukukunun Kapsamı İSTİSNALAR

4857 Sayılı İş Kanunu: 1. Madde “Bu kanun 4. Maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.” 4. Madde: (İstisnalar) “Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu kanun hükümleri uygulanmaz.”

İSTİSNALAR 1) Deniz ve Hava Taşıma İşleri: Deniz ve hava taşıma işleri İş Kanunu kapsamı dışındadır. a) Deniz Taşıma İşleri: Ancak: (Bazı deniz taşıma işleri kanun kapsamında bırakılmıştır.) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri… Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler… b) Hava Taşıma İşleri: Ancak: (Bazı hava taşıma işleri kanun kapsamında bırakılmıştır.) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler… Havada sürdürülen ancak taşımacılık faaliyeti dışında kalan işler…

2) 50 ve Daha az İşçi Çalıştırılan Tarım Ve Orman İşleri Tarımsal faaliyetler yılın belirli zamanlarında… Çalışanlar küçük çiftçi ailelerdir…İşlerinin hem sahipleri hem de çalışanlarıdır. Bu faa. karşılığında her zaman parasal nitelikte, düzenli ve sürekli bir ücret geliri de sağlayamazlar. (Tarım ve orman işlerini kapsayan özel bir kanun yoktur) Tarımla ilgili yapı işlerinin İK’nın uyg. Alanı dışında kalması için; a) Tarımla ilgili olmalıdır. b) Aile ekonomisi sınırları içinde kalmalıdır.

Ancak bazı tarım işleri İK’nın uygulama alanı içine alınmıştır: Tarım sanatları…(Tarım ürünlerinin işlenmesi) Tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler… Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri… Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumundaki park ve bahçe işleri…

İşveren Ahmet Beyin fabrikasının geniş bir bahçesi vardır ve bahçenin bakımında bir kişi çalıştırmaktadır? Ahmet Beyin evinin bahçesi de büyüktür ve burada da bir kişi çalıştırmaktadır?

3) Evlerde Yapılan El Sanatı İşleri Yapılan işin İK’nın kapsamı dışında kalması için; - Evde, - Aile üyeleri ya da 3. dereceye kadar akrabalar arasında, - El sanatları niteliğini taşıması gerekir.

4) Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Ev hizmetlerinde çalışan hizmetçi vb. kişiler tarafından yapılan işler İK’ya tabi değildir. Not: Ev hizmetlerinde çalışanların iş ilişkileri bir çok ülkede özel kanunlarla düzenlenmektedir.

5) Çıraklar - İş sözleşmesi yok… - “Çıraklık Mukavelesi” var… - Çırak bir sanatı öğrenebilmek, bir meslek becerisini kazanmak için çalışır. - Çalıştıranın yükümlülüğü ise, çırağın o sanat ya da mesleği öğrenmesine yardımcı olmaktır. Not: Çıraklar İş Kanunu’nun sadece “İşçi sağlığı ve güvenliği” başlığı altında yer alan hükümlerinden yararlandırılmışlardır. (İş Kanunu 77-89. maddeleri)

6) Profesyonel Sporcular: - Tüzel kişiliği bulunan spor kulüplerinde iş sözleşmesi ile çalışan profesyonel sporcular Borçlar Kanunu kapsamındadır. Amatör olarak spor yapanlar ise iş sözleşmesi yapmadıklarından zaten İş Kanunu kapsamı dışında yer alırlar.

7) Rehabilite Edilenler: (İşe Alıştırma) -Fiziksel ya da düşünsel yeteneklerdeki eksiklik ve bozuklukların giderilmesi (veya azaltılması) - Bu nitelikleri olan bireylerin çalışma ve sosyal yaşama katılabilmelerine yönelik tıbbi, mesleki ve sosyal nitelikli çalışmalardır.

8) Esnaf ve Küçük Sanatkar Yanında İşveren Dahil Üç Kişinin Çalıştığı İşyerleri “Sermayelerini ve emeklerini birleştiren, tacir ve sanayici olarak kabul edilmeyen kişiler…)

Kısmen ya da Tamamen Kapsama Alınanlar 50’den çok işçi çalıştıran tarım ve orman işerinin yapıldığı işyerleri Konut kapıcıları Yardım Sevenler Derneği Atölyelerinde Çalışanlar Gazeteciler***

OLAY Davacı (M), bir taksi durağında (Y)’nin sahibi olduğu takside şoförlük yapmaktadır. (M), 02.10.2012 tarihinde haksız olarak işten çıkarıldığını,………kendisine hiç yıllık izin kullandırılmadığını, iş sözleşmesinin haksız olarak feshedilmiş olmasına karşın, kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi yapılmadığını ileri sürerek İş Mahkemesinde dava açmıştır. Ayrıca tanık anlatımlarından davalıya ait takside davacı dışında iki kişinin daha şoför olarak çalıştığı tespit olunmuştur. İş Mahkemesi söz konusu uyuşmazlığı incelemek bakımından görevli midir?

4857 sayılı İş Kanununun 4/ı bendi uyarınca, esnaf niteliğindeki bir işyerinde üç kişinin çalışması halinde bu işyeri iş kanununun kapsamının dışında kalmaktadır. Bu maddede üç işçi yerine ‘’üç kişi’’den söz edilmiştir. Bu ifade, işyerinde bedeni gücü ile çalışmakta olan meslek ve sanat erbabını da kapsamaktadır. İşinde bedeni gücü ile çalışmakta olan esnaf dahil olmak üzere toplam çalışan sayısının üçü aşması durumunda işyeri, İş Kanununa tabi olacaktır.