HARFLERİN MAHRECLERİ مخارجُ الحروفِ Mahrec (اَلْمَخْرَج) sözlükte, çıkış yeri anlamında olup, çoğulu mehâric (اَلْمَخَارِجُ )’dir. Tecvîd ilminde harfin çıktığı yere mahrec denir. Mahrecleri genel olarak ikiye ayırmak mümkündür. Mahrec Mahrec-i Muhakkak Mahrec-i Mukadder

MAHREC-İ MUHAKKAK Mahrec-i Muhakkak; harfin sesi cüz’î mahrec bölgelerinden birisine temas ederek çıkıyorsa, bu yere mahrec-i muhakkak denir. 28 hece harfi böyledir.

MAHREC-İ MUKADDER Mahrec-i mukadder, takdîrî (itibarî) mahrec demektir. Harfin sesi, belirli bir mahrece temas etmeden çıkıyorsa buna mahrec-i mukadder denilir. Med harfleri olan و ى ا böyledir.

MAHREC BÖLGELERİ 1) Cevf Bölgesi (الجوف ): Boğaz ve ağız içerisindeki boşluğa denir. Med harfleri olan و ى ا bu bölgeden çıkar. 2) Boğaz bölgesi (الحلق ): Boğaz bölgesi üç kısımda incelenebilir; a) Aksa’l-Halk (اقصى الحلق ): Boğazın sonu, dibi, göğse bitişen ve ağza en uzak olan bölümdür. Buradan sırasıyla ء ve ه harfleri çıkar. İkisi de ince harflerdendir. b) Vasatu’ı-Halk (وسط الحلق ): Boğazın orta kısmıdır. Buradan da ع ve ح harfleri çıkar c) Edne’l-Halk (ادن الحق ): Boğazın, ağıza açılan en üst kısmıdır. Buradan غ ve خ harfleri çıkmaktadır.

3) Dil Bölgesi (اللسان ): Bu bölgede 10 mahrec vardır 3) Dil Bölgesi (اللسان ): Bu bölgede 10 mahrec vardır. a) Dilin sonu (kökü) ile onun karşısında bulunan üst damak noktasından ق harfi çıkar. b) Küçük dil bölgesinde ق harfine çok yakın bölgeden ك harfi çıkar c) Dilin ortası ile, üst damağın ortası: Buradan sırasıyla ج ش ي harfleri çıkar d) Dilin sol veya sağ yahut her iki yanı ile, adras denilen üst azı dişlerin iç kısmı: Buradan ض harfi çıkar. e) Dilin iki kenarı ile birlikte dilin ucu da dahil oılmak üzere üst damak bölgesinden ل harfi çıkar. f) Dil ucunun iki üst ön dişleri dip etlerine değmesiyle ن harfi çıkar. g) Dil ucu ve bir miktar arkası ile üst ön dişlerin üstünde damağı teması ile ر harfi çıkar. Yerine göre ince veya kalın okunur h) Dil ucunun üst ön dişlerin dibine değmesiyle ت harfi biraz daha üst damağa yakın yere değdiğinde د harfi, sertçe üst damağa yapışmasıyla da ط harfi çıkar. i) Dil ucunun alt ön dişlerin iç yüzeyiyle temas etmesiyle س ve ز harfi çıkar. ص harfi üst ön dişleriden de çıkabileceği gibi alt ön dişlerin arka yüzeyine temasıyla da çıkabilir. J) Dil ucunun üst ön dişlerin ucuna dışarı çıkmaksızın temasıyla ظ harfi biraz dışarı çıkmasıyla ذ harfi, biraz daha dışarı çıkmasıyla ث harfi çıkar.

4) Dudak Bölgesi (الشَّفَتَيْنِ ): Dudak bölgesinden 4 harf çıkar a) Üst ön dişlerin dudakların iç kısmına değdirilmesiyle(ف ) harfi çıkar. b) Dudakların arada bir nohut tanesi kadar boşluk kalacak şekilde ileri götürülmesiyle (و ) harfi çıkar. - Dudakların, normal haldeyken (yani ileri götürmeksizin) kuvvetlice kapanmasıyla (ب ) harfi çıkar - Dudakların, normal halde (yani ileri götürmeksizin) hafifçe kapatılmasıyla da (م) çıkar

5) Hayşûm (الخيشوم): Geniz kovuğu demektir 5) Hayşûm (الخيشوم): Geniz kovuğu demektir. Buradan ğunne ve nûn-i muhfât (yani ihfâ olunan nûn) çıkar. (Ancak nûn-i muhfâtta ağızdan da ses gelmelidir. Ğunne ince bir sesle yapılır. UYGULAMA====