Yüksek Teknoloji Toplumu Yolunda Demokrasi ve Kurumlar’ın önemi Atilla Yesilada, Araştırmacı-Yazar IstanbulAnalytics, ParaAnaliz www.istanbulanalytics.com www.paraanaliz.com 13 Temmuz 2018 1

Soru ve Cevap Türkiye ileri teknoloji toplumu olmak istiyor. Hedef çok doğru, teknoloji üretemeyen toplumlar 21ci Yüzyıl’da sefalete mahkum olacak. Soru şu: Nasıl yüksek teknoloji toplumuna evriliriz? Nerdeyiz? Engeller nedir? Nasıl aşılır? Bu konuda çok gerideyiz ve demografik fırsat penceresi de 20-30 yıl içinde kapanacak. Bazı şeyleri doğru yapıyoruz, ama bir çok yanlışımız var. Bu sunum 2 değeri anlaşılmayan “girdi” üzerinde yoğunlaşıyor. Demokrasi ve kurumların önemi. Demokrasinin kalkınma ve teknoloji üretimi-kullanımına katkısı tartışılmaz, ama biz ters yönde ilerliyoruz. Adil serbest piyasa eko-sistemi, yargı ve eğitim felsefesi eksik olan kurumlar. Ne yapmalıyız?

2050 yılında Dünya ve Türkiye 2050 hem yuvarlak rakam, hem de dünya nüfusu 9 milyar civarında zirve yapar. Kıt doğal kaynaklar, jeo-politik riskler, iklim değişikliği ve nüfus baskısı yüzünden büyümek çok zorlaşacak. Vahşi bir rekabet ortamına giriyoruz. Fikir ve teknoloji üretenler hızla zenginleşir. Makina ve algoritmalar emeğin yerini alıyor. Sermaye hızla yok oluyor, ya da katlanıyor. Ömür boyu eğitim şart. Biz bu acımasız yarışta çok gerideyiz.

Biz Neredeyiz? 16-28 yaş arası nüfusun %25’i “kayıp”: Ne işte, ne okulda. Tasarruf eksiği var, yabancı sermaye ithal etmeden yatırım yapamıyoruz. Bizi besleyecek petrol, altın gibi bir doğal kaynağımız yok. Ne özel sektör, ne de eğitim camiası AR-GE’ye yatırım yapmıyor. Fen bilimleri ve temel araştırmaya kültürel olarak çok sıcak bakmıyoruz. Devletin stratejik hedefi doğru, toplumda teknoloji hassasiyeti yükseliyor. Özel sektör çok dinamik, Türkiye OECD içinde en fazla çalışılan ülkelerden biri.

Teknoloji toplumu yolunda neredeyiz? Ortalama teknoloji düzeyi: Sanayi 2.0 Ortalama eğitim düzeyi: 9cu sınıf Yabancı dil eğilimi: Düşük Eğitim kültürü? Gittikçe bozuluyor Kamu yatırımları? Güçlü, fakat beşeri sermaye birikimine gitmiyor. Özel sektör artık makine-teçhizata yatırım yapmıyor, yabancı sermaye gelmiyor. Demokrasi ve kurumların kalkınmadaki rolünü anlamıyoruz.

Neyi doğru yapıyoruz? Kamu hedefini belirledi, çok hızlı biçimde stratejik plan geliştiriyor. Teşvik mekanizmaları yaygın, fakat revizyona tutulması şart. Çalışır bir serbest piyasa ekonomisi, finans sistemi ve kurumsallaşma kültürü var. Demokrasi özlemi ve bağlılığı çok yüksek. Jeo-stratejik önemimiz var. Özle sektör hızla dış dünyaya açılıyor.

Neyi yanlış yapıyoruz? Teşviklerin önemli bölümü heba oluyor. Kamu altyapıya çok fazla, insana çokaz yatırım yapıyor. Serbest piyasa sistemi adil ve kapsayıcı değil. Kurumlarımızı çökertmeye başladık. Bütün demokrasi ölçütlerinde geri gidiyoruz. Beyin ve sermaye göçü var.

Kaşif profili ve yaratıcı toplumlar Kaşifler isyankar, sorgulayıcı ve geçimsiz olur. Keşif yani icat var olandan hoşnut olmamak anlamına gelir. Özgür düşüncenin hakim oldu toplumlar daha fazla kaşif çıkarıyor, diğerleri de o ülkelere göç ediyor. Demokratik toplumlar daha hızlı kalkınıyor. Çin yanlış örnek!!!

Siyasi katılımın önemi Temsil edilmeyen üretmiyor, göç ediyor, “karaborsaya” sığınıyor. Hakim elit çevresinde rantiye yaratıyor. Merkeziyetçi siyaset serbest piyasanın ahengini bozuyor. Ayrımcı siyaset yetenek havuzunu daraltıyor, toplumsal potansiyeli boşa akıtıyor. Kaynaklar en verimli alanlara dağılmıyor. Toplumsal evrim toplumun isteği doğrultusunda gelişmiyor.

Basın özgürlüğü Fikirlerin rekabeti en az piyasaların rekabeti kadar önemli. Basın partiye ait olunca, düşünceler rekabet edemiyor, pozitif etkileşim azalıyor. Toplum bir türlü sorgulamayı öğrenemiyor. Kötü yönetim eleştirilemiyor, kaynak israfı ve kayırmacılık uzun süre toplumsal enerjiyi tüketiyor. Gençler zıt fikirler arasında sentez yapmayı öğrenemiyor.

Bağımsız yargı Yüksek teknoloji toplumu fikri mülkiyete saygı ister. Yabancı teknoloji yargıya güvenmeden gelmez. Yargıya güven olmayınca, toplum adil rekabet yerine kabilecilik yöntemlerine sığınıyor. Ticari ve finansal ihtilaflar adil olarak çözülmezse, tasarruf-yatırım mekanizması çalışmıyor.

Eğitim felsefesi Yazılım ve yabancı dil bilmeyen iş bulamayacak. Eğitim felsefesi sorgulamak, deney yapmak ve sentez üretmek üzerine kurgulanmalı. Her aşamada rekabetçi sınavlar gençleri yanlış yönlendiriyor. “Düşünce terörü” teorisi öğretmen ve akademisyenler üzerinde baskı kuruyor, en değerli beyinler ya kamudan atılıyor, ya da yurtdışına kaçıyor.

Ne yapmalı? Evrensel demokrasi standartlarını benimseyerek doğru ölçümleme şart. Çoğunlukçu değil, çoğulcu demokrasiye geçiş yapılmadan teknoloji toplumu üretilemez. Yargı bağımsızlığı için Venedik Komisyonu şablonu var. Yüksek yargıç atamalarında TBMM’de 3/2 çoğunluk aranabilir. Her türlü ideoloji ve değerler eğitimi eğitim sisteminden çıkartılmalı. En azından Internet’te sansürekarşı mücadele şart.