DAVRANIŞ BİLİMLERİNDE ARAŞTIRMA (YÜKSEK LİSANS) DOÇ. DR. ÖMAY ÇOKLUK BÖKEOĞLU

Nicel Araştırma Süreci Bölüm I: Giriş Bölüm II: Yöntem Bölüm III: Bulgular ve Yorumlar Bölüm IV: Sonuç ve Öneriler

Bölüm II: Yöntem Araştırmanın yöntem bölümünde araştırma modeli evren ve örneklem verilerin toplanması (uygulama) veri toplama araçları verilerin analizi bölümleri yer alır

Bölüm II: Yöntem Araştırma Modeli ve Türleri Araştırma deseni (modeli), araştırmanın sorularını cevaplamak ya da hipotezlerini test etmek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen bir plandır (Büyüköztürk vd., 2013) Araştırma amacına uygun ve ekonomik olanak, verilerin toplanması ve çözümlenmesi için gerekli koşulların düzenlenmesidir (Selltiz, Jahoda, Deutsch ve Cook, 1959’dan akt. Karasar, 2013) Bu koşulların düzenlenmesinde Karasar (2013)’e göre 2 temel yaklaşım vardır: 1. Tarama Modelleri 2. Deneme Modelleri

Bölüm II: Yöntem Büyüköztürk ve diğerleri (2013) ise araştırma türlerini; 1. Betimsel: a. Tarama b. Tarihi c. Etnografik 2. İlişkisel a. Korelasyonel b. Nedensel karşılaştırma 3. Müdahaleli a. Deneysel şeklinde sınıflandırmıştır.

Bölüm II: Yöntem Karasar (2013)’e göre araştırma modelleri 1. Tarama Modelleri: Geçmişte ya da halen varolan bir durumu, varolduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Araştırmaya konu olan birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Değişkenleri herhangi bir şekilde değiştirme veya etkileme çabası gösterilmez. Örnek: Bir kamuoyu yoklamasında halkın siyasal eğilimleri nedir? Bir maddenin hangi bileşenleri vardır?

Bölüm II: Yöntem 1. Tarama Modelleri: Tarama modellerinin iki temel sınırlılığı; veri bulma ve kontrol güçlükleridir. Tarama modellerinin türleri Genel tarama modelleri: Çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel yargıya varmak amacıyla, evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup örnek ya da örneklem üzerinden yapılan tarama düzenlemeleridir. Genel tarama türleri ile tekil ya da ilişkisel taramalar yapılabilir.

Bölüm II: Yöntem Değişkenlerin tek tek tür ya da miktar olarak oluşumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan araştırma modellerine “tekil tarama modelleri” denir. Tekil tarama modelleri ile anlık durum saptamaları yanında zamansal gelişimler ve değişimler de belirlenebilmektedir. Zamansal gelişim ve değişimleri belirlemeyi amaçlayan tarama modelleri ile yapılan araştırmalara “gelişim araştırmaları” denilmektedir.

Bölüm II: Yöntem Zamansal taramalar iki temel yaklaşımdan biri ile gerçekleştirilmektedir. Bunlar: 1. İzleme (boylamsal): Çocukların gelişimlerini incelemek üzere 5-10 çocuğun doğuştan başlanarak 7 yaşına kadar belli aralıklarla gözlenmesi 2. Kesit Alma (kesitsel): Dil gelişiminin belirlenmesinde kesit alma yaklaşımı izlendiği taktirde, dil gelişimi bakımından önemli görülen her yaş diliminden, o yaş dilimindekileri temsil edebilecek yeterlilikte çocuk seçilir.

Bölüm II: Yöntem İki ya da daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ya / ya da derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modellerine de “ilişkisel tarama modelleri” denir. İlişkisel tarama modellerine örnek: Sigara içme alışkanlığı ile akciğer kanserine yakalanma durumu, Sosyo-ekonomik düzey ile ailedeki çocuk sayısı İlişkisel çözümlemeler “korelasyon türü” ve “karşılaştırma türü” olmak üzere iki türlü yapılabilir.

Bölüm II: Yöntem Korelasyon türü ilişki aramalarda değişkenlerin birlikte değişip değişmedikleri, birlikte değişim varsa bunun nasıl olduğu öğrenilmeye çalışılır. Örn: Bireylerin zeka düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki Karşılaştırma türü ilişkisel taramalar ise deneme modellerine en yakın araştırma düzenleridir. Ancak Burada elde edilen neden sonuç ilişkileri bir kestirimden öteye gidemez. Gerçek neden-sonuç ilişkileri ancak deneme modelleri ile elde edilir. Örn: Öğrencilerin okula ilişkin motivasyonlarının düşük-orta-yüksek şeklinde sınıflandırıp, bu iç ayrı gruptaki öğrencilerin okul başarılarının karşılaştırılması

Bölüm II: Yöntem NOT: Korelasyon ve karşılaştırma türünden ilişkisel taramalar arasında temelde bir ayrım yoktur. Ancak karşılaştırma türünde çalışmalarda korelasyon da olduğu gibi ilişki düzeyinin belirlenmesine olanak yoktur. Sonuç “gruplar arasında ilişki vardır ya da yoktur” şeklindedir.

Bölüm II: Yöntem b. Örnek olay tarama modelleri Evrendeki belli bir ünitenin derinliğine ve genişliğine kendisini ve çevresi ile olan ilişkilerini belirleyerek, o ünite hakkında bir yergıya varmayı amaçlayan tarama düzenlemeleridir. Bu tür düzenlemelerle toplanan bilgiler, yalnızca inceleme konusu ünite için geçerli olup, onun ötesinde bir genelleme amacı taşımaz. Ancak, incelenen örnek olay sayısının çoğalması ile genellenebilirlik de sağlanabilir. Örn: bir öğrencinin başarısızlık nedenlerini araştıran psikolojik danışman, öğrencinin notlarını, öğretmenlerle olan ilişkilerini, aile durumunu, beslenmesini, sağlığını, çalışma alışkanlıklarını ve başarısını etkileyebileceği düşünülen öteki önemli değişkenleri gözlem konusu yapar. Genel tarama modelleri ile yapılanlara oranla daha ayrıntılı ve gerçeğe yakın bilgiler verir. Genel taramalar daha yüzeyseldir.

Kaynakça Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Karasar, N, (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel yayıncılık