Öğr. Gör. Mehmet Ali ZENGİN EL VE KOL KORUYUCULARI Öğr. Gör. Mehmet Ali ZENGİN

KONU BAŞLIKLARI 1. GİRİŞ 2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.1. Mekanik Risklere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler 2.2. Termal Tehlikelere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler 2.3. Kimyasallara ve Mikroorganizmalara Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler 2.4. Radyasyon ve Radyoaktif Kirlenmeye Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler 2.5. Soğuğa Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler 2.6. Elektrikçi Eldiveni 3. İŞ ELDİVENİ KULLANIMININ ÖNEMİ, UYGUNLUĞUNUN BELİRLENMESİ 3.1. İş Eldivenlerinin Önemi 3.2. Kullanılan El Kol Koruyucularının Uygunluğu Nasıl Belirlenir? 4. KAYNAKLAR

1. Giriş İş eldiveni belki de en yaygın olarak kullanılan iş güvenliği ekipmanı türüdür. Ancak genellikle iş ayakkabıları veya göz koruyucular kadar önemli görülen bir ekipman değildir. Tüm dünyada meydana gelen iş kazaları sonucunda en çok yaralanan vücut bölümlerinin başında eller gelir. Yapılan istatistiklere göre el yaralanması ile sonuçlanan kazaların %70’inde çalışanların iş güvenliği eldiveni giymediği görülmüştür. Eldiven giydiği halde eli yaralanan çalışanların ise yetersiz, hasarlı veya işe uygun olmayan tipte iş eldiveni giydiği görülmüştür. Yani iş yaparken eğer gerekiyorsa iş eldivenleri çok önemlidir. Giyilen iş eldiveninin yapılan işe uygun olması da en az o kadar önemlidir çünkü işe uygun olmayan eldiven giymekle hiç giymemek arasında bir fark yoktur.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI İş eldivenleri yeteri kadar önemsenmese de belki de en önemli organlarımızdan biri olan ve günlük yaşantımızı idare etmek için gerekli olan ellerimizi koruyan malzemelerdir. Ancak etkili bir koruma sağlamak için yapılan işe uygun doğru tipte iş eldiveni kullanmak çok önemlidir. Kullanım alanlarına göre iş eldivenleri farklı standartlarla tanımlanmıştır. Eldiven çeşitleri ; ⇒ Mekanik Risklere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler ; EN 388 : 2016 ⇒ Termal Tehlikelere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler ; EN 407 ⇒ Kimyasallara ve Mikroorganizmalara Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler ; EN 374 : 2016 ⇒ Radyasyon ve Radyoaktif Kirlenmeye Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler ; EN 421 ⇒ Soğuğa Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler ; EN 511 : 1999 ⇒ Elektrikçi Eldiveni ; EN 60903

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.1. Mekanik Risklere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler Aşınma, kesilme, yırtılma, delinme gibi durumlar mekanik riskler olarak tanımlanır. Bu tür riskler bir çok işte mevcut olduğundan tüm iş eldivenleri çeşitli seviyelerde bu tür risklere karşı dayanıklı olmalıdır. Mekanik risklere karşı koruma sağlayan eldivenler, EN 388 : 2016 standart şartlarını sağlamalıdır. Bu standart, mekanik riskleri 5 farklı harf kodu ile ifade eder. Bu kodların kendi içinde de 0-4 arasında dereceleri vardır. ISO kesilme direnci ise A-F arasında bir değer ile ifade edilir. a. Aşınmaya karşı direnç b. Kesilmeye karşı direnç c. Yırtılmaya karşı direnç d. Delinmeye karşı direnç e. ISO Kesilme Direnci

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.1. Mekanik Risklere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler Bir eldivenin EN 388:2016 standardına göre alacağı değerler aşağıdaki tabloda yer alan testlerde gösterdiği performansa göre belirlenir. Örneğin kesilme direnci standart bir bıçağın kaç sefer sürterek eldiven yüzeyinde kesik oluşturduğunu ifade eder. Seviye 3 kesilme direncine sahip bir eldiven test yönteminde kullanılan bıçağın 5 defa sürtmesi sonucunda kesildiğini gösterir.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.1. Mekanik Risklere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler EN 388:2016 Test Seviyeleri İş eldiveninin EN 388 standardına uygun olduğu ve mekanik risklerin her birine karşı direnci aşağıdaki şekilde gösterilir ve eldiven üzerinde yer alır. EN 388:2016 Standardı Eldiven Etiketi Üzerinde, örnekteki gibi bir etiket olan eldivenin mekanik risklere karşı dirençli olduğu ve aşınmaya karşı 4, kesilmeye karşı 5, yırtılmaya karşı 4, delinmeye karşı ise 2 seviyesinde dayanıklı olduğu anlaşılır.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.2. Termal Tehlikelere Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler Termal tehlikelere yani sıcağa veya yangına karşı koruma sağlayacak olan iş eldivenleri EN 407 standardına uygun olmalıdır. Bu standart, termal riskleri 6 farklı harf kodu ile ifade eder. Bu kodların kendi içinde de 0-4 arasında dereceleri vardır. a. Tutuşmaya karşı direnç b. Temas ısısı direnci c. Konvektif ısı direnci d. Radyant ısı direnci e. Erimiş metalden gelen küçük sıçramalara karşı direnç f. Erimiş metalden gelen büyük sıçramalara karşı direnç Termal tehlikelere karşı koruma sağlayan eldivenlerin aynı zamanda EN 388 standardına uygun, aşınma ve yırtılma için en az 1. seviye sağlamlığı da sağlaması gerekir.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI Tutuşmaya karşı direnç : Ateş kaynağının uzaklaştırılmasının ardından eldivenin yanmaya ve kızışmaya devam ettiği sürenin uzunluğunu ifade eder. 15 saniyelik bir tutuşma süresinin ardından eldivenin dikişlerinin kopmaması gerekir. Temas ısısı direnci: En az 15 saniye süreyle (100-500 °C) arası sıcaklığa kullanıcının acı hissetmeyeceği şekilde dayanımı ifade eder. Konvektif ısı direnci : Eldivenin alevden ısı transferini geciktirebildiği sürenin uzunluğunu ifade eder. Tutuşma testinde 3. veya 4. seviye performans elde edildiğinde konvektif ısı direnci seviyesi ölçülebilir. Radyant ısı direnci: Eldivenin bir radyant ısı kaynağına maruz kalması durumunda ısı transferini geciktirebildiği sürenin uzunluğunu ifade eder. Tutuşma testinde 3. veya 4. seviye performans elde edildiğinde radyant ısı direnci seviyesi ölçülebilir. Erimiş metalden gelen küçük sıçramalara karşı direnç: Verilen bir seviyeye kadar eldivenin ısınması için gerekli olan erimiş metal damlalarının sayısını ifade eder. Tutuşma testinde 3. veya 4. seviye performans elde edildiğinde erimiş metal direnci seviyesi ölçülebilir. Erimiş metalden gelen büyük sıçramalara karşı direnç: Eldivenin iç katmanında gerçekleşen bozulmanın veya iğne ucu büyüklüğünde deliklerinin oluşması için gerekli olan erimiş metalin ağırlığını ifade eder. Metal damlacıkları eldiven materyaline yapışıp kalırsa veya numune tutuşursa test başarısız olur.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.3. Kimyasallara ve Mikroorganizmalara Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler Kimyasal maddelere veya virüs, bakteri gibi mikroorganizmalara karşı koruma sağlama amacıyla üretilen eldivenlerin EN 374:2016 standardına uygun olmaları gereklidir. EN 374 standardı eldivenleri 5 ayrı biçimde sınıflandırır. Bunlar; EN 374-1: Terimler ve performans kuralları EN 374-2: Nüfuz Etme Direnci EN 374-3: Kimyasal Madde Geçirgenliği Direnci EN 374-4: Kimyasal maddelerle bozunmaya karşı direnç EN 374-5: Mikro-organizmalara karşı koruma direnci Standardın EN 374-1 bölümünde 18 tane tehlikeli kimyasal madde listelenmiştir. Bu kimyasal maddeler listesi aşağıdadır.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI EN 374-1: Terimler ve performans kuralları: Standardın EN 374-1 bölümünde 18 tane tehlikeli kimyasal madde listelenmiştir. Bu kimyasal maddeler listesi aşağıdadır.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI EN 374-1 standardına göre 3 farklı eldiven tipi vardır. Bunlar Tip A, Tip B ve Tip C olarak sınıflandırılır. Tip A : Tehlikeli kimyasal madde listesinden en az 6 tanesi için geçirgenlik seviyesi 2 yani 30 dakika üstü olmalıdır. Tip B : Tehlikeli kimyasal madde listesinden en az 3 tanesi için geçirgenlik seviyesi 2 yani 30 dakika üstü olmalıdır. Tip C : Tehlikeli kimyasal madde listesinden en az 1 tanesi için geçirgenlik seviyesi 1 yani 10 dakika üstü olmalıdır. EN 374-2: Nüfuz Etme Direnci : EN 374-2 bölümündeki nüfuz etme terimi, moleküler seviyede olmayan bir kimyasal maddenin eldivenin dikiş ve ek yerlerinden sızma seviyesini ifade eder. Nüfuz etme direnci 3 seviye olarak değerlendirilir.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI EN 374-3: Kimyasal Madde Geçirgenliği Direnci: EN 374-3 bölümündeki geçirgenlik terimi, kimyasal maddelerin eldivenin yapıldığı malzeme tarafından tutularak bir süre sonra deriye temas etmesini ifade eder. Kimyasal madde geçirgenliği 6 seviyede değerlendirilir. EN 374-4: Kimyasal maddelerle bozunmaya karşı direnç: EN 374-4 bölümünde iş eldivenlerinin kimyasal madde ile temas etmesi sonucunda bozunma süresi ifade edilir. Bu süre her kimyasal madde için farklı olacaktır. Seviye  Geçirgenlik Süresi Seviye 1 >10 dakika Seviye 2 >30 dakika Seviye 3 >60 dakika Seviye 4 >120 dakika Seviye 5 >240 dakika Seviye 6

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI EN 374-5: Mikro-organizmalara karşı koruma direnci :Bakteri, virüs gibi mikroorganizmalara karşı koruma direncine sahip eldivenlerin EN 374-5 bölümündeki şartları sağlaması gereklidir. Yapılan işte kullanılan kimyasal malzeme türüne göre farklı özellikte malzemeden yapılmış eldivenler kullanılmalıdır. Özellikle, PVC ve kauçuktan yapılmış eldivenler, petrol yağları, parafin, asit kostik ve alkalilere karşı dayanıklıdır. Neoplen veya nitril kauçuktan yapılmış eldivenler benzer, tiner gibi çözücülere dayanıklıdır. Kimyasal maddelere karşı dirençli eldivenlerin kesilmeye, aşınmaya veya yırtılmaya karşı dayanıklı olmaları gereklidir. Kimyasal Malzeme Kauçuk Nitril Neoplen PVC PVA Butil Çözücüler X – Ketonlar Asitler Hidrokarbonlar Sıvı Yağlar Gres Yağları Organik Çözücüler

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.4. Radyasyon ve Radyoaktif Kirlenmeye Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler İyonlaştırıcı radyasyon ve radyoaktif kirlenmeye maruz kalınan işlerde bu tür tehlikelere karşı koruma sağlayan EN 421 : 1994 standardına uygun eldivenler kullanılmalıdır. Radyoaktif kirlenmeye karşı koruma sağlamak için eldivenin sıvı geçirmez olması ve EN 374-2′de belirtilen nüfuz testini geçmesi gerekir. Tutma çevrelerinde kullanılan eldivenlerin su buharı geçirgenliğine karşı yüksek direnç göstermesi gerekir. İyonlaştırıcı radyasyona karşı koruma sağlamak için eldivende kurşun dengesi olarak belirtilen belli bir miktar kurşun olması gerekir. Bu Kurşun Dengesinin her bir eldiven üzerinde işaretlenmelidir.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.5. Soğuğa Karşı Koruma Sağlayan Eldivenler -50 dereceye soğuk havada veya bu soğuklukta malzemelere temas ederek çalışırken soğuğa karşı koruma sağlayan iş eldiveni giyilmelidir. Bu tür eldivenler EN 511: 1994 standart şartlarını sağlamalıdır. Soğuğa karşı koruma, 3 farklı performans seviyesi işaretinin de yer aldığı simge tarafından ifade edilir. EN 511 : 1999 Standart Simgesi a. Konvektif soğuğa karşı direnç(0 – 4) : Konvektif soğuk yani soğuk havaya karşı eldivenin soğuk direncini ifade eder. b. Soğuk temas direnci(0 – 4): Soğuk cisimle temas halindeyken soğuk geçirgenlik süresini ifade eder. c. Su geçirgenliği(0 veya 1): Eldivenin soğuk suda geçirgenliğini ifade eder. 1 değeri suyu geçirmediğini gösterir. 0 değeri ise 30 dakika sonra suyu geçirdiğini ifade eder.

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI 2.6. Elektrikçi Eldiveni Yüksek gerilimli elektrikle çalışılan işlerde elektrik yalıtkanlığı yüksek iş eldiveni kullanılmalıdır. Bu tür iş eldivenlerinin EN 60903 standardına uygun olması gereklidir. Bu standarda göre eldivenler 6 farklı sınıfta değerlendirilir. Yalıtkan eldivenler, sık sık kontrol edilmeli ve çatlama, yırtılma, küçük delikler olması durumunda asla kullanılmamalıdır. Sınıf Maksimum Çalışma Gerilimi Volt AC Test Gerilimi Volt AC Dayanım Gerilimi Volt AC 00 500 V AC 2.500 V AC 5.000 V AC 1 1.000 V AC 10.000 V AC 2 7.500 V AC 20.000 V AC 3 17.000 V AC 30.000 V AC 4 26.500 V AC 40.000 V AC 5 36.000 V AC 50.000 V AC

3. İŞ ELDİVENİ KULLANIMININ ÖNEMİ, UYGUNLUĞUNUN BELİRLENMESİ 3.1. İş Eldivenlerinin Önemi Görüldüğü gibi tüm tehlikelere karşı koruma sağlayan tek tip bir eldiven yoktur. Bu nedenle ihtiyaç duyulan eldiven tipi çok iyi belirlenmelidir. Ayrıca genel bir hata olarak pahalı eldivenlerin her türlü tehlikeye karşı koruduğu düşünülmektedir. Bazı pahalı iş eldivenleri modern tarzda günlük kullanıma uygun deri iş eldiveni benzeri tasarımla üretilir ancak koruma sağlama konusunda başarısızlardır. İş eldivenlerinin teknik özelliklerinin yanında yapıldığı malzemeler de kalitesini belirleyen unsurlardandır. Bir iş eldiveni ; ⇒ Çalışanın eline uygun ölçüde olmalıdır, ⇒ Çalışılan nesneyi iyi kavramalıdır, ⇒ Nefes alabilen yapıda olmalıdır, ⇒ Uzun ömürlü ve dayanıklı olmalıdır. Çok ucuz iş eldivenlerinin bu tür özellikleri taşımadığı da bilinmelidir. İhtiyacınıza uygun eldiven türünü bulduktan sonra eldiven seçimi yaparken mutlaka bu özelliklere de dikkat etmelisiniz.

3. İŞ ELDİVENİ KULLANIMININ ÖNEMİ, UYGUNLUĞUNUN BELİRLENMESİ 3.2. Kullanılan El Kol Koruyucularının Uygunluğu Nasıl Belirlenir? Eğer çalışanlar aşağıda belirtilen şikâyetlerde bulunuyorlarsa, kullanılan el ve kol koruyucuları kullanım açısından uygun olmayabilir ve başka bir tiple değiştirilmesi gerekebilir: Yarıklar, sıyrıklar veya yırtılmalar, incelme veya renginin solması vb. gibi nedenlerden dolayı kullanım ömrü düşünüldüğünde daha az olursa, Asırı derecede elleri terletiyorsa, Çalısanın cildinde çatlamalar oluyorsa, Çalısanın el ve kollarında kasınmalar oluyorsa, El becerilerini önlüyorsa (parça tutamama, parmakları sarmama, kalınlık, vs. ) Kolay temizlenemiyorsa ve dezenfekte edilemiyorsa

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI

2. İŞ ELDİVENİ ÇEŞİTLERİ VE STANDARTLARI

6. KAYNAKLAR Cengiz AYNA: " Kişisel Koruyucu Donanımlar” İş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği, Sayı: Şubat - 2006 - Yayın Tarihi: 23.12.2010 http://www.mevzuat.gov.tr/ http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal http://www.isgum.gov.tr/ http://www.casgem.gov.tr/ Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği. (2004 rev. 2006). Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik. (2013). Herrick, R. F. (2011). Personal Protection, Encyclopedia of Occupational Health and Safety, Geneva: International Labor Organization Demirbilek, T. Ve Çakır, Ö. (2008). Kişisel koruyucu donanım kullanımını etkileyen bireysel ve örgütsel değişkenler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt: 23, Sayı: 2, ss: 173-191. Stony Brook University. Personal Prptective Equipment Selection Guide. New York Yıldırım ÇAKAR: "Kişisel Koruyucu Donanım Mevzuatı” Mühendis ve Makina odaları dergisi, cilt:50 sayı: 593 ss:33-36