Organ Kopmalarında Yaklaşım

Tanımlama: Amputasyon Şekli Tam amputasyon=> Replantasyon (Reimplantasyon) Kısmi amputasyon=>Revaskülarizasyon Revaskülarizasyon / vasküler eksplorasyon gerektirebilen diğer durumlar: Yanlızca damar yaralanması (örn. kesici, delici yaralanmalar) Büyük eklem çıkıkları (örn. diz, ayak bileği çıkığı) Ekleme yakın kırıklar (örn. suprakondiler humerus kırığı) Açık kırıklar (özellikle yüksek enerji ile olan) Sinir yaralanması ile birlikteki kırıklar Kompartman sendromları Triaj çalışanlarının yaralanma tabiatını hafife alması prognozu etkilemektedir. Kısmi amputasyonlarda dolaşımın değerlendirilme için renk, turgor, nabazan ve kapiller doluşa bakılır. Deri köprüsü yeterli venöz drenajı sağlayabildiği akılda tutulmalıdır. SONUÇ: Dolaşımın saptanmadığı her türlü durum soğutma işlemi için değerlendirilmelidir.

Tanımlama: Amputasyon Seviyesi/ İskemi Süresi Minör amputasyon (parmaklar): Sıcak iskemi süresi: 8 saat Soğuk iskemi süresi: en fazla 30-40 saat Major amputasyon (bilekten itibaren): Sıcak iskemi süresi: 4-6 saat Soğuk iskemi süresi: en fazla 10-12 saat Adelelerin iskemiye dayanıklılığı: 6 saat Kısmi amputasyon ve revaskülarizasyon gerektiren durumların büyük çoğunluğu üzerinde geniş adale kitlesi mevcut yaralanma şekilleridir. SONUÇ: Dolaşımın saptanmadığı her türlü durum soğutma işlemi için değerlendirilmelidir.

Tanımlama: Hasta/ Kanama Kontrolü Genellikle hayati tehlike yaratan kanama olmaz Doğrudan baskılı kompresyon bandajı Elevasyon Turnike uygulaması: kanamanın durdurulamadığı durumlarda en son başvurulan uygulamadır. Sabitleme Kullanılan malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır (Tansiyon alet manşonu: Tansiyon+ 30mmHg) Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır. Uzun süreli uygulamalarda 15-30 dakikada bir turnike gevşetilir

Elevasyon Elevasyon basit anlamda yaralanmış bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltmektir. Yaralanma sonrası gelişen ödemin kontrol edilmesi ve eliminasyonu için uygulanır. Elevasyon ile arterial basınç azaltıp venöz dönüş kolaylaştırılır ve lenf akımı arttırılır. Soğuk ve kompresyonla kombine edilerek her 2 saatte bir 20 dk. süreyle uygulanabilir.

Tanımlama: Ampute Parça/ Soğutma İşlemi Ringer laktat veya SF ile nemlendirilmiş gazlı bezle sarılarak sızdırmaz bir plastik torbaya konulup kapatılır. Torba buzlu (1/2 oranda) su dolu ikinci bir torbaya konulup kutuda saklanır. Dikkat: Buzların sık olarak yenilenmesi gerekir. Ringer laktat veya SF dolu bir torba içine konulup ağzı sıkıca kapatılır. Torba buz dolu bir kutuya konulur. Dikkat: Maserasyon nedeniyle cerrahi zorlaşabilir. AMAÇ: Parçayı 4°C sıcaklıkta tutmak.

Replantasyon Endikasyonları: Ampute parçanın durumu (ezilme, avulsiyon veya keskin) Hastanın durumu (sağlıklı, sistemik hastalık) Ampute organın yeri (başparmak, diğer parmaklar) Ampute parmak sayısı (tek veya çok sayıda) Amputasyon seviyesi (FDS tendon yapışma yeri distal amputasyonlar başarılı) Hastanın yaşı Üst ektremite/alt ekstremite

Replantasyon Kontrendikasyonları: (Göreceli) Zon II (FDS yapışma yeri ile distal palmar kıvrım arası) tek parmağın amputasyonu (çocuklar hariç) Birkaç seviyeden veya ezici yaralanmalar örn. üstünde muskülotendinöz kısımdan kopmuş tendonu bulunan parçalar Yüzük avulsiyonları Tırnak seviyesi (çok uçtan olan) amputasyonlar Önemli sistemik hastalığı bulunanlar Akıl hastalığı olanlar

Ekstremiteyi Kurtarma vs. Amputasyon Tahmine Dayalı Kurtarma İndeksi Parçalanmış Ekstremite Şiddet Skoru (MESS):Yaralanma derecesi/İskemi/Şok/Yaş Ekstremite Kurtarma İndeksi Sinir yaralanması, İskemi, Yumuşak doku yaralanması, İskelet yaralanması, Şok ve Yaş (NISSSA) Skoru Hanover Kırık Skalası-97 (HFS-97)

Prognozu Kötü Etkileyen Faktörler: Hastaya bağlı faktörler: Sigara kullanma, psikiatrik ve kişilik sorunları, ileri yaş, rehabilitasyona uyumsuzluk, sistemik hastalıklar, çoklu travma, organ yaralanması, ileri derecede kan kaybı/şok* Travmaya bağlı faktörler: Ezilme-avülsiyon-termal-elektrik yaralanmaları, ileri derecede kirli yaralanmalar, birkaç seviyeden yaralanmalar, ileri derecede kemik ve sinir defektleri, birden fazla eklem yaralanmaları İnfeksiyon* İskemi süresine bağlı faktörler*: Sıcak iskemi>6 saat Soğuk iskemi>12 saat *: Bizim kısmen kontrol edebileceğimiz sorunlar.

Olay Yerinde İlk Yardım: Basit Takip Edilebilen Akış Şeması (İşyeri, İtfaiye, Revir) Zaman Önemlidir... Hastaya Yönelik Stabilizasyon: iv. Sıvı antibiyotikler tetanoz proflaksisi Güdüğü SF ile yıkayınız ve kanamanın kontrolü için sarınız Amputasyon tam değil ise atelleyiniz ve olabilirse soğutunuz Hasta ve parçayı en hızlı bir şekilde nakli için hazırlayınız Anahtar Saklamada... Ampute Parçaya Yönelik SF veya Ringer laktat ile ıslatılmış steril gazlı bez ile sarınız Parçayı sıvı sızdırmaz bir torbaya yerleştiriniz Torbayı bir buz kutusunda taşıyınız Yapılmayacaklar... Kanayan yapıları klemplemeyiniz Parçayı doğrudan buza veya kuru buza yerleştirerek dondurmayınız Parça üzerine antiseptik veya başka bir sıvı dökmeyiniz Tereddütte kaldığınızda Replantasyon Merkezini arayınız Telefon numarası:..............

Ulaşım Şeklinin Saptanması: Karayolu ile Ulaşım Hastanın genel durumu iyi Minor replantasyonlar 2-3 saat içinde replantasyon merkezine ulaştırılabilen uzaklıklar Soğutma imkanının mevcut olduğu durumlar Hava Yolu İle Ulaşım Hastanın genel durumu kötü Multiple travma Kurtarılmayı uzun süre beklemiş olanlar Major replantasyonlar Soğutma imkanının ideal olmadığı durumlar Replantasyon merkezine uzak mesafeler

Ambulans Personelince Verilecek İlk Yardım Şeması KISMİ AMPUTASYON Nabazan, Sıcaklık, Kapiller nabız, Turgor bak Dolaşım yok ise Pozisyonunu düzelt Dolaşım döner ise Dolaşım dönmez ise SOĞUTMA UYGULA Tespit Et Dolaşım var ise Sargılı bandaj Multitravma Tedavi Akış Şemasıı MULTİTRAVMA / ORGAN YARALANMASI TAM AMPUTASYON Tek Ekstremite Amputasyonu Minör Amputasyon Hastaya: Sıkı bandaj Parçaya: Soğutma Majör Amputasyon Kan kaybı az ise Kan kaybı fazla ise Birden Fazla Ekstremite Amputasyonu

Ön Bilgi Sağlama: “Hastanın mevcut durumunu daha iyi değerlendirebilen ve gerekli önerilerde bulunabilecek, parçaları yerine dikme yeteneğine sahip doktorlara sahip bir hastaneye sevk edileceği” şeklinde olmalıdır. Bu bilgi, hasta yakını ve çevresinin gerçekçi olmayan beklentilere kapılmasını önleyecektir.

Hastane ile İletişim: Sık Sorulan Sorular ve Cevaplar Hastanın yaşı Hastanın genel durumu Başka travmaların mevcudiyeti Travmanın şekli/nedeni (olayın kendisi örn. motor kazası/Testere/Hızar kesisi/Helezon/Press/bıçak/kurşunlanma vs.) Kısmi/tam amputasyon-Kısmi ise pozisyonu sağlanmış mı, tespitli mi, soğutuluyor mu? Amputasyon seviyesi Kazanın hangi saatte ve nerede olduğu Hastaneye ulaşım süresi

Hasta ve Yakınlarına Bilgi Verme (Hastanede): Replantasyonun yapılabilirliği, ihtimali Yatış süresi ve birden fazla cerrahi işlem gerekliliği Replantasyonun sonuçları Replantasyon sonrası karşıya çıkabilecek olan sorunlar ve çözümleri Replante edilemiyecekse bunların nedenleri Ne kadar çaresiz olursa olsun hastanın kurtarmaveya fonksiyonu düzeltmek için her türlü imkanın kullanılacağına hastanın ikna edilmesi gerekir.