SINIFLANDIRMA VE TANI

Tanı, anormal psikolojisi alanının kritik bir konusu. Alanın profesyonelleri için, ne tür olguları inceledikleri ya da tedavi ettikleri konusunda birbirleriyle iletişimde bulunabilmeleri açısından çok önemli Bozukluğun nedeni ya da en iyi tedavi yolunun bulunması için de doğru bir biçimde sınıflandırılması önemli.

DSM-IV ICD-10 DSM-IV-TR Kategori sayısı en fazla olan basımdır Benzer belirtileri gösteren klinik tanılar aynı yerde sınıflandırılmıştır. DSM-IV-TR Bir çok hastalık grubunda etiyolojik nedenler, risk etkenleri ve eşlik eden bozukluklarla ilgili eklemeler yapılmıştır. ICD-10 Daha esnek tanı kılavuzları içerir. Klinik tanımlamalar ve tanı kavramları daha az ayrıntılı ve daha az kısıtlatıcıdır. Süreler konusunda hekim klinik izlenimlerine dayanabilir. Çok eksenli değildir. 3 basamaklı bir kodlama sistemi vardır. Nevroz-Psikoz ayrımı bırakılmıştır. 2 el kitabı halinde basılmıştır. a-klinik versiyon: kategorilerin geniş tanımları yer alır (mavi manuel) b-araştırma versiyonu : tanısal kriterleri içerir (yeşil manuel) 3

DSM-III, diğerlerinden (diğer DSM’lerden) farklı. En önemli fark, çoğul eksenli sınıflandırmayı kullanıyor olması. Beş eksenin her birinde değerlendirme yapmak gerekiyor. Her birey beş boyut ya da eksende derecelendiriliyor. Böylece tanı koymak için geniş bir yelpazeden bilgi toplanmış oluyor.

Eksen I: Kişilik bozuklukları ve zihinsel gerilikler hariç tüm kategorileri kapsıyor Eksen II: Kişilik bozuklukları ve zihinsel gerilikler Eksen III: İlgili ruhsal bozukluk ile ilgili olabilecek herhangi bir tıbbi durum Eksen IV: Kişinin yaşamakta olduğu ve bozukluğuna etkisi olabilecek psikososyal ve çevresel sorunlar Eksen V: Kişinin şimdiki işlevsellik düzeyi (sosyal ilişkiler, mesleki işlevsellik ve boş zaman kullanımı)

Aslında tanı koymak için ilk iki eksen yeterli ama, değerlendirme yapılırken kişinin semptomlarından başka etkenlerin de dikkate alınması gerektiği düşünüldüğü için diğer eksenler eklenmiş... Alkol bağımlısı bir kişi.... Eksen I’de tanı alır, buna ek olarak anti-sosyal kişilik bozukluğu da varsa Eksen II tanısı da alır. Depresyon tanısı almış bir kişi (Eksen I), aynı zamanda kalp hastası ise, bu durum tedavisi açısından önemli olduğu için (antidepresan ilaç kullanımı kalp hastalığını arttırabilir) Eksen III’de belirtilir.

Çok Eksenli Değerlendirme Eksen 1: klinik bozukluklar ve klinik ilgi odağı olabilecek durumlar Genellikle ilk kez bebeklik, çocukluk ya da ergenlik döneminde tanısı konan bozukluklar(MR hariç) Delirium, demans, amnestik ve diğer kognitif bozukluklar Genel tıbbi bir duruma bağlı mentan bozukluklar Madde ile ilişkili bozukluklar Şizofreni ve diğer psikotik bozukluklar Duygudurum bozuklukları Anksiyete bozuklukları Somatoform bozukluklar Yapay bozukluklar Dissosiyatif bozukluklar Cinsel bozukluklar ve cinsel kimlik bozuklukları Yeme bozuklukları Uyku bozuklukları Başka bir yerde sınıflandırılmış dürtü kontrolü bozuklukları Uyum bozuklukları Klinik ilgi odağı olabilecek diğer durumlar

Eksen II: Kişilik bozuklukları ve Zeka Geriliği yer alır Paranoid kişilik bozukluğu Şizoid kişilik bozukluğu Şizotipal kişilik bozukluğu Antisosyal kişilik bozukluğu Borderline kişilik bozukluğu Histrionik kişilik bozukluğu Narsisistik kişilik bozukluğu Çekingen kişilik bozukluğu Bağımlı kişilik bozukluğu Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu Başka türlü adlandırılamayan kişilik bozukluğu Zeka Geriliği

Eksen III: Psikiyatrik bozukluğun yanı sıra bulunan fiziksel bozukluk ya da genel tıbbi durum gösterilir. (ICD-9-CM gene tıbbi durumları) Enfeksiyon ve parazit hastalığı Neoplazmalar Endokrin, beslenme ile ilgili metabolik bozukluklar ve bağışıklık bozuklukları Kan ve kan yapıcı organların hastalıkları Sinir sisteminin ve duyu organlarının hastalıkları Dolaşım sistemi hastalıkları Solunum sistemi hastalıkları Sindirim sistemi hastalıkları Genitoüriner sistem hastalıkları Gebelik, doğum ve puerperium komplikasyonları Deri ve subkütan doku hastalıkları Kas-iskelet sistemi ve bağ dokusu hastalıkları Konjentian anomaliler Perinatal dönemden köken alan belirli durumlar Belirtiler, bulgular ve yanlış tanımlanmış durumlar Yaralanma ve zehirlenme

Eksen IV: Saptanan psikiyatrik bozukluğun gelişmesine ya da alevlenmesine katkıda bulunan psikososyal ve çevresel sorunları kodlamak için gösterilir. Birincil destek grubuyla olan sorunlar Toplumsal çevre ile ilişkili sorunlar Eğitim sorunları Mesleki sorunlar Barınma sorunları Ekonomik sorunlar Sağlık kuruluşlarına ulaşma sorunları Yasal sistemle ters düşme sonucu doğan sorunlar/suç işleme Diğer psikososyal ve çevresel sorunlar

ŞİDDET ve GİDİŞİN BELİRLEYİCİLERİ Hafif- tanı için yeterli semptomlar, işlevsellikte hafif bozulma Orta derecede- semptomlar ve işlevsel bozulma hafif ile ağır arasında Kısmı remisyonda- tanı ölçütleri tam karşılanmış ancak o anda bozukluğun bazı belirti ve ölçütleri kalmıştır Tam remisyonda- herhangi bir semptom ya da bulgu yok ancak bozukluğu belirtmek klinik açıdan uygun Geçmiş öykü- kişi iyileşmiş olsa bile ölçütlerini karşıladığı hastalık öykülerini belirtmek gerekmekte

Daha ileri çalışma için verilen tanı ölçütleri setleri ve eksenleri Postkonfüzyonel bozukluk Hafif nörokognitif bozukluk Kafein yoksunluğu Şizofreni için yeni bir seçenek olabilecek boyutsal tanımlayıcılar Şizofreninin postpsikotik depresif bozukluğu Basit yıkımla gelen bozukluk (basit şizofreni) Premenstrüel disforik bozukluk Distimik bozukluk için bir seçenek olabilecek B tanı ölçütleri

Minör depresif bozukluk Rekürran kısa depresif bozukluk Karışık anksiyete depresyon bozukluğu Bakımverenlerin neden olduğu yapay bozukluk Disosiyatif trans bozukluğu Tıkınırcasına yeme bozukluğu Pasif agresif kişilik bozukluğu İlaçların yol açtığı harekete bozuklukları -ölçekler-

Bir tanı sistemi için en önemli şey: güvenirlik Bir tanı sisteminin ya da bir testin her uygulamada aynı bilimsel gözlem sonucunu verme derecesi o ölçümün güvenirlik derecesini gösterir.

Geçerlik Bir tanı kategorisi oluşturulduktan sonra, bu kategori hakkında kesin ifadeler ve yordamalarda bulunup bulunamama, onun geçerlik testidir.

Bir tanının üç çeşit geçerliği olabilir: Etiyolojik geçerlik Eşzamanlı geçerlik Yordayıcı Geçerlik

Sınıflandırmaya Eleştirel Bakış 17