“Bologna Sürecinde Program Yeterlilikleri ve Ders Kazanımları” Doç. Dr. Selçuk UYGUN Yrd.Doç.Dr. Mehmet ERDOĞAN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretim B.D.

“C” mi?? “C” Haa!!Elbise askısı modelinden “C” mi almışım? Bir insan askı modelinden nasıl “C” alabilir ki? Bir soru sorabilir miyim? Yalnızca modelim mi değerlendirildi? Peki öyleyse bir sanat eserinin değerini zaman belirlemez mi? Yoksa yeteneğim mi değerlendirildi? Peki o zaman hiç kontrol edemeyeceğim bir özelliğim hakkında değerlendirilmem doğru mudur? Eğer çabam değerlendirildiyse o zaman haksız şekilde değerlendirildim çünkü elimden gelen her şeyi yaptım. Bu projede ne öğrendiğimle mi değerlendirildim? Peki o zaman siz de öğretmenim olarak bana öğrettiklerinizle değerlendirilmiş olmuyor musunuz? “C” yi paylaşmayı kabul ediyor musunuz? Belki de bu model için örnek aldığım askılığın kalitesiyle değerlendirildim! Peki ya bu haksızlık değil mi? Yoksa kuru temizlemeciden gelen askıların kalitesiyle mi değerlendirilmeyim? Peki bu annemle babamın sorumluluğu değil midir? Onlar da benim “C” mi paylaşmamalı mı? Ağlamayan bebeğe meme vermezler 

Bologna Sürecinin hedefi: Bologna süreci, Yükseköğretim programlarını değişen koşullar ve gereksinimler doğrultusunda geliştirmek için fırsatlar sunmaktadır. Yükseköğretim sistemlerini birbiri ile uyumlu, kolay anlaşılır, ulusal ve uluslar arası bir çerçevede tanınır bir duruma getirmek. Bologna Sürecinin hedefi:

İçerik (iki ders saati) Program Yeterlilikleri Yeterlik yazımında dikkat edilecek hususlar (bilgi, beceri, yetkinlik) Ders Kazanımları Kazanım yazımında dikkat edilecek hususlar Uygulamalı Yeterlik ve kazanım yazımı Program Program Geliştirme Eğitim Programı Öğretim Programı Ders Planı Program Geliştirmenin Öğeleri

Program Belli bir amaca ulaşmak için yapılması gereken etkinliklerin Nelerden oluşacağının Aşamalı (yatay ve dikey ilişki) bir şekilde sıralanması Aktivitelerin alacağı zamanı Aktivitelerin nasıl uygulanacağı Öğrenme kazanımlarına ne düzeyde ulaşıldığının belirlenmesinin bir tasarısı

Program Geliştirme Eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.

Eğitim Programı Öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği İstendik hedef ve davranışların kazanılması için stratejilerin belirlendiği yazılı doküman ya da eylem planı Eğitimi düzenleyen ve yönlendiren sistem Okulun rehberliği ve gözetiminde çocuklar için düzenlenen tüm faaliyetler Öğrenme programı

Eğitim Programı Öğretim Programı Ders Programı Örtük Program Diğer ders dışı etkinlikler Kurslar, geziler, toplantılar Eğitim Programı

Öğretim Programı Eğitim programının amaçlarına hizmet edecek biçimde, belli bir öğretim kademesinin çeşitli sınıflarında bireye belli bilgi kategorileriyle ilişkili olarak okul içinde ya da dışında ne tür yaşantıların sağlanacağını gösteren düzenektir. Okulda ya da okul dışında bireye kazandırılması planlanan bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir.

Ders Planı Bir ders süresi içinde planlanan hedef/hedeflerin bireye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı bir plandır. Öğretim programı içinde yer alan her bir ders süresi için ayrı ayrı hazırlanır.

Başarılı programlar iyi hazırlık ve planlama gerektirir. Eğitimciler ders programı yaparken iki temel hata yaparlar: Ya her şeyi olduğu gibi bırakırlar, Ya da ihtiyaçlarının çok üstünde mükemmel bir program yaparlar. Ders programı yapanlar, öğrenciye, okula ve topluma uygun kültürel öğeleri programa eklemelidirler.

PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ Görsel-İşitsel Araçlar Kaynaklar Birey Toplum Konu Alanı PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ Alanlar Bilişsel Duyuşsal Psikomotor Amaçlar (NİÇİN?) İçerik (NE?) Değerlendirme (NE KADAR?) Öğretim Süreçleri (NASIL) Ders planı Öğretim Yöntemleri Öğretim İlkeleri Görsel-İşitsel Araçlar Sınıf içi İletişim Disiplin

Planlı Eğitim-Öğretimin Önemli Özelliği Amaçlı Olmasıdır. Amaç; hedef, hedef-davranış, kazanım şeklinde öğrenme çıktısı olarak da ifade edilebilmektedir. Öğrenci merkezli yaklaşımın benimsediği kavram KAZANIMdır.

Kazanımların belirleyicileri nelerdir? Temelleri neye dayanır?

Kazanımların Belirleyicileri Birey Bireyin doğum ile birlikte getirdiği bilişsel, duyuşsal ve devinişsel özellikleri vardır. Bu özellikler kazandırılacak davranışları belirler. Toplum Türk toplumunda var olan sorunların bilinmesi ve bu sorunları çözecek insan gücünün yetiştirilmesi Konu alanı Biyoloji, fizik, kimya, matematik, sosyal bilgiler…vb

İçeriğin Düzenlenmesi Kazanımların öğrenciye kazandırılacak bir şekilde ünite ve konuların düzenlenmesidir. İçerik; Kazanımlarla tutarlı Öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine uygun Somuttan-soyuta Basitten karmaşığa / kolaydan zora Aşamalılık ilkesini dikkate alan (birbirinin ön koşulu) Bilinenden bilinmeyene Anlatım dili açısından öğrencinin düzeyine uygun ilkeleri dikkate alınarak planlanmalıdır.

Öğretme-Öğrenme Süreci Kazanımlara nasıl ulaşılacak? Eğitim durumlarının planlanması Öğrenci ve öğretmenin öğretme-öğrenme sürecinde geliştirdiği tüm etkinlikler

İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Kaynak Mesaj Kodlama Kod Çözme Alıcı Ortak Yaşantı Alanı Dönüt

İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Öğretmenin yaşantısı Öğrencinin Yaşantısı Ö Ğ R E N M Ortak Yaşantı

Süreç düzenlenirken... Etkinlikler kazanımlar ile ilişkili olmalı Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerine uygun olmalı ve gelişim düzeylerini dikkate almalı Konular öğretim ilkelerine uygun olmalı (basitten karmaşığa...vb) Öğrenciyi, öğrenci sürecine katılmayı teşvik etmeli İstenmeyen sonuçları ortaya çıkarmaktan uzak olmalı Ekonomik olmalı Diğer eğitim durumları ile tutarlı ve kaynaşık olmalı

Ölçme-Değerlendirme Kazanımların hangi ölçüde / ne kadar ulaşıldığının belirlenmesi Değerlendirme, öğrencilerin; Giriş (ön bilgi ve birikim) Süreç (öğretimin etkililiği) Sonuç (kazanımlar) davranışlarını ortaya koymak

Beklenen --- Gözlenen arasındaki ilişki Nedenleri??? B G G B

ÖĞRENME ÇIKTILARI Program Yeterlilikleri ve Kazanımlar

Program Yeterliliği Yeterlilik: Geçerliliği kabul edilen bir öğretim programının başarıyla tamamlanması sonucu o program için öngörülen öğrenme kazanımlarının kazanıldığını onaylayan ve yetkili bir otorite tarafından basılı olarak verilen derece, diploma veya sertifika türü belgedir.

Yükseköğretimde yeterlilikler nedir? Öğrenci; neleri bilecek? neleri yapabilecek? nelere yetkin olacak? Kavramlar: (Öğretmen eğitimi (eğitim fakültesi (EF)) bir alandır. EF içinde Sınıf Öğretmenliği anabilim dalı bir programdır. Burada yeterlilik kavramı açıklanırken Avrupa, ulusal, alan ve program yeterlilikleri kastedilmektedir.

Program Yeterliliği (PY=PÇ) Nedir? Öğrencilerin bir programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikleri tanımlayan ifadelerdir. Nasıl belirlenir? Alanın yeterlilikleri Eğitim amaçlarını karşılayan program yeterlilikleri, ve Programda yer alan derslerin; amaç ve hedefleri öğrenme kazanımları göz önüne alınarak belirlenir.

Bilgi Beceri Yetkinlik Öğrencinin Ölçülebilir Özellikleri Bilgi, Beceri, Yetkinlik olmak üzere üç boyutta toplanabilir. Bunlar program çıktısı (programın amaçlarına uygunluk) olarak ifade edilebilir. (PÇ= PY): Program çıktıları ders kazanımları gibi yazılabilir, ancak daha geneldir ve programda yer alan tüm dersleri kapsamalıdır. Bilgi Beceri Yetkinlik Öğrenme İletişim ve Sosyal Alana Özgü Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme

Bilgi ve Beceri “Bilgi”, ders içeriğinin hatırlanmasını, tanınması ya da anlaşılmasını, “Beceri”, hatırlanan ve anlaşılan bilgilerin uygulamaya yönelik kullanılmasını ifade eder. Bilgiler ve beceriler bir ders, bir ünite ya da bir dönem gibi kısa zaman diliminde gelişirler ve bireylere göre değişmeyen yanıtlara sahiptirler

Yetkinlik “Yetkinlik” bir anlamda becerilere benzerler ancak çok daha karmaşık bir yapıya sahiptirler. Yetkinlik öğrenci başarısının gelişmesine yardım eden üst düzey düşünme becerilerdir. Yetkinlikler bilgi ve becerinin özümsenmesini, öğrenilen bilgiyle doğrudan bağlantısı olmaksızın daha bireye özgü ve yaratıcı eylemlerin yapılabilmesini içerirler.

X 1 3 4 Program yeterlilikleri ile öğrenme kazanımları ilişkisi 2 Dersin amacı Ders öğrenme kazanımları 3 Alan yeterlilikleri 4 Program yeterlilikleri ile öğrenme kazanımları ilişkisi Dersin amacı Ders öğrenme kazanımları 2 Programın amacı Program yeterlilikleri Dersin amacı Ders öğrenme kazanımları PÇ1 PÇ2 PÇ3 PÇ4 D1 X D2 D3 Dersin amacı Ders öğrenme kazanımları Ulusal yeterlilikler Dersin amacı Ders öğrenme kazanımları Dersin amacı Ders öğrenme kazanımları

KAZANIM (Öğrenme çıktısı=Öğrenme Kazanımı= Ders Kazanımı) Öğrenme çıktıları, bir öğrenme sürecini tamamlayan öğrencinin neleri bileceği, anlayacağı ve/veya yapabileceğini açıklayan ifadelerdir. Öğrenme süreci, bir ders veya bir modül olabilir. Öğrenme çıktılarında bilgi, beceri veya tutumlar gözlenebilir ve ölçülebilir şekilde tanımlanır. Öğrenme çıktısı, spesifik olarak bir derse özel öğrenmeyi içerebileceği gibi, eğitim boyunca kazanılacak problem çözme, etkili ekip çalışması yapma gibi bir beceriyi de içerebilir. Öğrenme çıktıları alt çıktılar içerebilir. Öğrenme çıktısı (öğrenme kazanımı) deyince daha çok öne çıkan kavram ve öğretim elemanını ilgilendiren boyutu ders kazanımıdır.

Öğrenme çıktısı neden önemlidir? 1. Öğretim sürecinin yönünü belirler. 2. Biçimlendirici ve belgelendirici değerlendirme ve önceki öğrenmelerin ölçülmesi için objektif kriterler sağlar. 3. Modül ya da alt birimler oluşturulabilecek şekilde öğrenmenin bir birleri ile uyumlu birimlerini ortaya koyar. 4. Eğiticiler ve öğrencilere eğitim sürecinde rehberlik eder. 5. Öğrenme beklentileri konusunda öğrencilere net bilgi sağlar. 6. Mezunları istihdam edeceklere mezunların yeterlikleri konusunda net bilgi sağlar.

ÖĞRENME KAZANIMLARI ÖĞRENCİYE NE KATKI SAĞLAR? Öğrenme kazanımları ile öğretimin değerlendirilmesi arasında ilişki kurmak öğrenim deneyimini öğrenciler için daha şeffaf ve anlamlı kılmaktadır. Öğrenciler o ders için kendilerinden göstermeleri umulan beklentilerin farkında olurlarsa başarıları artmaktadır. Değerlendirme teknik ve ölçütlerin açıkça belirlenmesi öğrencilerin öğrenme kazanımlarını anlayabilmesinde yardımcı olacak en etkili yoldur. Öğrenme kazanımlarını bilmek öğrencinin öğrenme sorumluluğunu arttırmaktadır.(sorumluluk paylaşımı)

Programın amacı ve yeterlilikleri Öğrenme çıktılarının programla ilişkisi nasıldır? Öğrenme çıktıları dersin amaç ve yeterlilikleri ile uyumlu olmalıdır. Bir program için bir dersin kazanımları alt öğrenme çıktıları kabul edilebilir. Programın amacı ve yeterlilikleri Dersin amacı Öğrenme çıktıları Alt öğrenme çıktıları

Öğrenme amaçları nasıl ifade edilmeli? …“solunum sistemi” konusunu işleyen öğrenciler solunum sistemi ile ilgili organları ve işlevlerini bildiklerini nasıl belirteceklerdir? …matematiksel dört işlemlerden “çarpma” işlemini öğrendiklerini nasıl göstereceklerdir? …beden eğitimi dersinde “basketbolda turnike”yi öğrendiklerini nasıl göstereceklerdir?

Öğrenme kazanımlarını yazmadan önce dersin amaç ve hedefleri belirlenmeli. Amaçları, Hedefler ve öğrenme kazanımları arasında ne fark vardır? Bir programın/dersin amacı; öğretimin niyetine yönelik genel bir ifadedir. Amaçlar, öğretmenin gözüyle yazılır. Örnek: Türk eğitim tarihinde eğitimle ilgili fikir ve uygulamaları, bunların olumlu, olumsuz etkilerini tanıtmak Bir programın/dersin hedefi, öğretimin niyetine yönelik daha özel bir ifadedir. Örnek: Türk eğitim tarihindeki belli başlı şahsiyetlerin eğitim düşüncelerini analiz eder.

Yeterliliğe dayalı kazanım yazma Bölümler Açıklama Örnek Davranış (Neyi yapacak?) Öğrencinin yapması beklenilen; öğrencinin amaca ulaştığının bir göstergesi olarak öğretmenin kabul edeceği istendik öğrenci davranışı Ankara’nın komşu illerini listeleme Koşul (Hangi şartlar altında yapacak?) Davranışın hangi koşullar altında yapılacağı veya yapılmasının beklendiği Verilen bir dizi il arasından…. (örn. notlara bakmadan, verilen bir haritadan…vb) Ölçüt (Ne kadar iyi olacak?) Kabul edilebilir öğrenci performansının ifadesi veya standardı Örn. Seçilen davranışın gösterimi ile ilgili doğruluğu, hızı, süresi, sayısı, yüzdesi…vb Komşu illerin tamamının doğru olarak işaretlenmesi / listelenmesi (örn: beş maddeden dördünü; en az %85’ini…vb)

örnekler Örnek: Maddelerin isimleri verildiğinde (koşul) katı maddeleri alfabetik sıraya göre (standart=ölçüt ) bir kâğıda yazar (davranış) Örnek: Hesap makinesi ve 4 ondalıklı sayı verildiğinde (koşullar) bütün sayıların bir dakika içinde hatasız olarak (standart) sabit bir sayı ile çarparak (davranış) …..

Öğrenme Çıktısı Yazarken Dikkat Edilecek Hususlar

1. Ders/modül öğrenme çıktılarının; alanın ihtiyaçları, programın amaç ve yeterlikleri, dersin/modülün amacı ile ilişkili ve uygun olmasına dikkat edilmelidir. 2. Dersin seviyesine uygun olmalıdır (Lisans-Lisansüstü). 3. Öğrenme çıktıları, öğrencilerin ders ya da modül eğitimi ile kazanacağı yetkinlikleri net olarak yansıtacak sayıda olmalıdır.

4. Çok sayıda yüzeysel öğrenme kazanımları yerine az sayıda ve önemli olan öğrenme kazanımlarını belirlenmeli. 5. Öğrenme çıktılarını yazarken, her öğrenme çıktısı için sadece bir fiil kullanılır. 6. Öğrenme çıktısı gerektiğinde alt öğrenme çıktıları ile daha açık hale getirilebilir. 7. Herkes için anlaşılır olmalıdır. Karmaşık cümleler kurmaktan kaçınılmalıdır.

8. Öğrenme kazanımlarını yazarken aktif fiiller kullanılmalı 8. Öğrenme kazanımlarını yazarken aktif fiiller kullanılmalı. “bilmek”, “anlamak”, “takdir etmek”,”öğrenmek” “aşina olmak”, “maruz kalmak”, “tanımak”, “farkında olmak” gibi fiiller belirsiz fiillerdir. Bunlar öğrencinin süreç sonunda ne yapabildiğine değil, içinde bulunduğu sürece odaklanırlar. Yerine “çözmek”, “değerlendirmek”,”analiz etmek”,”belirlemek”,”tanımlamak”,”açıklamak”, “göstermek” gibi öğrencinin edindiği bilgiyi göstermesine yardımcı olacak aktif fiiller kullanılmalı. 9. Öğrenme çıktıları gözlemlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır. 10. Öğrenme çıktısının başarılması uzun sürede olacaksa (ör. meslek yaşantısına kadar uzanacaksa) belirtilmelidir (mesleki etik, yaşam boyu öğrenme vb.).

11 Öğrenme çıktılarını yazarken bunların nasıl değerlendirileceği düşünülmelidir. Öğrenme çıktıları çok genişse bunları etkili bir şekilde değerlendirmek zor olacaktır. 12. Öğrenme çıktılarının başarılabilmesi açısından (kaynaklar, zaman vb.) gerçekçi olup olmadığına dikkat edilmelidir. 13. Öğrenme kazanımlarını yazarken öğrencilerin dersin bitiminde ne yapabileceğini ya da neleri gösterebileceğini açıkça ifade etmelidir. 14. Kazanım doğrudan öğrenmeye işaret etmelidir.

Modülün amaçlarını ve hedeflerini belirle Standart kurallara göre öğrenme kazanımlarını yaz Öğrencileri öğrenim kazanımlarına ulaştıracak öğretim ve öğrenme stratejisi geliştir. Öğrenme kazanımlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini test etmek için değerlendirme yöntemi dizayn et Aldığın dönüte göre gerektiğinde modülün içeriğini ve değerlendirmeyi değiştir.

Öğrenme Kazanımları Öğretme ve Öğrenme Aktiviteleri Değerlendirme Bilişsel Duyuşsal Psikomotor Dersler Özel Dersler Münazaralar Laboratuar çalışmaları Klinik çalışmaları Gurup çalışmaları Seminer      Öğrenci (akran) gurupları Sunum Modül sonunda verilen sınav Çoktan seçmeli testler Kompozisyonlar Pratik değerlendirmeler Alan çalışması Klinik pratiği Proje çalışması Gösterme Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Düşüncelerin, fikirlerin ve tutumların entegrasyonu. Fiziksel beceriler edinme Öğrenme kazanımlarının, öğretim, öğrenme aktiviteleri ve değerlendirme ile ilişkilendirilmesi

PROGRAM YETERLİKLERİ ve DERS KAZANIMLARININ İLİŞKİLENDİRİLMESİ PY 1 PY 2 PY 3 PY 4 PY 5 PY 6 PY 7 PY 8 PY 9 PY 10 PY 11 PY 12 PY 13 PY 14 PY 15 PY 16 PY 17 PY 18 PY 19 PY 20 PY 21 D1 X D2 D3 D4 D5 D6 D1: Fen ve Teknoloji Öğretimi I D2: Eğitim Bilimine Giriş D3: Temel Matematik D4: Sınıf Yönetimi D5: Bilimsel Araştırma Yöntemleri D6: Türk Eğitim Tarihi Ders kazanımlarını program yeterlikleri ile karşılaştırmak için dereceleme (x yerine 5’li likert tipi (1,2,3,4,5,) sistemi oluşturulabilir.

Program Yeterliliği ve Ders Kazanım örneklerinizi getirin, birlikte çalışalım. Doç. Dr. Selçuk UYGUN Yrd. Doç. Dr. Mehmet ERDOĞAN Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi