FONKSİYONEL GIDALAR

FONKSİYONEL GIDA NEDİR?

Birçok ülkede yaşam standartlarının yükselmesiyle insanlar aldıkları gıdaların nitelikleri ve sağlıkları üzerindeki etkileri hakkında çok daha hassas ve bilinçli olmaya başlamışlardır. İnsanlar artık gıdaları sadece tüketmekten öteye tükettikleri her gıdanın artılarına bakmaktadır. Tüketicinin bilinçlenmesi gıda sektörünü yeni arayışlara sürüklemiş ve fonksiyonel gıdalar ortaya çıkmıştır. Fonksiyonel gıdalar vücudun temel besin öğelerine olan ihtiyacı karşılamanın ötesinde insan fizyolojisi ve metabolik fonksiyonları üzerinde ilave faydalar sağlayan, böylelikle hastalıklardan korunmada ve daha sağlıklı bir yaşama ulaşmada etkinlik gösteren gıdalar veya gıda bileşenleridir. Fonksiyonel besinler hiçbir işlem görmemiş doğal bir besin maddesi olabileceği gibi fonksiyonel bir besin öğesi ile zenginleştirilmiş veya genetik mühendislik yöntemleri ile değişikliğe uğratılmış bir besin de olabilir. 

Gıdalara ingredientler ilave edilerek üründe var olan fonksiyonel özellik artırılabileceği gibi, fonksiyonel özellik taşımayan ürünlere de ilave edilerek fonksiyonel bir ürün elde edilebilir. Fonksiyonel gıda katkı maddeleri besinlerden elde edilen bileşenlerdir. Bu fonksiyonel bileşenler; Esansiyel bir makrobesleyici olabilir: Sindirime dirençli nişasta ve omega-3 yağ asitleri gibi. Günlük önerilen miktarların üzerinde alındığında sağlığımızı olumlu yönde etkileyen bir esansiyel mikrobesleyici olabilir. Fizyolojik olumlu etkileri olan non (esansiyel) bileşenler olabilir: olisakkaritler ve fitokimyasallar gibi.

BİR ARAŞTIRMAYA GÖRE… ACNielsen Online’ın 38 ülkede gerçekleştirdiği global çalışmada, tüketicilere tercih ettikleri sağlıklı ürünleri ve bu ürünleri hangi sıklıkta satın aldıklarını sormuştur. 21.200 internet kullanıcısının katıldığı araştırmada ortaya çıkan sonuç:   Kolesterolü azaltan yağ ve margarinler Faydalı bakteriler içeren mayalı içecekler Yoğurt ve Acidophilus kültürleri / probiyotikler Soya sütü Vitamin ve ek maddelerle takviye edilmiş süt Vitamin ve ek maddelerle takviye edilmiş ekmek   Tam buğday, yüksek lifli ürünler Katkılı tahıllar Vitamin ve ek maddelerle takviye edilmiş   meyve suları İyotla zenginleştirilmiş sofra tuzu

YENİLİKÇİ GIDA TEKNOLOJİLERİNDEN FONKSİYONEL GIDALARIN KAMUOYUNDA TÜKETİCİ KABULÜNÜ OLUŞTURAN:SOSYO- BİLİŞSEL VE DAVRANIŞSAL BELİRLEYİCİLER

Gıda pazarında tek en hızlı büyüyen bölüm olan fonksiyonel gıdalar için parlak bir gelecek öngörülmesine rağmen,eleştriler bu besin grubunun verdiği vaatleri tam olarak üstlenmediğini ortaya çıkarmıştır.Gıda alanında yenilikçi teknolojilerin kabulü için algılanan fayda,risk önermeleri ve doğallık önemli faktörlerdir.Fakat bu tür teknolojilerin yararları henüz çok açık değildir.Bu yüzden gıda teknolojilerinde güven unsuru çok önemlidir. Belçika’da 215 kişilik bir tüketici grubuna yapılan araştırma sonucuna göre %46,5’lik bir oranla fonksiyonel gıdalar tercih edildi.Yeni gıda teknolojileri gıda yeniliklerine olanak sağlamaktadır.Ancak tüm teknolojiler tüketiciler tarafından eşit olarak kabul görmemektedir.Gen teknolojisi gibi gıda işlemleri Avrupa’da iyi karşılanmamaktadır.Nanoteknoloji yöntemleri kullanılarak yeni gıda ürünleri üretimi ve paketleme alanlarında ise istihdam artmaktadır.Fakat kamuoyunun nanoteknolojik yöntemlere karşı tepkisinin nasıl olduğu belirsizliğini korumaktadır.

Başarılı gıda ürünlerinin gelişmesinde tüketici kabulü çok önemlidir ve yeni üretim teknolojilerine ilgi giderek artmaktadır.Sağlık açısından yararlı olması fonksiyonel gıda kabulünde en önemli unsurdur.Ek olarak ailede hasta birey bulunması fonksiyonel gıda seçimini artırırken; yüksek düzeyde kavrama bilincinin artışı seçimi azaltmaktadır. Gıda teknolojisi ile üretilen ürünler yüksek faydalı ve birçok ihtiyaca karşılık veriyorsa,tercih edilme oranı daha da artmaktadır.Ayrıca yeni gıda teknolojisi ile oluşturulan ürünün herhangi bir katkı maddesi içermediği konusunda güven ortamı yaratılırsa o ürünün alımı alışkanlık haline gelebiliyor. Tüketicilerin yaşı da ilerledikçe fonksiyonel gıdalara yönelimler artmaktadır.Belçika’da 2001 yılında yapılan araştırmada çok değişkenli ve iki değişkenli analizlerden yararlanıldı.Bu analiz sonuçlarına göre kadınlar ve daha ileri yaştaki tüketicilerde fonksiyonel gıdaların tercihinin daha fazla olduğuna ulaşıldı.Tat kaybı olmasına rağmen,sağlık açısından yararlarının daha çok olmasıyla fonksiyonel gıda kabulünün arttığı sonucuna varıldı.Genel yargı olarak da fonksiyonel gıdaların sağlık yönünden faydalı olduğuna inanılıyor.Cinsiyet,yaş,fiyat algısı ve sağlık bu tür gıdaların seçimini belirleyen unsurlardır.Bu unsurlar araştırmaya göre sosyo-bilişsel ve davranışsal belirleyiciler olarak kabul görmektedir. Tüketicilerin çoğunlukla gıda yeniliklerini değerlendirmede genel tutumla paralel düşünceler taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Fonksiyonel gıdaların seçimine reklam faktörleri açısından bakarsak,doğallığın ürünlerin satışında büyük rol oynadığı bilinmektedir.Bu konuda yapılan bir incelemede ‘’doğal’’ kelimesinin neredeyse her insanda olumlu etki yarattığı sonucuna varıldı.Ayrıca doğallığa karar verilmesinde üretim sürecinin de dikkate alındığı belirtildi.Kimyasal dönüşümler(yağ ekleme gibi) fiziksel dönüşümlere(taşlama gibi) kıyasla doğallığı daha büyük oranda azaltır.Gen ekleme gibi işlemler ise doğallığı en çok azaltan teknolojilerdendir.Bu mantıkla,nanoteknolojik gıdaların GM gıdalardan daha çok tercih edilmesi olası bir durumdur. Öte yandan organik gıda pazarlamada başarı gösteren bir alandır.Bu tür gıdalarda daha iyi tat alınmakta ve insanlar ürünün sağlıklı olduğuna daha çok güven duymaktadır.Bu olumlu yönlerden dolayı organik gıdalar geleneksel gıdalara kıyasla daha doğal görülmektedir.Buradan güvenilirliği açıkça anlatılan gıda teknolojilerinin kamuoyunda daha çok kabul gördüğü yargısına ulaşıyoruz.

Özetle… Araştırma sonuçlarını özetlersek;fonksiyonel gıdaları tercih eden kişiler,bu besinlerin sağlık yararlarına güvenenler,ailesindeki bir fertten dolayı hastalık hakkında bilgi sahibi olanlardır.Ek olarak da yaşlanmayla birlikte bu gıdalara ilgi gittikçe artmaktadır ve yapılan eleştriler önemli ölçüde azalmaktadır. Tüketicilerin risk algılamalarının uzmanlardan farklı olabileceği göz önüne alınarak tüketicilere tüm yararlar,riskler ve doğallık konusunda endüstri tarafından güvenilir bilgiler verilmelidir.Yapılan araştırmalarla çoğu insanın yeni gıda teknolojileriyle ilgili çok az bilgisi olduğu ortaya çıkmıştır.Çeşitli ülkelerdeki kamu politikaları ya da ticari açıdan fonksiyonel gıda pazarını etkileyen faktörler sebebiyle;bu gıdaların tüketiciler tarafından iyi anlaşılabilmesi için yapılan çalışmalara bazı engeller ortaya çıkabilmektedir.Bu durum bilgi iletişimini olumsuz etkiler ve bu da istenen bir durum değildir. Çünkü yeni gıda teknolojilerinin kabulünde güven unsuru önemli rol oynar.

KAYNAKLAR: Verbeke, Wim, 2005, Consumer acceptance of functional foods:socio-demographic, cognitive and attitudinal determinants, Food Quality and Preference,16, 45 – 57. Siegrist, Michael ,2008, Factors influencing public acceptance of innovative food technologies and products, Food Science & Technology,19, 603 – 608.