NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ TAŞIMACILIK HUKUKU KARAYOLU TAŞIMACILIĞI TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSU KOMİSYONCU SORUMLULUĞU NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ubyo.nisantasi.edu.tr

2. Karayolu Taşıma Kanunu (m. 17 ve 9) «Şehirlerarası ve uluslararası yolcu taşımacıları; duraklamalar dahil olmak üzere yolcunun kalkış noktasından, varış noktasına kadar geçecek süre içinde meydana gelecek bir kaza nedeniyle yolcunun ölümü, yaralanması ya da eşyasının zarara uğramasından dolayı sorumludur (m. 9)».   «Acenteler ve taşıma işleri komisyoncuları bu sıfatla yapmış oldukları faaliyet ve işlemlerden taşımacı ile müştereken ve müteselsilen sorumludur (m. 9)». Taşımacı: Taşımacı yetki belgesine sahip olan ve kendi nam ve hesabına taşımayı bir ücret karşılığı üstlenen gerçek veya tüzel kişiyi (m.3). Yolcu: Taşıtı kullanan sürücü ile hizmetliler dışında taşıtta bulunan kişileri (m. 3). Yönetmelik m.38/8 «(8) Yetki belgesi sahipleri her seferde 1 yolcu ile bu seyahatte görevli olmayan en fazla 2 personelini bilet keserek ücretsiz taşıyabilirler.» NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

3. Karayolları Trafik Kanunu (m. 85 ve 87) (m. 85) «Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.» (m. 87) «Yaralanan veya ölen kişi, hatır için karşılıksız taşınmakta ise veya motorlu araç, yaralanan veya ölen kişiye hatır için karşılıksız verilmiş bulunuyorsa, işletenin veya araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumluluğu ve motorlu aracın maliki ile işleteni arasındaki ilişkide araca gelen zararlardan dolayı sorumluluk, genel hükümlere tabidir.   Zarar görenin beraberinde bulunan bagaj ve benzeri eşya dışında araçta taşınan eşyanın uğradığı zararlardan dolayı işletenin veya araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumluluğu da genel hükümlere tabidir.» Yolcu: Aracı kullanan sürücü ile hizmetliler dışında araçta bulunan kişilerdir (m. 3). NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Taşıma İşleri Komisyoncusu (m. 917-930) m. 917- (1) Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile komisyoncu eşya taşıtmayı üstlenir. Bu sözleşme ile gönderen, kararlaştırılan ücreti ödeme borcu altına girer.   Tanımdan da anlaşıldığı üzere taşıma işleri komisyonculuğu sadece eşya taşıma sözleşmelerinde söz konusu olur. Ayrıca Karayolu Taşıma Kanunu m. 10/3’te, «Yolcu taşımacılığında komisyonculuk yapılamaz» hükmüne de yer verilmiştir. UYGULANACAK HÜKÜMLER m. 917/3 «Bu kısımdaki özel hükümler saklı kalmak üzere, komisyonculuk sözleşmesi ve eşyanın taşınmasına ait konularda taşıma sözleşmesine ilişkin hükümler taşıma işleri komisyonculuğuna da uygulanır». Burada ifade edilen «taşıma sözleşmesi» komisyoncunun ifasına hizmet ettiği taşıma sözleşmesidir. Bu nedenle ifasına hizmet edilen taşıma sözleşmesine hangi (hava, kara, deniz ve demiryolu taşıması) hükümler uygulanacak ise o hükümler taşıma işleri komisyonculuğuna da uygulanacaktır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Komisyoncunun Taşıyıcı ya da Taşıyan Sayılması (1) Taşıma işleri komisyoncusu, kendi adına ve müvekkili hesabına eşya taşıtmayı taahhüt eder. Dolayısıyla, taşıma işleri komisyoncusu ile taşıyıcı/taşıyan, birbirinden tamamen farklı hizmetleri ifa eden kişilerdir. Komisyoncu, eşyanın bir yerden başka bir yere götürülmesi için bir taşıyıcı/taşıyan bularak onunla kendi adına müvekkili hesabına taşıma sözleşmesi yapmayı üstlenir, taşıyıcı/taşıyan ise komisyoncu ile yaptığı sözleşme uyarınca eşyayı taşımakla yükümlü olur. Bununla birlikte, farklı nitelikteki bu hizmetler, aynı kişi tarafından yerine getirilebileceği gibi bazı hallerde komisyoncu taşıyıcı/taşıyan sayılabilir. m. 926 Komisyoncunun Taşıma İşini Üzerine Alması   m. 927 Toplama Yük m. 921 Kesin Ücret Bu üç halin varlığı halinde komisyoncu, taşıyıcının veya taşıyanın hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Burada da ifasına hizmet edilen taşıma sözleşmesi önem kazanmaktadır. Sözleşmeye hangi (hava, kara, deniz ve demiryolu taşıması) hükümler uygulanacak ise o hükümler çerçevesinde taşıma işleri komisyoncusu, taşıyıcının veya taşıyanın hak ve yükümlülüklerine sahip olacaktır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KOMİSYONCUNUN GÖNDERENİ TEMSİLİ (1) Komisyoncu, kural olarak sözleşmeleri kendi adına yapacaktır. Bu nedenle gönderen ile komisyoncu arasındaki sözleşmeden doğan hak ve edimlerin, üçüncü kişilerle olan ilişkilerde nasıl ele alınacağının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede m. 918/3 ve 922 ile birlikte TBK m. 40’da dikkate alınmalıdır.   m. 918/3, «Taşıma işleri komisyoncusu, gerekli sözleşmeleri kendi veya böyle bir yetki almış olması şartıyla, gönderen adına yapar». m. 922 «Gönderen, komisyoncunun kendi adına ve onun hesabına yaptığı sözleşmelerden doğan alacaklarını, ancak bu alacaklar komisyoncu tarafından kendisine devredildikten sonra ileri sürebilir. Bu tür alacaklar ile bu alacakların yerine getirilmesi bağlamında elde edilen edimler, komisyoncunun alacaklılarıyla olan ilişkisinde gönderene geçmiş sayılır». TBK m. 40, «Yetkili bir temsilci tarafından bir başkası adına ve hesabına yapılan hukuki işlemin sonuçları, doğrudan doğruya temsil olunanı bağlar. Temsilci, hukuki işlemi yaparken bu sıfatını bildirmezse, hukuki işlemin sonuçları kendisine ait olur. Ancak, karşı taraf bir temsil ilişkisinin varlığını durumdan çıkarıyor veya çıkarması gerekiyor ya da hukuki işlemi temsilci veya temsil olunandan biri ile yapması farksız ise, hukuki işlemin sonuçları doğrudan doğruya temsil olunana ait olur.   Diğer durumlarda alacağın devri veya borcun üstlenilmesine ilişkin hükümler uygulanır». NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KOMİSYONCUNUN SORUMLULUĞU A. Zilyetliğinde Bulunan Eşyanın Zıyaından ve Hasarından Doğan Sorumluluğu m. 928/1 Taşıma işleri komisyoncusu, zilyetliğinde bulunan eşyanın zıyaından ve hasarından sorumludur. m. 928/1 ile taşıyıcının sorumluğuna ilişkin hükümlere atıf yapılmıştır. Atıf yapılan hükümler; Taşıyıcıyı sorumluluktan kurtaran özene ilişkin m.876. Muhtemel sorumsuzluk hallerine ilişkin m. 878. Tazminata esas alınacak değere ilişkin m. 880. Zarar saptama giderlerine ilişkin m. 881. Sorumluluk sınırlarına ilişkin m.882. Ancak, taşıma süresinin aşılmasına ilişkin 3. fıkraya atıf yapılmamıştır. Sözleşme dışı istemlere ilişkin m. 883. Yardımcı kişilerin sorumluluğuna ilişkin m. 887. B. Zilyetliğinde Bulunan Eşyanın Zıyaından ve Hasarından Kaynaklanmayan Zarardan Doğan Sorumluluğu m. 928/2   «Taşıma işleri komisyoncusu, zilyetliğinde bulunan malın zıyaından veya hasarından kaynaklanmayan bir zarardan sadece 918 inci madde uyarınca kendisine düşen bir yükümlülüğü ihlal etmesi hâlinde sorumludur. Tedbirli bir tacirin göstereceği özene rağmen zarar önlenemeyecek ise komisyoncu sorumluluktan kurtulur». Komisyoncunun, bu hükme göre sorumlu olduğu hallerde, özellikle gecikme zararlarında gönderenin yoksun kaldığı kârı da tazmin etmesi söz konusu olabilir. Burada m. 883/3’ün uygulanma imkanı yoktur. m. 928/1’in atfı ile bu fıkradaki sorumluluğa uygulanan 876’ncı maddedeki «en yüksek özen» ifadesi yerine «tedbirli bir tacirin göstereceği özen» ifadesi kullanılmıştır. Not: Notlarda Y. Doç. Dr. Vural SEVEN hocanın notlarından yararlanılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©