Beklentİ bulantI kusmasI UZM HEM CANAN YARANOĞLU

KEMOTERAPİYE BAĞLI BULANTI KUSMA Bulantı kusma kanser hastalarının yaklaşık %90’ının deneyimlediği, yaşam kalitesi başta olmak üzere hastaları psikolojik, fizyolojik ve sosyal açıdan olumsuz etkileyen, hastaları kemoterapiyi reddetmeye kadar götürebilen ivedilikle kontrol altına alınması gereken bir semptomdur.

KEMOTERAPİYE BAĞLI BULANTI KUSMA Kemoterapiye bağlı bulantı kusma türleri başlangıç zamanına göre üçe ayrılır: Akut bulantı kusma: Tedaviyi takiben ilk 24 saatte görülen ve iyileşen türdür. sebebi genellikle gastrointestinal sistemden salınan seratonindir. Gecikmiş bulantı kusma: tedaviyi takip eden 48-72. saatlerde başlayıp 7 güne kadar uzayabilir. sebebi beyinde bulunan p maddesinin nk-1 reseptörlerini uyarmasıdır. Beklenti bulantı kusması: kemoterapi öncesi ortaya çıkan, önceki kemoterapi döngüleri esnasında yada geçmiş deneyimler nedeniyle (ör: gebelik hiperemezisi, araç tutması vb.) şiddetli bulantı kusma yaşamış olan hastalarda görülen türdür. Beklenti bulantı kusması kanser hastalarında sık görülen bir semptomdur. Genellikle kemoterapi kaynaklı gelişen akut bulantı kusmanın gecikmiş tedavisi sonucu ortaya çıkar. Hastaların yaklaşık %20 sinde görüldüğü bildirilmiştir. Nedeni beynin duyusal alanının (limbik sistem) bulantı kusmayı tetikleyecek mekanizmayı başlatmasıdır. Beklenti bulantı kusmasının özellikle psikolojik ve öğrenme ile ilişkili süreçlerle bağlantılı olduğu görülmektedir.

Beklentİ bulantI kusmasI Tat, koku, görüntü, düşünceler uyarıcı faktör olabilir Daha önceki kürlerde iyi kontrol edilmemiş bulantı-kusma öyküsü vardır Kemoterapiden 1-4 saat önce başlar Limbik bölge beynin korteksinin içindedir ve dolaylı yoldan bulantı-kusmayı başlatır. Bu bölge öğrenilmiş yanıtlardan sorumludur. Bu işlem direkt uyarandan çok bulantı kusmanın psikolojik bileşeniyle ilişkilidir

Beklentİ bulantI kusmasI Beklenti bulantı kusması kanser hastalarında sık görülen bir semptomdur. Genellikle kemoterapi kaynaklı gelişen akut bulantı kusmanın gecikmiş tedavisi sonucu ortaya çıkar. Hastaların yaklaşık %20 sinde görüldüğü bildirilmiştir

Beklentİ bulantI kusmasI Kemoterapiye tekrar tekrar maruz kalma beklenti bulantı kusması gelişmesi riskini artırır. Bu nedenlerle beklenti bulantı kusmasını açıklarken klasik bir koşullanma olarak tanımlamak ve Pavlov’un modelini kullanmak uygun olacaktır. Beklenti bulantı kusmasına yol açabilecek klasik şartlanma; Pavlov’un klasik koşullanma modeline göre koşulsuz uyarıcı (kemoterapi), koşulsuz yanıt (mide bulantısı) tedavi süreci boyunca fiziksel, duygusal ve zihinsel yaşanan şartlı beklentiler ile eşleştirilir.

Beklentİ bulantI kusmasI Bu modele göre tüm davranışların temelinde dışarıdan gelen bir uyarıcı vardır Bu uyarıcıya şartlanma ile tepkide bulunulduğu ve aynı tepki tekrar edildiği zaman bir davranış alışkanlığının sağlanacağı savunulmaktadır.

Beklentİ bulantI kusmasI Tedavi süreci ile ilgili faktörler; beklenti bulantı kusmasının Pavlov’un teorisine göre merkezi sinir sistemi içerisinde gerçekleştiği varsayılmıştır. Bulantı beklentisinin gelişimi muhtemelen kemoterapi kaynaklı akut bulantı kusmanın zayıf tedavisi ile ilişkili olabilir.

Beklentİ bulantI kusmasI Geçmiş tecrübeler Yaş Arkadaşlar Diğer hastalar ile iletişim Eğitim Koşulsuz yanıt oluşumunda kemoterapötik maddenin emetojenitesi, cinsiyet, yaş ve geçmiş tecrübeler gibi özelliklerin rol oynadığı bildirilmiştir. Ayrıca hastane personelinin hastaya verdiği eğitim, diğer hastalarla olan etkileşim, aile ve arkadaşlar gibi sosyodemografik özellikler de etkilidir. Görüldüğü üzere beklenti bulantı kusmasının gelişiminde hem iç hem dış faktörler etkili olmaktadır. Tedavi esnasında hasta bu özellikleri tanımlaması için teşvik edilir ve desteklenmelidir, risk faktörleri kapsamlı bir şekilde taranmalıdır ve bu faktörler değerlendirilerek seçenekler planlanmalıdır cinsiyet Aile

Beklentİ bulantI kusmasI Genel olarak beklenti bulantı kusmasının tedavisi için en iyi yöntem, akut bulantı kusmanın yani ilk maruziyet sonrası semptomun oluşumunu önlemek, gelişti ise iyi tedavi etmektir. Beklentisel bulantı kusmada kanıta dayalı tedavi yaklaşımlarına bakıldığında, çoğunlukla davranışsal terapiler üzerine çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Fakat kanıtların semptomun kontrol altına alınmasında tavsiye etmek için yetersiz olduğu belirtilmektedir

bulantI –kusma KOMPLİKASYONLARI Dehidratasyon ve elektrolit dengesizliği Asit baz dengesinde bozulma Özefagus yırtıkları Tedaviye uyumsuzluk Yaşam kalitesinde bozulma Malnütrisyon Venöz basınç artışı İntrakraniyal basınç artışı İntraoküler basınç artışı Aspirasyon pnömosi Diş ve diş eti hastalığı

Beklentİ bulantI kusmasI Altta yatan hastalığın tedavisi Komplikasyonların önlenmesi (Kan sıvı elektrolit açığının giderilmesi) Antiemetik kullanarak bulantı kusmanın semptomatik tedavisinin yapılması

BEKLENTİ BULANTI KUSMASI YÖNETİMİNDE SIKLIKLA ÖNERİLEN TEDAVİ YÖNTEMLERİ Anahtar: Tedavinin her siklusunda optimal antiemetik tedavisini uygulayınız. Davranışsal terapiler: Gevşeme Egzersizleri /Hayal kurma- Düşleme Hipnoz Müzik terapi Akupunktur/ Akupresur Anksiyolitik terapi (ör: Alprazolam, Lorazepam) NCCN Guidelines Version 2.2017

BEKLENTİ BULANTI KUSMASI YÖNETİMİNDE SIKLIKLA ÖNERİLEN TEDAVİ YÖNTEMLERİ Beklentisel bulantı kusmasının tedavisinde diğer bulantı kusma türlerinde olduğu gibi 5-HT3 reseptör antagonistleri, Kortikosteroidler, NK1 reseptör antagonistleri ve Benzodiyazepinleri içeren farmakolojik rejimler kullanılır .

DavranIşsal Tedavİ Yöntemlerİ Daha önceden de belirtildiği gibi davranışsal ve psikolojik müdahaleler tedavide en iyi seçenek olarak kalmaya devam etmektedir çünkü beklenti bulantı kusması koşullandırılmış bir fenomendir. Gevşeme egzersizleri, hayal kurma/düşleme tekniği, sistematik duyarsızlaştırma, hipnoz, akupunktur/akupresur gibi davranışsal terapilerin anksiyete düzeylerini azaltmada etkili yöntemler olduğu bildirilmektedir

DavranIşsal Tedavİ Yöntemlerİ GEVŞEME EGZERSİZLERİ Gevşeme egzersizleri kaslar üzerinde bilinçli bir gevşeme sağlar. Bu egzersizlerin eğitiminde çeşitli kas gruplarını germe ve ardından gevşetme yöntemi hastaya öğretilir. Bu egzersizler, kişi kendini gergin ve huzursuz hissettiğinde ve olumsuz deneyimler yaşadığında ve anksiyete seviyesi yükseldiğinde kullanılabilir.

DavranIşsal Tedavİ Yöntemlerİ HAYAL KURMA-DÜŞLEME Hastanın kemoterapi uygulanan yerden, zevk aldığı güvenli ve rahat hissettiği bir çevrede olduğunu hayal etmesi, kemoterapi uygulamasından kaynaklanan negatif şartlı uyaranları serebral kortekste bloke etmek için kullanılan bir yöntemdir. Dikkati başka yöne çekmek için yol gösterici düş kurma tekniğinde hastanın gevşetici, konforlu, güvenilir ve rahat bir yerde olması gereklidir. Hasta, düşüncesindeki en çok beğendiği yerde kendisini canlı ve kuvvetli hisseder.

DavranIşsal Tedavİ Yöntemlerİ MÜZİK TERAPİ Hastanın gevşeme sağlamak, konforu arttırmak, tedaviye bağlı stresi, ağrıyı, depresyonu, kan basıncını, anksiyete, bulantı ve kusmayı azaltmaktır Müzik yavaş, yatıştırıcı bir ritimde, kısık bir tonda olmalıdır ve yatıştırıcı orkestra ritimleri içermelidir

DavranIşsal Tedavİ Yöntemlerİ HİPNOZ Hipnoz durumu kontrol etmek için kullanılan psikolojik bir tekniktir. Öneriler yoluyla değişmiş bir bilinç hali uyandırılır. Hastalara dünyalarını düşünmek, görmek ve yaşamak için farklı yollar gösterilir. Kanser bakımında 200 yıldan daha fazla bir geçmişi vardır.

BEKLENTİ BULANTI KUSMASI YÖNETİMİNDE SIKLIKLA ÖNERİLEN TEDAVİ YÖNTEMLERİ AKUPUNKTUR Bulantı kusma tedavisinde yararlı olduğu düşünülen perikard 6 (P6 veya neiguan) bölgesini uyarmak için çeşitli teknikler kullanılmıştır. Bunlara ince iğnelerin yerleştirilmesi akupunktur tekniği olarak adlandırılır. İğne, ısı ve bantlar kullanılarak uygulanan yöntemin amacı dengeli bir enerji durumu yaratmaktır. Yapılan randomize kontrollü çalışmalarda bu yöntemin hastaların beklenti bulantı kusması kontrol altına almakta etkili olduğunu daha az antiemetik kullandıkları ve yaşam kalitelerini yükselttiği bildirilmiştir.

BEKLENTİ BULANTI KUSMASI YÖNETİMİNDE SIKLIKLA ÖNERİLEN TEDAVİ YÖNTEMLERİ AKUPRESÜR Bu yöntemde hedef akapunktur noktasına akupresür uygulaması, elektromagnetik sinyal iletimi ile anti-emetik etkiye neden olur. (‘’İğnesiz akupunktur”) P6 akapunktur noktası uyarıldıktan sonra, sinir sistemi aktive olur ve bu sistem aracılığı ile beyine sinyaller gider. Beyin uyarıldıktan sonra nörotransmiterler salgılanır (seratonin, dopamin ve endorfin). Bu maddeler bulantıya neden olan diğer kimyasal maddeleri bloke eder, böylece bulantı kusma engellenmiş olur.

ANKSİYOLİTİK TERAPİ

teşekkürler