Hazırlayan Burhan KENDİRCİ BIOS & AÇILIŞ Hazırlayan Burhan KENDİRCİ

BIOS NEDİR..? BIOS , bilgisayar çalıştırıldığı anda başlangıç ve denetim işlemlerini yönlendiren yazılımların bulunduğu bellek modülüdür.  Bellek ve Yazılım BIOS olarak ifade edilir. Günümüz ana kartların çoğu Flash BIOS  olarak da bilinen  EEPROM  (Elektrikle Silinebilir Programlanabilir Sadece Okunabilir Hafıza) adlı ROM bellek üzerinde bulunan yazılımdır.  BIOS (Basic Input / Output System- Temel Giriş/ Çıkış Sistemi ) kelimelerinin  baş harflerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir.

BIOS EKRANI

BIOS GÖREVLERİ NELERDİR..? ►RAM, ekran kartı gibi donanımları açılışta (BOOT) test eder. ►Donanımların voltaj düzeylerini ayarlar. ►Sistemi hard disk dışında bir sistemde çalıştırmak için başlangıç sürücüsünü belirlemeye yarar. ►Donanımların frekans ayarlarını yapar. ►Kullanılmayan donanım parçalarını kapatmamıza olanak sağlar.

BIOS SETUP NASIL AÇILIR..? Açılış tuşu bilgisayardan bilgisayara farklılık gösterebilir. Genellikle “F2”,“F10”,“DEL” tuşları kullanılarak  açılır. Bu menü ile ana kartta ki istediğimiz değişiklikleri gerçekleştirebiliriz.  Menüdeki ayarları değiştirmek için klavyedeki “+” ve “-” tuşları kullanılır. Ayarları yaptıktan sonra da çıkış (Exit) kısmında ayarlar kaydedilerek çıkış yapılır.

BIOS ÇEŞİTLERİ NELERDİR..? Değişik ana kartlar, farklı BIOS SETUP yazılımlarını içermektedir. Farklı markaların ürettikleri BIOS’lar bulunmaktadır. Farklı firmaların BIOS ayarları bu BIOS sistemlerine göre farklılık gösterir. Günümüzde Kullanılan Bioslar : Award Bios Ami Bios (American Megatrends Inc) Phoenix Bios (Phoenix Technologies) Award Medallion BIOS ( Phoenix BIOS + Award BIOS ) 

BIOS ÇEŞİTLERİ…

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 1. Standart CMOS Setup Date/Time: Sistem saati ve tarihinin ayarlandığı sekmedir. Hard Disk: BIOS’un Hard Disk’inizi otomatik ya da manuel olarak tanıtılacağı bölümdür. Disk Drives: Disket sürücünüzün tipini belirler. Halt On: BIOS test yaparken herhangi bir hata ile karşılaşırsa ne yapması gerektiğinin belirlendiği bölümdür.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 2. BIOS Features Setup Virus Warning: Boot sektördeki virüsler için uyarı verilmesini sağlar. CPU Internal Cache: Sistem performansını arttırmak için açık tutulabilecek bir bellektir. External Cache: Tüm yeni ana kartlar da bulunan bir özelliktir ve “ENABLED” konumunda olması gerekir. Quick Power on Self Test (POST): Açılış testinin hızının ayarlandığı bölümdür.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. Boot Sequence: İşletim sisteminin hangi sürücüden başlatılacağının karar verildiği sekmedir. Floppy Disk Access Control: Sabit diskten diğer aygıtlara bilgi paylaşımının ayarlandığı bölümdür. Boot Up Floppy Seek: Bilgisayar açılırken floppy sürücüsünün denetlenip denetlenmeyeceğini sorar. Boot Up Numlock Status: Numlock tuşunun açılışta etkin olup olmayacağı ayarlanır.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. Security Options: Bu bölümde bilgisayarın açılışı için parola ayarlanır. Typematic Rate: Bir saniyede klavyeden kaç karakter girileceği ayarlanır. Typematic Delay: İki karakter yazımı arasındaki gecikme süresi belirlenir. PS/2 Mouse Function Control: Eğer mouse PS/2 portundan kullanılıyorsa mutlaka “ENABLED” yapılmalıdır. HDD S.M.A.R.T Capability: Disk testinin yapıldığı bölümdür. Video ROM BIOS Shadow: Ekran kartının BIOS’unu RAM‘e taşır.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 3. Chipset Features Setup Chipset ayarlarının değiştirildiği bölümdür. Fakat ayarların değiştirilmesi tavsiye edilmez. Çünkü ana kart satılırken en ideal ayarları yapılarak gönderilir. VGA Shared Memory Size: Ekran kartının ne kadar RAM kullanacağının ayarlandığı bölümdür. 8/16 Bit I/O Recovery Time: Default ayarlarda bırakılmalıdır. Onboard PCI IDE: (Tümleşik Elektronik Aygıtlar) IDE aygıtının PCI veri yolunu kullanması için gerekli bir sekmedir.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. Data Integrity Mode: Eğer belleğiniz hata düzeltmeli bir bellek ise “ECC” değilse “Non-ECC” yapılır. Current CPU CORE Voltage: İşlemcinin çalışma gerilimi gösterilir. CPU Fan Speed: İşlemcinin fan hızını gösterir. Current System Temperature: Sistemdeki sensörlerin ısı değerlerini gösterir.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. CPU Temperature: İşlemcinin belirlenen çalışma sıcaklığını geçtiği durumlarda uyarı vermesini sağlar. Shout Down Temperature: İşlemci belirlenen sıcaklığı geçerse bilgisayar kendini kapatır. On Chip USB: Sistemdeki USB aygıtlarını kullanmak için “ENABLED” konumunda bırakılmalıdır. Fan Fail Alarm: Bilgisayarda bulunan fanların çalışma hızı düştüğü zaman uyarı verir.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 4. Integrated Peripherals Power On Function: Bilgisayarı nasıl açmak istediğimizi (klavye,mouse,v.b.) ayarlamamızı sağlar. IDE HDD Block Mode: 2 GB’tan büyük disklerde “ENABLED” konumunda olmalıdır. On Chip Primary/Secondary IDE: IDE 1 ve IDE 2 devrelerinin kontrolünü sağlar. Onboard FDC Controller: Disket sürücüsünün kontrolünü sağlar. USB Controller: USB portlarını kontrol eder. USB Keyboard Setup: USB klavye izinleri ayarlanır.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. UART Mode Select: Kızılötesi aygıtların kullanımına göre ayarlanabilen bir bölümdür. On Board FDD Controller: FDD kontrolünü sağlar. On Board Parallel Port: Paralel portların çalışma adresleri ayarlanır. PWRON After PWR Fail: Bu ayar sayesinde elektrikler gidip geldiğinde bilgisayarınız kendini otomatik olarak açabilir. PS/2 Mouse Power On: “ENABLED” konumunda, mouse tuşuna basıldığı an bilgisayarın açılması sağlanır. Keyboard Power On: “ENABLED” konumunda, klavyeden herhangi bir tuşa basılması durumunda bilgisayar açılır.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 5. Power Management Setup *Bu bölüm bilgisayarın enerji tüketiminin ayarlanmasını sağlar. Power Management: Bu bölüm tüm güç seçenekleri içerisinde barındırır. PM Control by Apm: Güç yönetiminin bilgisayar tarafından yapılmasına olanak sağlar. Automatic Power Up: Bilgisayarın ayarlanan saatlerde otomatik olarak açımasını sağlar. Video Off Option: Bu sekme de monitörün ne zaman tasarruf moduna geçeği ayarlanır.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 6. PNP/PCI Configrutaion *PNP/PCI Configrutaion Tak-Çalıştır işletim sistemlerinin ayarlandığı bölümdür. Eğer BIOS’u kullanmak istiyorsanız bu ayar “NO” olarak kaydedilmelidir. PnP Os Installed: Tak-Çalıştır bir işletim sistemine sahipseniz “YES” yapınız. Resources Controlled By: “AUTO” ayarı önerilir. Bu ayar durumunda her veri yoluna IRQ otomatik olarak atanır. Ayarları manuel yapmak istiyorsanız uygun slotları kendiniz seçmelisinz.

BIOS MENÜLERİ NELERDİR ? Phoneıx BIOS Menüleri.. 7. Load BIOS Defaults BIOS ayarlarını yanlış girerseniz ya da eski durumuna döndürmek istiyorsanız bu ayar kullanılır. 8. Save & Exit Setup Yapılan ayarların kaydedilerek çıkış yapılmasını sağlar.  9. Exit Without Saving Yapılan değişiklikler kaydedilmeden çıkış yapılmasını sağlar.  10. Load Setup/Performance Defaults BIOS sisteminin optimum performansta çalışabileceği ayarları geri yükler.  11. Supervisor Password BIOS ayarlarının tek bir kişi tarafından kontrol edilmesi için şifre belirlenen bölümdür.  12. User Password Sadece sisteme şifre koyar, BIOS’u etkilemez.

POST(Power On Self Test-Açılış Sınama İşlemi) Bilgisayarınızda POST işlemini sistemi açtığınızda siyah ekranda gördüğünüz yazılardan tanıyabilirsiniz. Güncel ana kartların pek çoğu siz istemediğiniz sürece bunu gizlerler ve marka resimlerinin çıkmasını sağlarlar.

POST EKRAN GÖRÜNÜMÜ

POST EKRAN GÖRÜNÜMÜ

POST NASIL ÇALIŞIR..? Bilgisayarınızı açtığınızda elektrik akımı CPU’ya gider ve orada bilgisayarın önceki kullanımından kalmış bilgileri siler.   CPU, elektrik akımı tarafından uyarıldığında ROM’da yer alan BIOS yazılımını RAM (Ana Bellek) yükleyerek aktif hale getirir. BIOS programı; kendi içindeki kayıtlı bilgilerden, önce kendini ve POST programını kontrol eder, daha sonra System Bus (Bilgisayarın donanımlarını birbirine bağlayan devreler)’a sinyal göndererek devrelerinin görevlerini yapıp yapmadığını kontrol eder.

İŞLEMLERİN POST’A DEVREDİLMESİ   Ekran kartını test eder. POST testi, bilgisayarın ekran görünümünü kontrol eden video sinyallerini ve ekran kartının hafızasını test eder. İşte bu andan itibaren ekranımız görüntü vermeye başlar.   RAM’i test eder. RAM belleklerin gereği gibi vazife görüp görmediğini belirlemek üzere bir dizi testler yapar. Bütün belleklere sırası ile bazı bilgiler kaydederek daha sonra bu bilgileri okur ve yazılan ile okunanı karşılaştırır. Bazı bilgisayarlarda, bu aşamada ekranda hafıza kapasitesini gösteren rakamların sayıldığını görebilirsiniz.  

POST EKRAN GÖRÜNÜMÜ

İŞLEMLERİ POST’A DEVREDİLMESİ Klavye test edilir. Bilgisayara bağlı klavyenin bağlantısını ve herhangi bir tuşunun basılı olup olmadığını kontrol eder. Bu sırada varsa klavye üzerindeki kontrol ledleri yanıp söner.   Disket sürücü ve Sabit Diskleri test eder. Floppy disk’e (disket sürücü) ve sabit disklere sinyal göndererek, hazır ve çalışır durumda olup olmadıklarını ve tepkilerini belirler. Floppy yoksa kontrol etmez. CMOS Setup’tan kapalıdır.

İŞLEMLERİ POST’A DEVREDİLMESİ Yeni donanım elemanları araştırılır. POST, yaptığı testin sonuçlarını CMOS ile karşılaştırarak yeni bir donanımın varlığını araştırır. Son işlem olarak ’ta CMOS daimi hafızasında kayda geçer. (Yeni donanımlar otomatik kaydedilir.)  Görevini İşletim Sistemine devreder. Bundan sonra BIOS’ta belirtilen ayara göre BOOT (ilk açılma, CD-DVD ROM ya da SABİT DİSK’ten devam edilmesi) işlemi gerçekleştirilerek işletim sistemi çalıştırılır.

POST SESLİ HATA MESAJLARI Post ekranı açılış sırasında bilgisayardan çeşitli hata sesleri gelebilmektedir. Bu hatalar yaklaşık 20 ye yakın çeşitli bip seslerinden oluşmaktadır. Örnek olarak : 1          Sürekli Ses                  Güç kaynağı arızası 2          Birçok kısa bip             Anakart arızası  3          1 uzun                        Bellek tazelenmesinde hata  4          1 uzun 1 kısa               Anakart veya BIOS çipi arızası Diğer Hata mesajları ve çözüm yolları için biosveacilis37.blogspot.com adresini ziyaret edebilirsiniz..

POST YAZILI HATA MESAJLARI   BIOS ROM checksum error - System halted:  BIOS çipindeki bir hatayı gösterir. Çipte fiziksel hata veya BIOS yazılımında bozukluk olabilir. Sisteminizi yeni bir BIOS ile update (güncelleme)edin, sorun devam ediyorsa yeni bir BIOS çipi edinmeniz gerekecek. CMOS battery failed: BIOS piliniz bitmiş veya bitmek üzere. Pilin türünü belirleyip en yakın saatçiden yenisini alabilirsiniz.

POST YAZILI HATA MESAJLARI CMOS checksum error - Defaults loaded:  Herhangi bir nedenden dolayı BIOS ayarlarınızda bozukluk oluşmuş (muhtemelen bitmek üzere olan BIOS pili yüzünden). Varsayılan ayarlar yüklenerek sisteminizin zarar görmesi engellenmiş.   Floppy disk(s) fail:  Sisteminize takılı bulunan disket sürücü(ler) ile BIOS’taki disket sürücü ayarları birbirini tutmuyor. Disket sürücünüzün bağlantılarını kontrol edin, BIOS’taki ayarlar yanlışsa düzeltin. Sorun devam ediyorsa disket sürücünüzde muhtemel bir fiziksel arıza var demektir.

POST YAZILI HATA MESAJLARI Keyboard error or no keyboard present:  Belki de en çok karşılaşılan POST mesajı. Bu mesaj genellikle “Press F1 to continue” diye devam eder. Siz de klavyenin F1 tuşuna basarak hatadan kurtulabilir veya yeni bir klavye takarak işleme devam edebilirsiniz.   Memory test fail: POST mesajlarının belki de en can sıkıcısı. BIOS’taki bellek ayarlarınızda olabilecek bir problemden kaynaklanabildiği gibi, bellek modüllerinizdeki kısmi (kısmi=belli bir bölümündeki) arıza nedeniyle de ortaya çıkabilir. Ayarlarınızdan eminseniz, başka bir bellek ile sisteminizi tekrar açmayı deneyin. Hard Disk(s) Fail:  Sisteminizde mevcut disk(ler)le BIOS’ta belirtilmiş disk ayarları birbirini tutmuyor demektir. BIOS’tan disk ayarlarını otomatiğe getirin, master/slave ayarlarını kontrol edin. Sorun devam ediyorsa disk sürücünüzde fiziksel bir bozukluk kuvvetle muhtemeldir.

CMOS NEDİR..?   CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor), BIOS çipinde bulunan, başlatma bilgilerini içeren ve çok düşük güç tüketimi yapan bir bellektir. Bilgisayarı başlatırken BIOS, tarih, saat v.b. bilgileri bu bellek den alır. Gücünüde BIOS pili olarak adlandırdığımız pilden karşılar.

CMOS

DÜNDEN BU GÜNE BİOS’UN KULLANIMI BIOS, 1981 yılında çıkan IBM’in ilk kişisel bilgisayarının temel bir parçasıydı. IBM PC ile uyumlu sistem üretmek isteyen şirketler, sistemlerini BIOS uyumlu şekilde üretmek zorundaydı. En azından aynı düzeydeki sistem hizmetlerini yazılıma aktarmak gerekiyordu. Ancak bu şekilde PC için üretilmiş yazılımlar sorunsuz çalışıyordu. İlk bilgisayar şirketleri BIOS’u tersine mühendislikle kendileri oluşturmak zorunda kaldı ve uyumluluk konusunda sorunlar yaşadı. Ancak birkaç yıl içinde Phoenix isimle firmware firması kararlı ve doğru şekilde tersine mühendisliğin kullanılabileceği BIOS’u geliştirdi, sonra da bunu üçüncü parti şirketlere lisansladı. Böylelikle PC üretimi de hızlanmaya başladı. Detaylı Bilgi için biosveacilis37.blogspot.com adresini ziyaret edebilirsiniz..

IBM PC 1980’li yılların ortalarında kullanılan IBM PC/AT, MBlairMartin, CC BY-SA 4.0

GÜNÜMÜZDE KAÇ ÇEŞİT BİOS KULLANILMAKDADIR? A) 3 B) 2 C) 4 D) 5 SORULAR GÜNÜMÜZDE KAÇ ÇEŞİT BİOS KULLANILMAKDADIR? A) 3 B) 2 C) 4 D) 5

SORULAR BIOS KELİMESİNİN AÇILIMI NEDİR ? A) Basic Input-Iutput System B) Basic Output-Output System C) Basic Input-Output System D) Basic Input- Autput System

SORULAR EXİT WİTHOUT SAVİNG MENÜSÜNÜN GÖREVİ NEDİR.? A)Yapılan ayarların kaydedilerek çıkış yapılmasını sağlar. B)Yapılan değişiklikler kaydedilmeden çıkış yapılmasını sağlar C)Çıkış işlemini iptal eder D) Hiçbiri

CMOS BATTERY FAİL HATASI NEYİ İFADE EDER ? SORULAR CMOS BATTERY FAİL HATASI NEYİ İFADE EDER ? BİOS CHİP AIZASI GÜÇ KAYNAĞI ARIZASI BIOS PİLİNİN BİTTİĞİ HİÇBİRİ

SORULAR BIOS ÇİPİNDE BULUNAN,BAŞLATMA BİLGİLERİNİ İÇEREN VE ÇOK DÜŞÜK GÜÇ TÜKETİMİ YAPAN BELLEĞİN ADI NEDİR ? POST BİOS PİLİ CPU CMOS