KİMYASAL MADDELER VE GÜVENLİK

Kaza, normal şartlar dışında, bir işleyişin normal sürecini engelleyen ve insana, çevreye, mala zarar veren veya verebilecek olan her türlü beklenmedik durumdur.

•meydana gelen kazaların çok düşük bir bölümü teknik hatalardan • Büyük bir bölümü ise insan hatalarından kaynaklanmaktadır.

kazaları hangi nedenlerden meydana gelmektedir? • Bilgisizlik • Aşırı güven • Dikkatsizlik ve ihmal • Dikkatin dağılması • Olumsuz fiziksel koşullar • Psikolojik özellikler

Karşılaşılabilecek tehlikeli maddeler • Yanıcı, Yakıcı ve patlayıcı sıvı ve gazlar • Kimyasallar • Kanserojen maddeler

TEHLİKELİ MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI • PATLAYICILAR • GAZLAR • SIVI MADDELER • KATI MADDELER • OKSİTLEYİCİLER • TAHRİŞ EDİCİ MADDELER (KOROZİF MADDELER)

PATLAYICILAR • Etken madde ile reaksiyona girdiklerinde zehirli gaz ve ısı yayarlar • GAZLAR A Sınıfı Zehir kapsamındaki gazlar ve sıvılar insan sağlığı için çok tehlikeli olan gazlar Amonyak, alevlenmeyen gaz olarak sınıflandırılsa da çok zehirli bir gazdır Klor, zehirli, tahriş edici ve oksitleyici bir gazdır. SIVILAR Parlayıcı sıvılar (Flammable: alevlenen), Parlama noktası : 38°C (100 °F) derecenin altında olan sıvılar Kolay tutuşabilen sıvılar (Combustible) Parlama noktası : 38 °C (100 °F) derecenin üzerinde olan sıvılar

KATI MADDELER •Alevlenen Katı Maddelerin diğer patlayıcılardan farkı, sürtünme sonucu tutuşması ve ısıyı çok uzun süre muhafaza etmesi ve sürekli içinden yanmasıdır OKSİTLEYİCİLER •Sıvı oksijen, oksitleyici bir maddedir •Oksitleyiciler, hemen oksijenini verip tutuşmayı teşvik ederler •Organik Oksitleyiciler de hemen oksijenini verip tutuşmayı teşvik eder ve yanarlar ! KOROZİF(TAHRİŞ EDEN) MADDELER •Canlı dokuyu tahrip eden ya da çevremizde yer alan maddeleri aşındıran (paslandıran) maddelerdir •Genellikle zehirli ve reaktiftir

Tehlikeli maddelere maruz kalındığında aşağıdaki temel işlemler uygulanmalıdır !..

(ZARARLI MADDENİN KİŞİDEN VE ORTAMDAN DEKONTAMİNASYON (ZARARLI MADDENİN KİŞİDEN VE ORTAMDAN TEMİZLENMESİ) AMAÇ: • Kazazedenin maruz kaldığı tehlikeli maddenin etkisini azaltmak • İkinci bir bulaşma tehlikesini bertaraf etmektir ÇEŞİTLERİ • Fiziksel dekontaminasyon • Kimyasal dekontaminasyon

• Sulandırma (dilüsyon, yoğunluğunu azaltma) DEKONTAMİNASYON YÖNTEMLERİ • Sulandırma (dilüsyon, yoğunluğunu azaltma) • Emilim yolu (Absorbsiyon) • Etkisizleştirme (Nötralizasyon) • Ayırma (Izolasyon)

SULANDIRMA (YIKAMA) • Kişi bol miktardaki su ile yıkanır, böylece maddenin yoğunluğu azaltılarak vereceği zarar önlenir • Kişinin vücudu iki kere bol akan su ile iyice yıkanmalıdır (saçlar, kıvrımlar, koltuk altları, kasıklar gibi içte kalan bölgeler atlanmadan) • Sabun ve süngerle ovarak yıkamak işinizi daha kolaylaştırır • Kişi yıkama sonrası hemen çarşaf ve battaniyelerle sarılmalıdır (özellikle soğuk havalarda daha özenli olunmalıdır) • Bazı kimyasal maddelerde SU KULLANILMAZ, o nedenle yıkama öncesi maddenin özelliği mutlaka öğrenilmelidir

ETKİSİZLEŞTİRME( Kimyasal bir yöntemdir) • Tehlikeli maddenin başka madde ile reaksiyonu sonucu etkisini yitirmesi olayıdır • Acil durumlarda nadiren kullanılır, Nedeni; • Olay yerinde uygun nötralizan maddeyi bulmak zordur • Doğru miktarı ayarlamak zordur • Reaksiyon sonucu genellikle ısı açığa çıkar

İZOLASYON • Etkilenen kişi ve malzemeleri tehlikeli maddeden uzaklaştırma anlamındadır • Kişinin madde bulaşmış giysilerini ve takılarını çıkarmak da izolasyona girer

Yaralanmalarda İlkYardım • Yara değerlendirilir (yeri, oluş şekli, süresi, yabancı cisim varlığı, kanama durumu) • Yabancı cisim ve batmış cisimler çıkartılmaz • Kanama durdurulur • Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır • Yaralı tetanoz aşısı yaptırması konusunda uyarılır • Ciddi yaralanmalarda 112 Acil Yardım Merkezi aranır

Kanamalarda İlk Yardım Kanama ciddi ise 112 Acil Yardım Merkezi aranır Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basınç arttırılır Kanayan bölge kalp seviyesinin yukarısına kaldırılır Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır Kanayan yere en yakın atardamar el ile sıkılarak baskı uygulanır Kanama bunlara rağmen devam ediyorsa turnike uygulanır (Turnike atardamarı kemik ile sargı arasında sıkıştırma tekniğidir.Tek kemikler üzerine uygulanır.) • Şoku önlemek için ayaklar 30 cm yukarı kaldırılır Hızla sevk edilmesi sağlanır

Zehirlenmeler ve İlk Yardım Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğine göre toksik madde ’’Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan madde / müstahzarları’’şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca zehirli (toksik) madde yutulması veya solunması sonucu insan vücudunda düşük oranlarda bulunması ile ya da deriyle temas etmesi halinde öldürücü etkiye sahip akut etkiler gösterebilecek maddeler olarak tanımlanır. Zehirleyici sıvı ve katı maddelerden bazıları: Anilin, arsenik, metil bromür, karbon tetraklorür, çinko fosfit, hidrosiyanik asit, talyum tozları, kurşun bileşikleri, magnezyum ve kalsiyum kloratlar, civa bileşikleri, dimetil sülfat, baryum sülfür, metil alkol vb maddelerdir. Ayrıca potasyum siyanür, hidrojen sülfür, hidrojen florür, fosgen, kükürt dioksit, amonyak, klor gazı, tetrakloretilen, fenol vb gibi maddeler, laboratuvarlarda sıkça kullanılan zehirli kimyasallardan bazılarıdır.

Zehirli maddeler katı, sıvı ve gaz halinde bulunurlar Zehirli maddeler katı, sıvı ve gaz halinde bulunurlar. Bazı zehirler, ani etki yaparak alınış dozuna göre rahatsızlıklara veya ölüme neden olurlar. Civa, kurşun gibi bazı maddeler ise vücutta yavaş yavaş birikerek zamanla etkilerini gösterirler. Zehirli maddeler genel olarak 5 ana grupta toplanabilir. Bunlar; • Kimyasal maddeler • Zehirli bitkiler • Zehirli hayvanlar • Bakteri toksinleri • Böcek zehirleri

Kimyasal maddelerin yol açtığı zehirlenmelere daha fazla rastlanmaktadır. Bunlar insan vücuduna 4 ayrı yolla girmektedir: Solunum yoluyla Ağız yoluyla Deri yoluyla Enjeksiyon yoluyla

Solunum Yoluyla Zehirlenmeler CO , H2S, COCl2, NO gibi zehirli gazlar ve zehirli sıvıların buharları, insan vücuduna solunum yoluyla girerler. Solunum yolu zehirlenmelerinde şu belirtiler görülebilir: Kulak çınlaması Mide bulantısı Kusma Bazı kaslarda aşırı gevşeme Baş ağrısı Bilinç kaybı Hareket etme güçlüğü

Ağız Yoluyla Zehirlenmeler Bunlar, katı ve sıvı haldeki zehirli maddelerin yutulmasıyla oluşur. Bu maddeler sindirim sisteminin duvarlarından emilerek kana karışır ve kan dolaşımı yoluyla vücuda yayılır. Bazıları sinir sistemini, bazıları sindirim sistemini, bazıları ise her ikisini de etkiler. Belirtileri; kusma, bulantı, baş ağrısı, karın ağrısı, titreme, kas spazmı, görme bozukluğu, baş dönmesi, halsizlik vb gibi türlü etkileri görülebilir.

Deri Yoluyla Zehirlenmeler Deri yoluyla zehirlenmeler, zehirli kimyasal maddelerin deri ve mukozada emilmesi sonucu kana karışması ile oluşur. Zehirlenmenin yanında deri ve mukozada yanıklar ve aşınmalar da meydana gelebilir.

Kimyasal Yanıklar Kimyasal maddelerin deriye temas etmesi sonucu oluşan yaralara kimyasal yanıklar denir. Kimyasal maddelerin birçoğu, derinin hücre yapısını bozarak yaralara neden olurlar. Kimyasal maddenin yoğunluğu ve deri üzerinde kalma süresi arttıkça oluşan yaraların genişliği ve derinliği de artar. Bu durumlarda da çoğu kez vücudun öteki organlarını da tehlikeye sokan sistemik reaksiyonlar oluşur. Yanıklara neden olan kimyasal maddelerden bazıları şunlardır: H2SO4, HNO3 , HCl, HClO3 gibi kuvvetli asitler NaOH, KOH ve Ca(OH) 2 gibi kuvvetli bazlar NO , P2 O5 ,CaO, SO3 , K2O gibi anhidritler ve fosfor

Bazı kimyasal maddelerin buharları solunduğunda ağızda ve solunum yollarında; mukoza yanıklarına neden olabilir. Bu tür yanıklara inhalasyon yanıkları denir. Asit buharları, Cl 2, CO 2 ,SO 2 , H2S, NH3 ve NO2 gibi maddelerin buharları bu tür yanıklara neden olabilir. Sıvı hava, sıvı azot gibi dondurucu maddelerin deride oluşturduğu hasarlar da kimyasal yanıklar kapsamında değerlendirilir.

ZEHİRLENMELERDE ALINACAK ÖNLEMLER Solunum yoluyla zehirlenmelerde ilk yardım aşağıdaki gibi uygulanmalıdır  Öncelikle paniğe kapılmamalı, sakin olunmalıdır.  Kazazede gazlı ortamdan uzaklaştırılarak temiz havaya çıkarılmalıdır. Laboratuvarlardan sorumlu kişilere haber verilmeli ve ilk yardım haberleşmesi sağlanmalıdır.  Kazazedenin akciğer hasarına yol açmamak için hareket etmesi engellenmelidir.  Kazazede sakin ve sıcak tutulmalıdır.  Şoka karşı önlem alınmalı ve uyuması önlenmelidir.

 Etkilendiği kimyasal madde mutlaka belirlenmeli ve gelecek olan sağlık ekibine bilgi verilmelidir.  Hastada bilinç kaybı varsa, kesinlikle sıvı maddeler içirilmemelidir. Kusma durumunda, uygun yan pozisyonda yatırılmalı ve kusmukların nefes borusuna kaçması engellenmelidir.  Gerekiyorsa suni solunum veya kalp masajı yapılmalıdır.  Gerekiyorsa hastaneye sevk edilmelidir.

Ağız yoluyla zehirlenmelerde ilk yardım olarak aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır Sorumlu kişilere haber verilmeli ve acil yardım ekibi çağrılmalıdır. Yutulan kimyasal maddenin ne olduğu belirlenmelidir. Kazazedede bilinçsiz hareketler varsa, kendine zarar vermesi önlenmelidir. Giysileri gevşetilerek rahatlaması sağlanmalıdır. Solunum kontrol edilerek, solunum yolları açık tutulmaya çalışılmalıdır. Bilinç kaybı varsa, suni solunum yapılmalı, gerekiyorsa oksijen verilmelidir.

Kusma durumlarında kusmukların nefes borusunu tıkaması engellenmelidir Kusma durumlarında kusmukların nefes borusunu tıkaması engellenmelidir. Bunun için yüzükoyun yatar duruma getirilmelidir. Asitler, alkaliler ve petrol ürünleri ile zehirlenmelerde kazazede kusturulmamalıdır !. Kusturma işlemi yapılamayan durumlarda bilinci açıksa, hastaya bol sıvı verilerek dolaşımda bulunan zehirleyici maddenin seyreltilmesi fayda sağlar. Bazı durumlarda (zehirleyici maddeye göre) kusturma yapılabilir. Kusturmalar, zehir danışma merkezinin önerileri doğrultusunda bazı sıvılar içirilerek yapılabilir.(Zehir danışma merkezinin telefon numarası 114) Gerekli durumlarda hastaneye sevk edilmelidir.

Deri yoluyla zehirlenmelerde ilk yardım olarak aşağıdaki önlemler alınmalıdır Elbiselere bulaştıysa hemen çıkarılmalıdır ve zehirli maddenin temas ettiği bölgeler bol temiz suyla ve sabunla yıkanmalıdır. Laboratuvar sorumlularına ve acil yardım ekibine haber verilmelidir. Zehirleyici maddenin ne olduğu belirlenmelidir. Zehirli maddenin antidotu belirlenip bununla nötralize işlemi yapılabilir.

Nötralize işleminde kullanılan antidot cilde zarar verebilir Nötralize işleminde kullanılan antidot cilde zarar verebilir. Bu nedenle nötralizasyon zehir danışma merkezi ve acil servis önerilerine göre yapılmalıdır. Solunum güçlüğü varsa suni solunum yaptırılmalı ve solunum yolu açık tutulmalıdır. Kazazede yalnız bırakılmamalı ve moral verilmelidir. Deride aşındırıcı (korozif) etki oluşmuşsa yara temizlenip steril bir gazlı bezle sarılarak hastaneye sevk edilmelidir.

BAZI TEHLİKELİ KİMYASALLAR

BİRBİRİYLE KARIŞMAMASI GEREKEN KİMYASALLAR

KİMYASALLARLA ÇALIŞIRKEN UYULMASI GEREKEN KURALLAR

uzun beyaz önlük giyilmeli ve önü ilikli tutulmalıdır. Rahat ve düz ayakkabı giyilmeli ve özellikle açık ayakkabı giyilmemelidir. Çalışmanın niteliğine göre gerektiğinde eldiven ve koruyucu gözlük kullanılmalıdır. kullanılan önlük, eldiven, vb. ile dışarı çıkılmamalıdır.

sigara içilmemelidir. yemek, içmek, gıda malzemelerini bulundurmak, laboratuvar ekipmanlarını bu amaçla kullanmak tehlikelidir. Çalışma esnasında saçlar uzun ise mutlaka toplanmalıdır. çatlak ve kırık cam eşyalar kullanılmamalıdır. ağız yoluyla sıvı çekilmemelidir.

hiç bir kimyasal madde koklanmamalı veya tadılmamalıdır. Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riskinden dolayı çalışılırken açık yaralar mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır. Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.

13. Cam kapaklı şişeler açılamadığı durumlarda şişe kapağına bir tahta parçası ile hafifçe vurularak gevşetilmeli, bu fayda etmediği takdirde camın genişlemesi için küçük bir alevle şişe döndürülerek boğazı dikkatlice ısıtılmalı veya şişe bir müddet sıcak su içinde batırılmış vaziyette bırakılmalıdır. 14. Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki madde kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateşe dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.

15. Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Aksi halde şişenin ağzından akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında kalan son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun yoldur. 16. Çözelti konulan şişelerin etiketlenmesi, gerek görünüş ve gerekse yanlışlıklara meydan verilmemesi için gereklidir. Kağıt etiket kullanılıyorsa, yazılar ıslanınca akmayan kalemle yazılmalıdır. Direkt cam üzerine yapılacak işaretlemeler de cam kalemi kullanılmalıdır. 17. Organik çözücüler kesinlikle lavaboya dökülmemelidir.

18. Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir (karıştırılmamalıdır). Çözelti şişelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım genişleme payı olarak bırakılır. 19. Cam kesme ve mantara geçirme durumlarında ellerin kesilmemesi için özel eldiven veya bez kullanılmalıdır. Ucu sivri ve kırık cam tüpler ile cam borulara lastik tıpa geçirilmemelidir. Böyle uçlar; bek alevi, zımpara veya eğe ile düzgün hale getirildikten sonra bu tür işlemler yapılmalıdır. Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman, tüp üst kısımdan aşağıya doğru yavaş yavaş ısıtılmalı ve tüp çok hafif şekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize veya yanınızda çalışan kişiye doğru tutulmamalı ve asla üzerine eğilip yukarıdan aşağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir. Benzen, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir.

22. Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik süngerlerle toplanmalıdır. Eğer toplanmayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfür haline getirilerek zararsız hale sokulmalıdır. 23. Termometre kırıklarının civalı kısımları ya da civa artıkları asla çöpe ya da lavaboya atılmamalı, toprağa gömülmelidir. 24. Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile şişenin altından kavranmalıdır. 25. Asit, baz gibi aşındırıcı-yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı hallerde derhal bol miktarda su ile yıkanmalıdır.

Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitler ve bromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalışılmalıdır. Çeker Ocaklar / Havalandırma Kabinleri Hava kabinleri ya da çeker ocak olarak bilinen havalandırmalı kabinler, kimyasal ya da mikrobiyolojik analizlerin güvenli bir şekilde, kullanıcıya ve çevreye zarar vermeden yapılmasına olanak tanırlar. Bu kabinler kullanım amacına ve laboratuvar imkanlarına göre çok çeşitli şekillerde dizayn edilebilirler.

Asidin üzerine kesinlikle su ilave edilmemeli, asit suya azar azar karıştırılarak ilave edilmelidir. Çözelti için kullanılacak kimyasal maddeler, stok kabından gerekli miktarda alınmalı ve artan kimyasal madde stok kabına tekrar geri konulmamalıdır. Stok şişesine pipet daldırılmamalıdır. Pipet kullanırken mutlaka puar kullanılmalıdır. Kesinlikle ağız ile kimyasal madde çekilmemelidir.

Etiketleme Kimyasallar, numuneler, çözeltiler mutlaka etiketlenmelidir. Etiket üzerinde hazırlanış tarihi, saklama süresi, numune sahibi, çözeltinin/numunenin özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler yer almalıdır. Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması durumunda da yeni kabın etiketlenmesi unutulmamalıdır.

Atıkların Uzaklaştırılması Kimyasal atıklar, kimyasal özelliklerine göre sınıflandırımalı ve daha sonra uzaklaştırılmaktadır. Atık kutularında belirtilen sınıflara dikkat ederek atıklar uzaklaştırılmalıdır. Çatlak ve kırık cam malzemeler kullanılmamalı bu durum ilgili sorumluya bildirilmelidir.

(Material Safety Data Sheet, MSDS) GÜVENLİK BİLGİ FORMU (Material Safety Data Sheet, MSDS)

Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan kimyasal maddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır. Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır. Güvenlik Bilgi Formları laboratuvar yönetiminden veya internetten temin edilmeli ve herhangi bir kimyasal madde ile çalışmaya başlamadan önce mutlaka gözden geçirilmelidir. Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmakla yükümlüdür. Laboratuvar yönetimi kullanılan her kimyasal madde için formları kullanıcıya temin etmekle yükümlüdür.

Güvenlik Bilgi Formu ( GBF ) GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ Güvenlik Bilgi Formu ( GBF ) Tehlikeli madde / müstahzarların ( Tehlikeli kimyasallar ); Risklerini Güvenli taşınım ve kullanımını Kaza halinde alınması gerekli önlemleri içeren belge. Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ Yasal Düzenleme İlk düzenleme ; Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz 1993 ) Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin Usül ve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 ) GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır. Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ Yasal Düzenleme İkinci düzenleme ; Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer ) 26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi. TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı. Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GBF hazırlanacak kimyasallar GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanacak kimyasallar Tehlikeli olarak sınıflandırılmış , ‘’Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik ‘’ ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer ) piyasaya arz edilmesi hedeflenen / arz edilen madde / müstahzarlar ; - sanayi kimyasalı - bitki koruma ürünü - biyosidal Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GBF hazırlanacak kimyasallar GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanacak kimyasallar Tehlikeli olarak sınıflandırılmamış , ancak ; - gaz halinde olmayan müstahzarlarda, tek başına konsantrasyonu ağırlıkça ≥ %1 , - gaz halinde olan müstahzarlarda, tek başına konsantrasyonu hacimce ≥ %0,2 , olup;              1) İnsan sağlığı ve çevre açısından tehlike oluşturan,              2) İşyerlerinde izin verilebilir maruziyet sınır değerleri olan,  madde içeren müstahzarlar için , kullanıcı talep ederse . Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GBF hazırlanacak kimyasallar GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanacak kimyasallar Kapsam dışı ; Son ürün konumunda kullanıcıya ulaşan; - İnsan sağlığı veya veterinerlikle ilgili kullanılan tıbbi ürünler, - Kozmetikler, - Atık niteliğindeki madde karışımları, - Gıda katkı maddeleri, - Hayvan yemleri, - Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren müstahzarlar, - Patlama, piroteknik etki elde edilen harp levazımatı, patlayıcılar,infilak malzemeleri. Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanması Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici ( kendi ürünleri ) - İthalatçı ( ithal ettiği ürünler ) Hazırlayacaklar ; Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş kuruluş tarafından belgelendirilmiş kişiler. Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanması GBF de yer alacak bilgiler ; İki bölüm halinde , örnek formatı yönetmeliğin Ek-1’inde GBF ,1.Bölüm ; - hangi mevzuata göre hazırlandığı, - madde/müstahzarın adı, - hazırlanma tarihi, - güncellenmişse tarihi ve kaçıncı düzenleme olduğu, - sayfa ve form numarası Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanması GBF , 2.Bölüm ( 16 Başlık halinde , Rehberi Yönetmelik Ek-2 ) ; 1 ) Madde / Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı, 2 ) Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi, 3 ) Tehlikelerin Tanıtımı, 4 ) İlk Yardım Önlemleri, 5 ) Yangınla Mücadele Önlemleri, 6 ) Kaza Sonucu Yayılma Önlemleri, 7 ) Elleçleme ve Depolama, 8 ) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma 9 ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF hazırlanması GBF , 2.Bölüm devamı ; 10 ) Kararlılık ve Tepkime, 11 ) Toksikoloji Bilgisi, 12 ) Ekoloji Bilgisi, 13 ) Bertaraf Etme Bilgileri, 14 ) Taşımacılık Bilgisi, 15 ) Mevzuat Bilgisi, 16 ) Diğer Bilgiler. GBF ‘nin dili ; Türkçe Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF Dağıtılması Dağıtılmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı Dağıtım şekli ; - Elektronik ortamda / Yazılı metin olarak, - Ücretsiz. Dağıtım zamanı ; - İlk teslimatta ( en geç ), - Güncellemede ; güncelleme tarihi dikkate alınarak , 12 ay öncesine kadar tehlikeli kimyasalın verildiği kullanıcıya , en geç 3 ay içinde. Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ GBF Dağıtılması Dağıtım yapılacaklar ; - Profesyonel kullanıcı ; Üretici , kullanan sanayici , bilimsel araştırma ve geliştirme / üretim sürecinde araştırma ve geliştirme yapanlar - Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ( Bitki koruma ürünleri ) - Sağlık Bakanlığı ( Biyosidaller ), - Çevre ve Orman Bakanlığı ( Tamamı, elektronik olarak ) Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ Denetim ve Yaptırım İlgili Kuruluşlar ; - Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ( Bitki koruma ürünleri ) - Sağlık Bakanlığı ( Biyosidaller , Deterjanlar ), - Çevre ve Orman Bakanlığı ( Diğerleri ) Yaptırım ; İlgili kuruluşların mevzuatı çerçevesinde. Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için aşağıda verilen bilgileri içerir Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği Üretici firma bilgileri Zararlı madde içerikleri Fiziksel ve kimyasal özellikleri Yangın ve patlama bilgileri Sağlığa zararlılık bilgileri İlkyardım bilgileri Depolama bilgileri

Reaktivite ve stabilite bilgileri Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri Ekolojik ve toksikolojik özellikler Özel tedbirleri Özel korunma bilgileri Taşıma bilgileri Uzaklaştırma bilgileri Yönetmelikler ile ilgili bilgiler Diğer bilgiler

Kimyasallar Maddeler İçin Tehlike Uyarı İşaretleri

F: Şiddetli alev alıcı Özelliği: Parlama noktası 21 °C’nin altında olan “kolay alev alan sıvılar ile kolay tutuşan katıları” belirtir. Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır. F+ : Çok şiddetli alev alıcı Özelliği: Alevlenme noktası O °C’nin altında, kaynama noktası maksimum 35 °C olan sıvılardır. Normal basınç ve oda sıcaklığında havada yanıcı olan gaz ve gaz karışımlarıdır. Önlem: Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır.

Xn: Zararlı Madde Özelliği: Solunduğunda , yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumda sağlığa zarar verebilir. Önlem: İnsan vücuduyla temas önlenmelidir. Xi: Tahriş Edici Madde Özelliği: Aşındırıcı olmamasına rağmen deriyle ani, uzun süreli veya tekrarlı teması iltihaplara yol açabilir.

O: Oksitleyici (Yükseltgen) Özelliği: Organik peroksitler, herhangi bir yanıcı madde ile temas etmeseler bile patlayıcı özelliği olan yükseltgen maddelerdir. Diğer yükseltgenler ise, kendileri yanıcı olmasalar bile, oksijen varlığında alev alabilirler. Önlem: Yanıcı maddelerden uzak tutulmalıdır. E: Patlayıcı Özelliği: Ekzotermik olarak reaksiyona giren kimyasallardır. Ateşe yaklaştırıldıklarında patlayabilirler.

T : Zehirli Özelliği: Solunduğunda, yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumlarda sağlığa zarar verebilir, hatta öldürücü olabilir. Önlem: İnsan vücuduyla temas engellenmeli, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır. T+ : Çok Zehirli

N : Çevre için tehlikeli Özelliği: Bu tür maddelerin ortamda bulunması, doğal dengenin değişmesi açısından ekolojik sisteme hemen veya ileride zarar verebilir. Önlem: Risk göz önüne alınarak bu tür maddelerin toprakla veya çevreyle teması engellenmelidir. C: Aşındırıcı (korozif) Özelliği: Canlı dokulara zarar verir. Önlem: Gözleri, deriyi ve kıyafetleri korumak için özel önlemler alınmalıdır. Buharları solunmamalı, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır.

Laboratuvar Güvenlik Sembolleri Laboratuar uygulamalarında oluşabilecek tehlikelere karşı uyarı amaçlı güvenlik sembolleri kullanılmaktadır.

ELBİSENİN GÜVENLİĞİ Bu sembol,elbiseyi lekeleyecek veya yakacak maddeler kullanırken görülür. AÇIK ALEV UYARISI Bu sembol, yangına veya patlamaya sebep olabilecek alev kullanıldığında görülür. DUMAN GÜVENLİĞİ Bu sembol, kimyasal maddeler veya kimyasal reaksiyonlar tehlikeli dumana sebep olduklarında görülür.

ELDİVEN Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven kullanılması gerektiğini hatırlatan uyarı işareti. ELEKTRİK GÜVENLİĞİ Bu sembol, elektrikli aletler kullanılırken dikkat edilmesi gerektiğinde görülür. YANGIN GÜVENLİĞİ Bu sembol, açık alev etrafında tedbir alınması gerektiğinde  görülür.

GÖZ GÜVENLİĞİ Bu sembol, gözler için tehlike olduğunu gösterir. Bu sembol görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır. KESİCİ CİSİMLER GÜVENLİĞİ Bu sembol, kesme ve delme tehlikesi olan keskin cisimler olduğu zaman görülür. BİYOLOJİK TEHLİKE Bu sembol, bakteri mantar veya tek hücreli hayvan veya bitki tehlikesi olduğunda görülür.

ISI GÜVENLİĞİ Bu işaret sıcak cisimlerin tutulması esnasında önlem alınmasını hatırlatmak içindir. KİMYASAL MADDE UYARISI Bu sembol deriye dokunması halinde yakıcı veya zehirleyici etkisi olan kimyasal maddeler kullanılırken görülür.

RADYOAKTİF GÜVENLİĞİ Bu sembol, radyoaktif maddeler kullanırken görülür. BİTKİ GÜVENLİĞİ Bu sembol, zehirli veya dikenli bitkiler tutulacağı zaman görülür. HAYVAN GÜVENLİĞİ Bu sembol, canlı hayvanlar üzerinde çalışırken hayvanların ve öğrenci güvenliğinin sağlanması gerektiğinde görülür.

TASARRUFLU KULLANIM UYARISI Bu sembol, maddenin uygun bir şekilde kullanılmasına dikkat edilmesi gerektiğinde ortaya çıkar. ZEHİRLİ MADDE UYARISI Bu sembol, zehirli maddeler kullanılırken görülür. KIRILABİLİR CAM UYARISI Bu sembol yapılacak deneylerde kullanılacak cam malzemelerin kırılabilecek türden olduğunu gösterir.

Radyasyon Radyoaktif

Kimyasalların Riskleri Kimyasallar gibi tehlikeli maddelerin etiketleri, muhakkak tehlike işaretlerine ilaveten ayrıca bu kimyasalların getirdiği riskleri göstermeli ve alınacak tedbirler hakkında bilgi vermelidir. Kimyasalların içerdiği riskler, R (risk) cümleleri olarak verilmektedir. Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğinde tehlikeli madde ve müstahzarların etiketlerinde kullanılacak özel risk durumlarının açık ifadeleri olan R Kodları ve bunların kombinasyonları verilmiştir.

Kimyasalların Riskleri RİSK DURUMLARI Risk ibaresi Risk ibaresinin açık ifadesi R1 Kuru halde patlayıcıdır R2 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski R3 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski R4 Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur R5 Isıtma patlamaya neden olabilir R6 Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır R7 Yangına neden olabilir R8 Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir

Kimyasalların Riskleri (devam) RİSK DURUMLARI Risk ibaresi Risk ibaresinin açık ifadesi R14/15 Su ile kolay alevlenebilir gaz oluşumuna yol açan şiddetli reaksiyon R15/29 Su ile temasında toksik ve kolay alevlenebilir gaz çıkarır R20/21 Solunduğunda ve cilt ile temasında sağlığa zararlıdır R20/22 Solunduğunda ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır R20/21/22 Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır R21/22 Cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır R23/24 Solunduğunda ve cilt ile temasında toksiktir R23/25 Solunduğunda ve yutulduğunda toksiktir

Kimyasallar için alınacak tedbirler Tehlikeli kimyasal maddelerin depolanması ve kullanılması sırasında alınacak tedbirler de S (safety) cümleleri olarak yönetmelikte verilmiştir.

Kimyasallar için alınacak tedbirler Güvenlik Tavsiyeleri Güvenlik ibaresi Güvenlik ibaresinin açık ifadesi S1 Kilit altında muhafaza edin S2 Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun S3 Serin yerde muhafaza edin S4 Yerleşim alanlarından uzak tutun S5 ....... içinde muhafaza edin (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir) S6 ....... içinde muhafaza edin (Uygun inert gaz üretici S7 Sıkı kapatılmış kapta muhafaza edin S8 Kabı kuru halde muhafaza edin

Kimyasallar için alınacak tedbirler (devam) Güvenlik Tavsiyeleri Güvenlik ibaresi Güvenlik ibaresinin açık ifadesi S1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin S3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza edin S3/9/14 Serin, iyi havalandırılan bir yerde ........'den uzak tutarak muhafaza edin. (Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir) S3/9/14/49 Sadece orjinal kabında serin ve iyi havalandırılan bir yerde ........'den uzak tutarak muhafaza edin. (Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir)

Çalışanların İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelikler Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik Güvenlik Ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği İlkyardım Yönetmeliği İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği Kanserojen Ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Kişisel Koruyucu Donanım YönetmeliğiKişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik

KAYNAKLAR http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=mevzuat&id=2 www.farmasotikkimya.ege.edu.tr/LGIY.htm http://web.firat.edu.tr/futdam/dersslaytlari www.isguv.com/ http://www.agri.ankara.edu.tr/ www.laboratuvarguvenligi.com/ http://www.mm.anadolu.edu.tr/kimya/Bolum_Web/LGK.pdf www.orlab.com.tr