Uluslararası Örgütler Devlette Reform

Bretton Woods ABD'nin New Hampshire eyaletinin küçük bir beldesi. Amaç kambiyo kurlarının dünya ticaretini geliştirici bir sisteme göre saptanması 1-22 Temmuz 1944 tarihleri arasında ABD’de Birleşmiş Milletler Para ve Finans konferansı düzenlenmiştir. Bu konferansta 45 ülkenin temsilcileri bir araya gelerek iki tasarı üzerinde tartışmalar yapmışlarıdır. Tasarılardan ilki Keynes planı, ikincisi White Planı’dır.

Bretton Woods Keynes’e göre Dünya Bankası, bütün ülke merkez bankalarının üstünde bir uluslararası merkez bankası konumunda olacaktı ve bancor adlı bir rezerv yaratabilecekti. ABD Hazine Bakanı Harry Dexter White ‘ın adını taşıyan White Planı’nda ise uygulanan Bretton Woods ve IMF sistemi vardı. Her iki planın amacı da ayarlanabilir sabit bir döviz kuru sistemi kurmak, dış ticaret hacminin genişlemesi için ticaretin önündeki engelleri aşmak ve dış finansman sorununu çözmektir.

IBRD and IDA Lending by Region │ Fiscal 2011 THE WORLD BANK ANNUAL REPORT 2011 5 IBRD and IDA Lending by Region │ Fiscal 2011 Share of Total Lending of $43 Billion 5 5

IBRD and IDA Lending by Theme │ Fiscal 2011 THE WORLD BANK ANNUAL REPORT 2011 6 IBRD and IDA Lending by Theme │ Fiscal 2011 Share of Total Lending of $43 Billion 6 6

IBRD and IDA Lending by Sector │ Fiscal 2011 THE WORLD BANK ANNUAL REPORT 2011 7 IBRD and IDA Lending by Sector │ Fiscal 2011 Share of Total Lending of $43 Billion 7 7

Dünya Bankası Tarafından Sağlanan Kredi Türleri Yatırım (Proje) Kredileri (Investment Credits), Uyum Kredileri (Adjustment Loans) Karma Krediler (Hybrid Loans) Dünya Bankası kuruluşundan bu yana gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasına yardım edecek projelerin finansmanı için uzun dönemli (5 ila 10 yıl arasında) yatırım kredisi sağlamaktadır. Bu krediler, büyük ölçüde, gelişmekte olan ülkelerde ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlamaya yönelik mal, iş ve hizmet temininde kullanılmaktadır.

Uyum Kredileri-1 1980’li yıllarla birlikte DB’nin gelişmekte olan ülkelere kullandırdığı geleneksel yatırım kredilerinden ayrı olarak uygulamaya koyduğu yeni bir kredi anlaşmasıdır. Taraf ülkelerde ulusal iktisat politikalarından başlayarak toplumsal bölüşüm ilişkilerine ve kamu yönetiminin yeniden düzenlenmesine uzanan geniş bir etki alanına sahip olan bu anlaşmalar, kapsadığı alanın büyüklüğüne göre “yapısal uyarlanma kredi anlaşmaları” veya “sektörel uyarlanma kredisi” anlaşmaları” olarak adlandırılmaktadır.

Uyum Kredileri-2 Önceleri ticaret politikalarını ve tarım sektörünü de kapsayan makro-ekonomik politika reformlarına destek sağlama amacında olan uyum kredileri, günümüzde daha çok aşağıdaki konular üzerinde yoğunlaşmıştır: Yapısal reformlar, mali sektör ve sosyal politika reformları, Vergi ve ticari reformlar ile teşvik rejimlerindeki engellemelerin düzeltilmesi, Kamu sektöründeki kaynak yönetiminin geliştirilmesi, Rekabetçi piyasa sistemin geliştirilmesi (örneğin yasal ve düzenleyici reformlar),

Uyum Kredileri-3 Uygun izleme ve koruma sistemlerinin oluşturulması (örneğin mali sektör reformu), Özel sektör yatırımlarına uygun bir çevre yaratılması (örneğin özelleştirme ve kamu-özel sektör işbirliği), İyi yönetişimin ilkelerinin sağlanması (örneğin sivil hizmet reformu) ve uyarlamaların kısa dönemli negatif etkilerinin azaltılması (örneğin sosyal güvenlik fonlarının kurulması).

Uyum Kredisi Anlaşma Türleri Yapısal Uyum Kredileri ( SAL) Sektör Uyum Kredileri (SECAL) Programlı Yapısal Uyum Kredileri (PSAL) Özel Yapısal Uyum Kredileri (SSAL) Rehabilitasyon Kredileri (RIL) Borç Azaltma Kredileri (DRL)

Yapısal Uyum Kredileri (Structural Adjustment Loan- SAL) Yapısal uyum kredilerinin (SAL) sağlanmasındaki amaç: orta ve uzun dönemde büyümenin artırılması, sürdürülebilir bir ödemeler dengesinin sağlanması ve kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasına ilişkin olarak hükümetler tarafından yapılacak olan reformları desteklemektir. Bu krediler, tek başına açılabileceği gibi, IMF tarafından desteklenen ekonomik programlar ile de koordineli bir şekilde yürütülmektedir.

Yapısal Uyum Kredileri (Structural Adjustment Loan- SAL) SAL ayrıca, kamu sektörü yönetimi, özel sektörün geliştirilmesi, sosyal güvenlik sistemi, piyasaya siyasi müdahalelerinin azaltılması, üretim kapasitesinin yükseltilmesi ve ticaret serbestliğine yönelme, fiyat sisteminin piyasa koşullarına göre belirlenmesi gibi makro-ekonomik ve yapısal konularda ülkelere destek sağlamaktadır.

Sektör Uyum Kredileri (Sector Adjustment Loan- SECAL) Sektör Uyum Kredileri (SECAL), bir ülkedeki spesifik bir sektör içerisinde yapılması gereken kurumsal reformlar ve politika değişikliklerini desteklemek amacıyla verilen kredilerdir. SECAL aynı zamanda, özel sektörün teşvik edilmesi, özel sektör ile ilgili hukuki çerçevenin hazırlanması ve sektör harcama programları gibi temel sektör konularında da verilebilmektedir. Sektörel uyum kredilerinin, yapısal uyum kredilerinden tek farkı daha dar kapsamlı hedeflere yönelmesindendir.

Karma Kredi Anlaşmaları 1990’lı yıllarla birlikte dünya politika arenasında üstlendiği yeni roller ve karşılaştığı somut sorunlar, DB’nin kredi verme politikasında da yeni arayışlara yöneltmiştir. Söz konusu misyon değişikliği karşısında, geleneksel yatırım projesi kredi anlaşmaları çekiciliğini göreli olarak yitirmiş, yapısal ve sektörel uyarlanma kredisi anlaşmalarında ise ilgili ülkelerde yükselen muhalefet nedeniyle, dayandıkları programların uygulanması zorlaşmıştır.

Karma Kredi Anlaşmaları Böylece, uyum kredisinin genel düzenleyiciliği ve esnekliğinden yararlanarak hem belirli bir programı uygulamak hem de bazı yatırım projelerinin yerine getirilmesi gerçekleştirilmektedir.

Dünya Bankası Kredilerinin Kullanım Koşulları Hükümet dışında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına sağlanan fonlarla ilgili olarak Dünya Bankası, üye ülkenin garantörlüğünü talep eder.Türkiye’de bu garantörlük görevini Hazine Müsteşarlığı yerine getirmektedir. Banka ile kredi talep eden ülke yetkilileri arasında bir anlaşmanın mevcudiyetidir.

Dünya Bankası Garantileri Dünya Bankası, özel sektörün normalde göze alamayacağı ya da yönetemeyeceği riskleri karşılamak ve borç alan üye ülkelerde özel sektörün finansmanını desteklemek amacıyla ülkelere garanti sağlamaktadır. Tüm banka garantileri özel borcu kısmen garanti eder ve böylece riskler banka ile borç alan arasında paylaşılmış olur.

DB ve TÜRKİYE Türkiye, Dünya Bankası'na 1947 yılında üye olmuş, ilk kredisini 1950 yılında kullanmıştır. Dünya Bankası nezdindeki toplam oy sayımız 8.578, oy gücümüz ise %0,53'tür. Türkiye’nin Dünya Bankasından bugüne kadar 35,4 Milyar USD fon sağlamış ve 28,1 Milyar USD’lik kısmını kullanmıştır. Bu fonlar daha çok makro ekonomik istikrarın sağlanması, büyüme, verimlilik artışının sağlanması ve piyasalarda rekabet ortamının oluşturulması hedefleri üzerinde yoğunlaşmıştır.

IMF Uluslararası Para Fonu’nun amacı (IMF), ödemeler dengesi sıkıntılarını çözmek ve ithalat kısıtlamalarını önlemektir. Dünya Bankası,Avrupalı ülkelerin savaştan kaynaklanan sıkıntılarını çözmek ve onların dünya ticaretinde etkin rol almasını sağlamak amaçlı kurulmuştur.

IMF-Görevleri Geçici biçimde ciddi dış ödeme açığı ve ekonomik istikrarsızlığa sürüklenen ülkelere kısa vadeli kredi sağlamak, Mali krize giren ve ulusal parası spekülasyona uğrayan ülkelere krizin atlatılması için mali destekte bulunmak, Üye ülkelerin uluslararası ticari bankalara veya resmi kuruluşlara olan ve ödenmeyen borçlarının ortaya çıkması durumunda sorunun çözümü için aracılık yapmak, yeni ödeme planları ve borç erteleme anlaşmalarının hazırlanmasına yardımcı olmak,

IMF-Görevleri Uluslararası mali sistemin işleyişine zarar vermesini önlemek üzere üye ülkelerin kur politikalarını gözetmek ve denetlemek, Üye ülkelerde dış ticaret ve kambiyo rejimlerinin liberasyonunu özendirici çalışmalarda bulunmak, bu konularda teknik yardım ve eğitim hizmetleri sunmak, Dünya Bankası ile işbirliği içinde üye ülkelerdeki makroekonomik ve yapısal uyum politikalarına destek vermek.

IMF-Yönetim Biçimi IMF’nin merkezi Washington’dadır. IMF’nin en üst karar organı ‘guvernörler kurulu’ dur. Bu kurul üye ülkelerin maliye bakanları veya merkez bankası başkanlarından oluşur. Toplantılarını yılda en az bir kere Dünya Bankası ile birlikte yaparlar. Fonun bir de ‘yürütme kurulu’ vardır. Yürütme kurulu, fonun sürekli karar organıdır. Günlük işleri yürütmekle görevlidir. Üye ülkelerce seçilen veya atanan direktörlerden oluşur.

IMF ve Türkiye Türkiye bugüne kadar IMF ile 19 stand-by anlaşması uygulamıştır. İlki 1961 yılında başlayan bu programların en büyükleri 2000 yılından beri uygulanan 17.,18.,19. Stand-by anlaşmalarıdır.

Niyet Mektubu Ödemeler dengesi sorunu nedeniyle IMF destekli bir ekonomik program uygulamak isteyen üye ülkenin, uygulamayı planladığı ekonomik programı açıklayan ve alacağı önlemleri ortaya koyan, IMF Başkanı’na hitaben yazılmış bir mektuptur. Niyet mektubu, üye ülke adına ilgili Bakan’ın (Genellikle Maliye Bakanı) veya Merkez Bankası Başkanı’nın imzasını taşır, Stand by düzenlemesi ile birlikte IMF İcra Direktörleri Kurulu’na sunulur ve kurul tarafından onayını izleyerek yürürlüğe girer.

Stand by (Destekleme) Düzenlemesi Stand by düzenlemesi, üye ülkelerin ödemeler dengesi sorununu çözmek amacıyla IMF ile anlaştığı konuları içeren bir düzenlemedir. Bu tam anlamıyla bir anlaşma değildir. Stand by düzenlemesinin bir anlaşmadan en büyük farkı, içinde yer alan performans kriterleri veya diğer uyulması zorunlu koşulların üye ülke tarafından öngörülen sürelerde yerine getirilememesi halinde, IMF’nin tek taraflı olarak imkan kullanımına son verme hakkının bulunmasıdır.

Stand by (Destekleme) Düzenlemesi Stand by düzenlemesinin dayanağı olan niyet mektubunda öngörülen ekonomik programın özeti, Düzenlemenin kapsadığı süre ve kullandırılacak IMF imkanının miktarı, Kullandırılacak IMF imkanının hangi tarihlerde ve ne miktar olarak kullanılacağı, Üye ülkenin uygulayacağı ekonomik programın başarısını ölçmek ve buna göre IMF imkanlarının kullandırılmasını sağlamak üzere konulmuş performans kriterlerinin niteliği ve limitleri, IMF imkanlarının kullandırılmasının hangi koşullar ortaya çıktığında durdurulacağı,