TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ Dokuz Eylül Üniversitesi DÜNDEN BUGÜNE TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ VE GELECEĞİ Prof. Dr. Yaşar UYSAL Dokuz Eylül Üniversitesi 15 Aralık 2017

Merhabalar; Hoş geldiniz… Hayata gülerek pozitif bir şekilde başlayın Bu enerjinizi kullanarak dünyayı değiştirebileceğinizi unutmayın… ! 2

İÇİNDEKİLER 1. NEDEN EKONOMİK BÜTÜNLEŞME? 2. AB BÜTÜNLEŞMESİ 3. DÜNYA EKONOMİSİNDE AB VE TÜRKİYE 4. TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ 5. BAZI DEĞERLENDİRMELER VE GELECEĞE BAKIŞ 6. AB’YE VE ÇAĞDAŞ DÜNYAYA UYUM İÇİN TÜRKİYE’DE BÜTÜNCÜL YENİDEN YAPILANMA

AET’DEN AB’YE DÖNÜŞÜM

NEDEN EKONOMİK BÜTÜNLEŞME 1. Bireyler ve ülkeler arasında çatışmaların değil, işbirliğinin varolabilmesi ve korunabilmesi için ortak somut paydalar gerekir. Bunun en önemli olası alanı ise ekonomik çıkar birliğidir. 2. Geçmişi adeta bir savaşlar tarihi olan “Yaşlı Kıta” Avrupa’nın bu geçmişi geleceğe taşımamasının yolu ekonomik çıkar paydalarının geri dönülemez bir noktaya taşınmasından geçmektedir. 3. Anayasa konusunda yaşanan sorunlara rağmen AB ülkelerini bir arada tutan şey, başlıca tutkal; ekonomik gelişme ve refah konusunda elde edilen önemli kazanımlardır. 4. Türkiye, dünya genelinde en fazla komşusu olan ülkelerin başında gelmektedir. Ancak, bunlarla ilişkilerde ekonomik işbirliği potansiyeli, başta siyasi olmak üzere birçok nedene bağlı olarak kullanılamamaktadır. 5. Ekonomik ilişkilerin artmasına bağlı olarak siyasi sorunların çözülmesi yerine, siyasi sorunların çözülmesine bağlı olarak ekonomik ilişkilerin gelişmesi beklenmektedir. 6. Doğu ve Güneydoğu komşularımızla varolagelen sorunlar ve Muassır medeniyet ile özdeşleştirilmesinden dolayı vizyonumuz AB yönelimli olmuştur. 7. Buradan beklentimiz de, daha çok, ekonomik içerikli olmuştur. Yani, AB’ye katılımdan beklenen daha çok ekonomik boyuttaki (iş, gelir artışı, refah artışı vb.) getiriler olmuştur. Ancak Avrupa bundan öte bir şeydir…

EKONOMİK BÜTÜNLEŞME TÜRLERİ (Teorik Perspektif) 1. TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMALARI: En dar kapsamlı ekonomik işbirliği türüdür. Anlaşmaya taraf olan ülkeler tek yanlı veya karşılıklı olarak belirli mallar üzerindeki gümrük vergilerinde indirimde bulunurlar. 2. SERBEST TİCARET BÖLGESİ: Bu tür birleşmelerde birliğe üye ülkeler aralarındaki ticarette gümrük vergilerini ve miktar kısıtlamalarını kaldırmakta, fakat birlik dışında kalan ülkelere karşı(üçüncü ülkeler) herbiri kendi özel tarifesini uygulamaktadır. 3. GÜMRÜK BİRLİĞİ(1968): Üyeler hem kendi aralarında gümrük vergilerini ve miktar kısıtlamalarını kaldırmakta, hem de birlik dışında kalan ülkelere karşı (üçüncü ülkeler) ortak bir tarife uygulamaktadır. 4. ORTAK PAZAR(1993): Üyeler aralarındaki ticareti serbestleştirip dışa karşı ortak tarife uygularken emek ve sermaye gibi üretim faktörlerinin de bölge içinde serbest dolaşımı sağlanmaktadır. 5. İKTİSADİ BİRLİK(1999): En ileri iktisadi birleşme türüdür. Üye ülkelerin bireysel makro ekonomik politika izlemedeki serbestileri, bir ölçüde birliğe devredilir. Bu aşamaya geçilebilmesi için tek bir para ve bankacılık sistemi, ortak mali politikalar ve tüm birlik çapında ortak ekonomi politikaları belirleyecek ve uygulayacak ülkeler üstü bir organın oluşturulması gerekir.

EKONOMİK BİRLİĞİN OLASI ETKİLERİ A-STATİK ETKİLERİ: 1. Ticaret Yaratıcı 2. Ticaret Saptırıcı B-DİNAMİK ETKİLERİ: 1. Dış Rekabetin Artması 2. Ölçek Ekonomileri 3. Dışsal Ekonomiler 4. Teknolojik İlerleme 5. Yatırımları Özendirme 6. Kaynak Hareketliliği

AB ENTEGRASYONUNUN GELİŞİMİ Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun (AKÇT) kurulmasına ilişkin Paris Anlaşması (1951) ile Avrupa Ekonomik Topluluğunun (AET) ve EURATOM'un kurulmasına ilişkin Roma Anlaşması (1957) altı kurucu üye tarafından imzalanmıştır: 1957 Belçika, Fransa, Almanya, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda (Kurucu Üyeler) 1973 Danimarka, İrlanda ve İngiltere 1981 Yunanistan 1986 Portekiz ve İspanya 1995 Avusturya, Finlandiya ve İsveç 2004 Estonya, Litvanya, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, GKRY, Slovakya, Slovenya, Malta ve Macaristan 2007 Bulgaristan ve Romanya 2013 Hırvatistan 1 Mayıs 2004 Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Slovakya, Slovenya, Litvanya, Letonya, Estonya, Malta ve GKRY 1 Ocak 2007 Bulgaristan ve Romanya 2013 Hırvatistan’ın üye olmasıyla, AB 28 üyeli bir Birlik haline geldi. Böylelikle 1 Ocak 2015 tarihi itibariyle, 28 üyeli Avrupa Birliği'nin yaklaşık nüfusu 508.2 milyona, AB'nin resmi dillerinin sayısı da 24'e ulaştı.

Avrupa Entegrasyonunun Nitelikleri I (MAASTRİCHT KRİTERLERİ-1992) Maastricht Antlaşması ekonomik faaliyetlerin uyumlu ve dengeli gelişimini; enflasyonsuz, sürdürülebilir ve çevre korumasına önem veren bir büyümenin sağlanmasını; üye ülke ekonomilerinin uyum içinde birbirlerine yaklaşmasını ve Avrupa vatandaşları için daha güçlü bir Birlik yaratılmasını hedeflemiştir. Antlaşma kapsamında, tek paraya geçilmesini sağlayacak bir ekonomik ve parasal birliğin kurulması; AB vatandaşlarına yaşadıkları ülkenin belediyelerinde seçme ve seçilme hakkı veren bir Avrupa vatandaşlığının oluşturulması; Avrupa güvenliğini sağlayacak ve demokrasi ve insan hakları gibi ortak değerleri savunacak bir ortak dış ve güvenlik politikasının meydana getirilmesi; Birliğin iç güvenliğini sağlamak üzere hukuk ve içişlerinde işbirliğinin sağlanması konuları ele alınmıştır. Ayrıca, eğitim, kültür, kamu sağlığı ve tüketicinin korunması, ulaştırma, vize politikası ve sanayi politikası gibi belirli politika alanları da Antlaşma kapsamı dahil edilmiştir. Bu alanlarda oluşturulacak ortak politikalar ve ilgili AB mevzuatı üye ülkeler üzerinde bağlayıcı olacaktır. Antlaşma’nın getirdiği çok önemli bir yenilik de “yetki ikamesi” ilkesidir. Buna göre, ancak herhangi bir sorunun boyut ve niteliği nedeniyle, AB düzeyinde müdahalenin üye devletlerinkinden daha etkin olacağı hallerde AB yetki kullanacaktır. 1 Ocak 1993’te Tek Pazar’ın oluşmasıyla birlikte, 12 üye ülke arasında malların, sermayenin, hizmetlerin ve insanların serbest dolaşımı tam anlamıyla sağlanmıştır.

Avrupa Entegrasyonunun Nitelikleri II (MAASTRİCHT KRİTERLERİ-1992) Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) gerektirdiği makro-ekonomik istikrar ve bütünleşmenin sağlanmasını teminen Maastricht Antlaşması beş yaklaşım kriteri belirlemiştir. EPB’nin üçüncü aşamasına geçebilmek için üye devletlerin bu kriterleri karşılaması zorunludur. Söz konusu kriterler aşağıdakileri içermektedir: Kamu açığı, GSYİH’nın %3’ünden az olmalıdır, Toplam kamu borcunun GSYİH’ya oranı %60’ı aşmamalıdır, Enflasyon oranı, 1999 yılından önceki son 12 ay içerisinde en düşük enflasyon oranına sahip üç üye ülkenin enflasyon oranları ortalamasının en fazla 1.5 puan üzerinde olmalıdır, Uzun dönem nominal faiz oranları, en düşük ortalamaya sahip üç ülkenin faiz oranları ortalamasından en çok 2 puan fazla olabilir, Avrupa Para Sistemi’nin döviz kuru mekanizması çerçevesinde belirlenen normal dalgalanma marjlarına, en az son iki yıl boyunca ciddi sapmalar gözlenmeksizin uyulmalıdır. Makro-ekonomik yaklaşım kriterlerinin hedefi, EPB çerçevesinde dengeli ekonomik kalkınma sağlanması ve üye ülkeler arasında parasal ve mali açıdan gerilimlerin engellenmesidir. 1 Ocak 1999 tarihinde EPB’nin üçüncü aşamasına geçilmesinden sonra da kamu açığı ile kamu borçlanmasına ilişkin kriterlere uyulmaya devam edilmesi gereklidir. Bu amaçla Amsterdam Zirvesi’nde bir İstikrar Paktı kabul edilmiştir.

Avrupa Entegrasyonunun Nitelikleri III (KOPENHAG KRİTERLERİ-1993) Siyasi kriterler: Avrupa Birliği Anlaşması’nın tam üyelikle ilgili maddesine eklenen  demokrasinin güvence altına alındığı istikrarlı bir kurumsal yapı, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve azınlık haklarına saygı koşullarıdır. Ekonomik kriterler: iyi işleyen bir pazar ekonomisi ve AB içindeki piyasa güçlerine ve rekabet baskısına karşı koyabilme kapasitesidir. Topluluk müktesebatının kabulü: AB’nin çeşitli siyasi, ekonomik ve parasal hedeflerine bağlılık.

DÜNYA EKONOMİSİNDE: AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE

AB VE DÜNYA NÜFUSU(Bin kişi) YIL DÜNYA AB15 AB25 AB27 AB28 EURO TURKİYE 1950 2.525.149 297.919 345.226 368.713 236.673 21.238 1960 3.018.344 317.186 371.505 397.986 253.443 27.553 1970 3.682.488 342.121 400.545 429.589 274.271 34.772 1980 4.439.632 356.924 419.621 451.099 287.904 43.906 1990 5.309.668 366.274 431.391 463.702 296.189 53.995 2000 6.126.622 379.284 453.969 484.098 488.526 321.693 63.240 2010 6.929.725 397.850 472.190 499.897 504.213 335.201 72.310 2015 7.349.472 402.524 476.483 503.144 507.384 337.057 78.666 2023 7.991.397 408.897 481.935 507.125 511.235 339.389 83.832 2030 8.500.766 412.448 483.853 507.793 511.769 339.758 87.717 2050 9.725.148 413.998 478.800 499.160 502.715 333.555 95.819

AB ÜLKELERİNDE NÜFUS (Bin kişi) 1980 2014 2030 AVUSTURYA 7.597 8.517 8.844 LETONTA 2.371 1.989 1.806 BELÇİKA 9.856 11.226 12.019 LİTVANYA 3.486 2.917 2.655 BULGARİSTAN 8.865 7.201 6.300 LÜKSEMBURG 436 557 678 HIRVATİSTAN _ 4.256 3.977 MALTA 387 418 428 G. KIBRIS 509 871 923 HOLLANDA 15.894 16.868 17.605 ÇEK CUM. 10.543 10.461 POLONYA 38.486 38.620 37.207 DANİMARKA 5.123 5.647 6.003 PORTEKİZ 10.279 10.402 9.845 ESTONYA 1.316 1.243 ROMANYA 22.128 19.652 17.639 FİNLANDİYA 4.779 5.480 5.706 SLOVAKYA 5.386 5.423 5.353 FRANSA 55.368 66.371 70.601 SLOVENYA 2.066 2.054 ALMANYA 80.646 79.294 İSPANYA 40.750 46.260 45.920 YUNANİSTAN 9.620 11.001 10.480 İSŞVEÇ 8.872 9.703 10.766 MACARİSTAN 10.759 9.890 9.275 B. KRALLIK 59.093 64.581 70.383 İRLANDA 3.431 4.675 5.204 TÜRKİYE 63.240 77.524 87.717 İTALYA 56.336 59.789 59.100  

DÜNYA NÜFUSU; HEM PAZAR HEM ÜRETİM DOĞUYA KAYARSA! SIRA ÜLKE 1970 2014 2050 1 ÇİN 808.511 1.369.436 HİNDİSTAN 1.705.333 2 553.943 1.295.292 1.348.056 3 SOVYET BİR. 242.270 -- NİJERYA 398.508 4 ABD 212.260 323.241 392.329 5 ENDONEZYA 115.438 254.455 322.237 6 JAPONYA 103.708 126.795 PAKİSTAN 309.640 7 BREZİLYA 95.982 206.078 238.270 8 ALMANYA 78.367 80.646 BENGLADEŞ 202.209 9 65.049 159.078 KONGO 195.277 10 58.094 185.044 ETİOPYA 188.455 11 56.132 177.476 MEKSİKA 163.754 12 RUSYA 143.429 MISIR 151.111 13 B. KRALLIK 55.789 64.581 FİLİPİNLER 148.260 14 İTALYA 53.523 59.789 TANZANYA 137.136 15 FRANSA 52.059 66.371 RUSYA FED. 128.599 16 52.030 125.386 VİETNAM 112.783 17 43.407 92.423 107.411 18 TAYLAND 36.885 67.726 UGANDA 101.873 19 35.805 99.139 TÜRKİYE 95.819 20 34.809 89.580 KENYA 95.505 21 34.772 77.524 İRAN 92.219 DÜNYA 3.682.488 7.265.786 9.725.148

KÜRESEL HASILANIN PAYLAŞIMI (Milyon Dolar) GRUP 1970 1990 2000 2014 DÜNYA 3.402.275 22.900.262 33.255.885 77.450.910 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER 582.620 4.004.249 7.193.562 29.206.464 GEÇİŞ ÜLKELERİ 450.295 850.475 375.435 2.617.445 GELİŞMİŞ ÜLKELER 2.369.360 18.045.538 25.686.887 45.627.001 GELİŞMEKTE OLAN AFRİKA 108.044 542.558 636.050 2.426.501 GELİŞMEKTE OLAN AMERİKA 181.164 1.158.872 2.205.144 6.078.595 GELİŞMEKTE OLAN ASYA 291.607 2.290.941 4.338.259 20.659.669 GELİŞMİŞ AMERİKA 1.169.701 6.607.385 11.098.942 19.321.741 GELİŞMİŞ ASYA 215.396 3.163.893 4.860.338 4.891.716 GELİŞMİŞ AVRUPA 932.425 7.905.005 9.264.101 19.736.526 AB15 821.438 7.288.756 8.372.261 17.006.204 AB25 872.695 7.456.114 8.734.592 18.184.944 AB27 894.416 7.517.432 8.785.385 18.440.837 AB28 8.807.159 18.498.059 EURO BÖLGESİ 638.161 5.841.815 6.481.754 13.433.238 TURKİYE 24.444 202.546 266.560 800.998

DÜNYA EKONOMİSİ, AB VE TÜRKİYE 1970 1990 2000 2014 S ÜLKE GSYİH   DÜNYA 3.355.631 22.603.849 32.857.937 77.450.900 1 ABD 1.081.547 6.011.887 10.358.908 17.527.000 2 JAPONYA 209.071 3.103.698 4.731.199 ÇİN 10.066.700 3 ALMANYA 208.867 1.714.447 1.886.400 4.586.700 4 FRANSA 146.724 1.246.571 İNGİLTERE 1.493.559 3.852.300 5 124.805 İTALYA 1.138.150 1.328.943 2.848.700 6 109.260 1.019.349 1.192.836 2.949.900 7 91.039 8 İSPANYA 520.938 1.104.009 BREZİLYA 2.199.500 9 HİNDİSTAN 61.470 404.494 10 644.729 RUSYA 1.865.300 12 39.801 402.137 11 580.345 2.156.600 15 35.214 326.796 G. KORE 533.385 2.041.100 16 ARJANTİN 31.361 270.405 13 467.788 1.436.538 19 TÜRKİYE 24.444 202.546 17 284.346 1.415.900 21 G.AFRİKA 17.907 22 141.353 18 TURKİYE 266.560 ENDONEZYA 848.000 31 8.936 25 125.720 259.446 801.000 27 165.474 TÜRKİYE/DÜNYA(%) 0.73 0,9 0,81 1,11

AB ÜLKELERİNDE GSYİH GELİŞMELERİ   1970 1990 2000 2014 ÜLKE AVUSTURYA 15.336 166.067 196.422 436.174 LETONTA _ 9.872 31.971 BELÇİKA 26.809 206.112 237.336 533.481 LİTVANYA 11.501 48.171 BULGARİSTAN 9.000 20.726 13.354 55.733 LÜKSEMBURG 1.519 13.316 21.303 62.397 HIRVATİSTAN 21.774 57.223 MALTA 259 2.635 4.053 10.472 G. KIBRIS 615 6.247 9.907 23.216 HOLLANDA 37.531 313.035 413.397 865.001 ÇEK CUM. 61.470 205.487 POLONYA 27.735 64.712 171.708 547.262 DANİMARKA 16.866 138.096 164.158 342.492 PORTEKİZ 8.109 78.726 118.358 232.052 ESTONYA 5.690 25.910 ROMANYA 12.721 40.591 37.439 200.160 FİNLANDİYA 11.366 141.525 125.540 269.765 SLOVAKYA 20.677 99.743 FRANSA 149.228 1.277.695 1.371.045 2.848.703 SLOVENYA 20.344 49.398 ALMANYA 1.764.944 1.947.207 3.852.273 İSPANYA 41.730 546.185 595.402 1.404.316 YUNANİSTAN 13.182 98.254 132.171 237.582 İŞVEÇ 37.555 258.155 259.801 569.493 MACARİSTAN 6.353 36.985 47.110 137.110 B. KRALLIK 129.730 1.059.572 1.548.592 2.949.862 İRLANDA 4.392 49.258 99.317 246.035 TÜRKİYE 24.444 202.546 266.560 800.998 İTALYA 113.067 1.177.816 1.142.213 2.156.577

ÜLKE GRUPLARINA GÖRE KİŞİBAŞINA GELİR 1970 1980 1990 2000 2014 Artış DÜNYA 922 2.761 4.304 5.428 10.694 11,6 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER 222 826 978 1.483 4.959 22,4 GEÇİŞ ÜLKELERİ 1.704 3.497 2.693 1.247 8.682 5,1 GELİŞMİŞ ÜLKELER 2.975 9.963 19.853 26.325 43.393 14,6 GELİŞMEKTE OLAN AFRİKA 295 1.170 862 788 2.135 7,2 GELİŞMEKTE OLAN AMERİKA 638 2.161 2.630 4.229 9.828 15,4 GELİŞMEKTE OLAN ASYA 148 562 759 1.235 5.009 33,9 GELİŞMİŞ AMERİKA 4.995 12.219 23.111 34.758 53.372 10,7 GELİŞMİŞ ASYA 2.021 9.291 24.962 36.897 36.283 17,9 GELİŞMİŞ AVRUPA 2.119 8.835 16.613 18.469 37.489 17,7 AB15 2.398 10.381 19.846 22.025 41.930 17,5 AB25 2.177 9.156 17.245 19.211 37.913 17,4 AB27 2.082 8.627 16.182 18.112 36.268 AB28 17.991 36.078 17,3 EURO BÖLGESİ 2.323 10.196 19.663 20.101 39.308 16,9 TURKİYE 703 2.106 3.751 4.219 10.562 15,0

KİŞİBAŞINA GELİR: AB VE TÜRKİYE 1970 1990 2013 1 BERMUDA 5.130 CAYMAN ADALARI 37.182 LÜKSEMBURG 112.726 2 ABD 5.086 İSVİÇRE 36.620 NORVEÇ 101.155 3 KATAR 4.929 SAN MARİNO 34.729 92.228 4 B. ARAP EMİRLİKLERİ 4.550 34.030 ÇİN,(MACAO SAR) 89.310 5 İSVEÇ 4.490 33.182 86.241 6 4.255 29.025 80.704 7 4.205 28.066 AVUSTURALYA 64.802 8 ANDORRA 4.096 FİNLANDİYA 27.852 CAYMAN AD. 60.163 9 KANADA 4.092 27.739 DANİMARKA 58.771 10 KUVEYT 3.828 26.426 58.454 18 FRANSA 2.826 11 JAPONYA 25.388 14 52.220 21 ALMANYA 2.634 23.290 22 43.878 28 İNGİLTERE 2.236 17 21.331 26 41.183 30 ITALYA 2.049 21.301 39.969 33 2.016 20 İTALYA 20.027 31 38.793 43 ARJANTİN 1.308 25 17.751 34 33.947 45 İSPANYA 1.178 13.398 35 28.913 62 GÜNEY AFRİKA 796 55 GÜNEY KORE 6.293 39 24.791 65 TÜRKİYE 703 61 ARJANİN 4.333 64 RUSYA 15.011   3.751 74 11.680 75 BREZİLYA 11.232 76 11.042 TÜRKİYE / 1.ÜLKE (%) 13,7 10,1 9,8

AB’DE KİŞİBAŞINA DÜŞEN GELİR DEĞİŞMELERİ ÜLKE 1970 1990 2004 2014 AVUSTURYA 2.048 21.651 36.600 51.155 LETONTA _ 6.762 15.663 BELÇİKA 2.774 20.656 35.481 47.870 LİTVANYA 6.794 16.013 BULGARİSTAN 1.059 2.350 3.347 7.775 LÜKSEMBURG 4.472 34.877 75.760 116.248 HIRVATİSTAN 9.449 13.395 MALTA 850 7.020 14.628 24.346 G. KIBRIS 1.002 10.782 23.575 26.655 HOLLANDA 2.896 21.023 39.828 51.481 ÇEK CUM. 11.655 19.132 POLONYA 1.696 6.632 14.319 DANİMARKA 3.421 26.865 46.539 60.724 PORTEKİZ 935 7.953 18.056 21.870 ESTONYA 9.053 20.183 ROMANYA 626 1.737 3.440 9.249 FİNLANDİYA 2.467 28.380 37.637 49.557 SLOVAKYA 8.003 18.287 FRANSA 2.874 21.864 33.774 42.568 SLOVENYA 17.282 23.800 ALMANYA 21.928 33.579 46.608 İSPANYA 1.235 14.047 25.043 29.837 YUNANİSTAN 1.499 9.670 21.717 21.349 İSVEÇ 4.666 30.161 42.500 59.130 MACARİSTAN 614 3.561 10.196 13.803 B. KRALLIK 2.324 18.451 38.164 46.281 İRLANDA 1.482 13.950 47.247 52.602 TÜRKİYE 703 3.751 5.867 10.562 İTALYA 2.120 20.725 30.879 35.313  

İSTEDİĞİMİZ ÜLKELERE GİDEBİLMEK SERBEST OLSA VATANDAŞLARIMIZ NEREYE GİDER?

İHRACATA İLİŞKİN GELİŞMELER(Milyon Dolar)   1950 1970 1980 1990 2000 2010 2014 Artış DÜNYA 61,8 318,2 2.050,1 3.495,7 6.452,3 15.302,1 19.003,7 307,4 G. OLAN ÜLKELER 21,0 60,8 608,3 843,1 2.059,5 6.438,4 8.485,6 403,6 GEÇİŞ ÜLKELERİ 2,0 14,5 85,5 118,4 149,6 609,1 763,6 390,8 GELİŞMİŞ ÜLKELER 38,8 242,8 1.356,3 2.534,2 4.243,2 8.254,6 9.754,5 251,2 AB-28 21,4 149,0 850,2 1.563,7 2.453,4 5.183,9 6.162,2 287,4 EURO BÖLGESİ 11,6 106,5 630,0 1.238,0 1.921,8 4.042,8 4.766,8 410,5 G-20 35,9 192,3 1.211,6 2.178,5 4.021,6 9.148,3 11.352,8 316,1 BRICS 4,2 10,4 72,3 135,0 481,7 2.498,0 3.477,8 827,1 NAFTA 13,5 61,4 311,3 561,9 1.224,9 1.964,3 2.492,7 184,0 TURKİYE 0,3 0,6 2,9 13,0 27,8 113,9 157,6 597,9 PAY % 0,43 0,18 0,14 0,37 0,74 0,83

İNSANİ GELİŞMİŞLİK: AB VE TÜRKİYE   ENDEKS ORT. YAŞAM SÜRESİ ORT. EĞİTİM SÜRESİ KİŞİBAŞINA GELİR SIRA ÜLKE Değer Yıl (2011 PPP $) 1 NORVEÇ 0,944 81,6 12,6 64.992 2 AVUSTURALYA 0,935 82,4 13,0 42.261 3 İSVİÇRE 0,930 83,0 12,8 56.431 4 DANİMARKA 0,923 80,2 12,7 44.025 5 HOLLANDA 0,922 11,9 45.435 6 ALMANYA 0,916 80,9 13,1 43.919 İRLANDA 12,2 39.568 8 ABD 0,915 79,1 12,9 52.947 9 KANADA 0,913 82,0 42.155 Y. ZELANDA 81,8 12,5 32.689 17 G. KORE 0,898 81,9 33.890 20 JAPONYA 0,891 83,5 11,5 36.927 21 BELÇİKA 0,890 80,8 11,3 41.187 22 FRANSA 0,888 82,2 11,1 38.056 29 YUNANİSTAN 0,865 10,3 24.524 39 S. ARABİSTAN 0,837 74,3 8,7 52.821 40 ARJANTİN 0,836 76,3 9,8 22.050 50 RUSYA 0,798 70,1 12,0 22.352 69 İRAN 0,766 75,4 8,2 15.440 72 TÜRKİYE 0,761 75,3 7,6 18.677 75 BREZİLYA 0,755 74,5 7,7 15.175

KÜRESEL REKABET SIRALAMASI: AB VE TÜRKİYE ÜLKELER 2006 2012 Yılı (144 ülke) 2013 Yılı (148 ülke) 2014 Yılı (144 ülke) 2015 Yılı (140 ülke) İsviçre 1 Singapur na 2 Finlandiya 3 4 8 Almanya 6 5 ABD 7 İsveç 10 9 Hong Kong Hollanda Japonya İngiltere Fransa 18 21 23 22 Çin 54 29 28 İspanya 36 35 33 Endonazya 50 38 37 Türkiye 59 43 44 51 İtalya 42 49 G. Afrika 52 53 Brezilya 66 48 56 75 Hindistan 60 55 Rusya 62 67 64 45 Arjantin 69 94 104 106

KÜRESEL REKABETTE TÜRKİYE REKABETÇILIK ENDEKSI BILEŞENI 137 ÜLKE ARASINDA TÜRKIYE’NIN SIRALAMASI (2017) 138 ÜLKE ARASINDA TÜRKIYE’NIN SIRALAMASI (2016) 140 ÜLKE ARASINDA TÜRKIYE’NIN SIRALAMASI (2015) Kurumsal yapılanma 71 74 75 Altyapı 53 48 Sağlık ve ilköğretim 84 79 73 Yükseköğretim ve işbaşında eğitim 50 55 Mal piyasalarının etkinliği 52 45 Pazar büyüklüğü 14 17 16 İnovasyon 69 60 İşgücü piyasaları 127 126 Makroekonomik ortam 54 68 Mali piyasaların gelişmişliği 80 82 64 Teknolojik hazırlık 62 67 İş dünyasının yetkinliği 65 58 GENEL SIRALAMA 51

İŞ YAPMA KOLAYLIĞI(Doing Business 2016) VE TÜRKİYE GÖSTERGE (190 ülke) TÜRKİYE AB GENEL DURUM-SIRA 69 -- İŞE BAŞLAMA İŞLEMLERİ 79 56 İNŞAAT İZİNLERİNİN ALINMASI İŞLEMLERİ 102 57 ELEKTRİK BAĞLATMA İŞLEMLERİ 58 48 TAPU SİCİLİNE KAYIT İŞLEMLERİ 54 51 KREDİ ALMA İŞLEMLERİ 82 61 AZINLIK PAY SAHİBİ YATIRIMCILARIN KORUNMASI İŞL. 22 45 VERGİLERİN ÖDENMESİ İŞLEMLERİ 128 41 SINIR ÖTESİ TİCARET İŞLEMLERİ 70 13 SÖZLEŞMELERİN UYGULANMASI 33 47 İFLASIN ÇÖZÜMÜ İŞLEMLERİ 126 31

AB BÜTÜNLEŞMESİNDE ÖZEL BOYUTLAR VE SONUÇLAR TEKNOLOJİK GERİ KALMA, ABD İLE REKABET SENYORAJ KAVGASI VE KRİZLER

TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİ: DAİMİ KADROLU ADAY!

TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİ VE EKONOMİ a) Ankara Anlaşması ve Hazırlık Dönemi (1963-1972) b) Geçiş Dönemi (1973-1995 ) - Katma Protokol (1970-1973) - Tam Üyelik Başvurusu (1987) - Gümrük Birliği Kararı (1995 OKK) - Lüksemburg Zirvesi (1997) - Helsinki Zirvesi (1999) - Katılım Ortaklığı Belgesi (2001) - Ulusal Program(2001) - Katılım Öncesi Ekonomik Program(2001) - İlerleme Raporları c) Son Dönem !!

TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ I 1959 31 Temmuz Türkiye, AET'ye ortaklık için başvurdu. 1963 12 Eylül Türkiye ile AET arasında bir ortaklık ilişkisi yaratan Ankara Anlaşması imzalandı. 1964 1 Aralık Ankara Anlaşması yürürlüğe girdi. 1970 23 Kasım Gümrük Birliği'ne ilişkin kuralları içeren Katma Protokol imzalandı. 1973 1 Ocak Katma Protokol yürürlüğe girdi. 1982 22 Ocak Avrupa Parlamentosu, Konsey ve Komisyon'dan gelen talep üzerine, Türkiye-AET Anlaşması'nın askıya alınmasını kararlaştırdı. 1986 16 Eylül 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren fiilen dondurulmuş Türkiye-AET ilişkilerinin yeniden canlandırılması süreci başladı. 1987 14 Nisan Türkiye, tam üye olmak üzere müracaat etti. 1989 18 Aralık Avrupa Komisyonu, Türkiye'nin katılımından önce, ekonomik, sosyal ve siyasal alanda gelişmesine ihtiyaç duyulduğu açıkladı. 1990 6 Haziran Avrupa Komisyonu, Türkiye ile her alanda işbirliğinin başlatılması ve hızlandırılması içeren bir "İşbirliği Paketi"ni hazırladı. 1996 1 Ocak Türkiye, AB ile entegrasyonunda, 22 yıl süren "Geçiş Dönemi"ni 31 Aralık 1995 tarihinde tamamlayarak, 1.1.1996 tarihi itibariyle, tam üyelik sürecinde "Son Dönem"e, sanayi ürünlerinde ve işlenmiş tarım ürünlerinde sağlanan Gümrük Birliği sürecini tamamlayarak girdi.

TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ II 1997 12-13 Aralık Lüksemburg Avrupa Konseyi Zirve Toplantısında, AB’nin Beşinci Genişlemesine dair kararlar alındı, Türkiye’nin ismi aday ülkeler arasında zikredilmedi. 1998 3 Mart Türkiye- AB ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik olarak Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan "Türkiye için Avrupa Stratejisi" başlıklı belge açıklandı. 1998 4 Kasım “İlk "İlerleme Raporu" yayımlandı. 1999 11-12 Aralık Helsinki Avrupa Konseyi Zirve Toplantısı'nda Türkiye'ye adaylık statüsü tanındı. 2000 4 Temmuz Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Başbakanlığa bağlı olarak kuruldu. 2001 24 Mart Katılım Ortaklığı Belgesi resmileşti. 2001 24 Mart Ulusal Program resmileşti. 2002 12-13 Aralık Kopenhag Avrupa Konseyi Zirvesi'nde, Türkiye'nin Kopenhag siyasi kriterlerini karşıladığı kararını alması halinde, müzakerelerin gecikmeden başlatılacağı belirtildi. 2003 19 Nisan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde “AB Uyum Komisyonu” kuruldu. 2003 24 Temmuz Ulusal Program : "Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programı ile Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair 23 Haziran 2003 tarih ve 2003/5930 sayılı Karar" {24 Temmuz 2003 tarih ve 25178 Mükerrer sayılı Resmi Gazete}

TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ III 17 Aralık Brüksel Avrupa Konseyi Zirve Toplantısı'nda katılım müzakerelerine 3 Ekim 2005 tarihinde başlanması kararlaştırıldı. 2005 3 Haziran Devlet Bakanı Ali BABACAN, "Başmüzakereci" görevini yürütmekle görevlendirildi. 2005 29 Haziran “Türkiye için Müzakere Çerçeve Belgesi ve İlgili Diğer Belgeler” yayımlandı. 2005 3 Ekim Lüksemburg'da alınan kararla AB, Türkiye ile tam üyelik müzakerelerini başlattı. 2005 20 Ekim Üyelik müzakerelerinin ilk aşamasını oluşturan "Tarama Süreci", 25. Bilim Ve Araştırma faslında düzenlenen "Tanıtıcı Tarama" toplantısı ile başladı ve tüm fasıllardaki tarama toplantıları 13 Ekim 2006 tarihinde tamamlandı. 2006 12 Haziran Taraması tamamlanan 25. Bilim ve Araştırma faslı, Lüksemburg'da düzenlenen Hükümetlerarası Konferans'ta açıldı. Türkiye'nin gerekli kriterleri yerine getirdiği belirtildi ve bu fasıl aynı toplantıda geçici olarak kapatıldı. 11 Aralık AB Genel İşler Konseyi'nde Türkiye'nin Ek Protokol'e ilişkin taahhütlerini yerine getirdiğini doğrulayana kadar, 8 fasıl başlığının açılmayacağını ve hiçbir faslın geçici olarak kapatılamayacağını kararlaştırdı. 2007 29 Mart 20. İşletme ve Sanayi Politikası faslı müzakerelere açıldı. 2007 17 Nisan Türkiye'nin AB Müktesebatına Uyum Programı açıklandı. 2007 26 Haziran 18. İstatistik ve 32. Mali Kontrol fasılları müzakerelere açıldı. 2007 19 Aralık 28. Tüketicinin ve Sağlığın Korunması ile 21. Trans-Avrupa Ağları fasılları müzakerelere açıldı. 2008 12 Haziran 6. Şirketler Hukuku ve 7. Fikri Mülkiyet Hukuku fasılları müzakerelere açıldı. 2008 18 Aralık 4. Sermayenin Serbest Dolaşımı ile 10. Bilgi Toplumu ve Medya fasılları müzakerelere açıldı. 2009 30 Haziran 16. Vergilendirme faslı müzakerelere açıldı. 2009 21 Aralık 27. Çevre faslı müzakerelere açıldı. 2010 30 Haziran 12. Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı faslı müzakerelere açıldı. 2011 12 Temmuz Ulusal Ajans, Avrupa Birliği Bakanlığı’na bağlandı. 2013 5 Kasım 22. Bölgesel Politikalar ve Yapısal Araçların Koordinasyonu faslı müzakerelere açıldı. 2013 16 Aralık AB ile Mutabakat Zaptı ve Geri Kabul Anlaşması imzalanarak nihai hedefi Türk vatandaşlarına uygulanan Schengen vizesinin kaldırılması olan Vize Muafiyeti Süreci resmen başladı. 2014 30 Ekim AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı’nın I. Aşaması (Kasım 2014-Haziran 2015) açıklandı 2014 1 Aralık AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı’nın II. Aşaması (Haziran 2015-Haziran 2019) açıklandı. 2015 18 Mayıs 53. Türkiye-AB Ortaklık Konseyi Toplantısı Brüksel’de yapıldı.

BAZI DEĞERLENDİRMELER I Türkiye AB’ye öncelikle ekonomik perspektiften baktı. AB’de zaten başlangıçta ekonomik amaçlıydı. Geçen 50 yıl içinde AB ekonomik boyutun dışına da taştı. Bu nedenle bizim beklentilerimiz ile onların vaat ettikleri farklılaştı. Biz bunu görmedik/göremedik/görmek istemedik. Dünyadaki, AB’deki değişimin paradigmal yapısını kavrayamadık. Şimdi, bu nedenle, ciddi bir kafa karışıklığı ve yön sorunu yaşıyoruz. Unutuyoruz ki, kendi üzerine düşeni iyi yapmayan, kendi potansiyelini kullanamayan, gün içinde kaybolup geleceğe bakamayan ülkelere dışarıdan gelecek yardım ve aklın kalıcı faydası olamaz. Türkiye; akılcı, çalışkan, üretken ve iddialı olmak zorundadır. VE AYRICA, TAM ÜYELİĞİN DEĞİL, STANDARTLARI YAKALAMAK AMAÇ OLMALIDIR. TÜRKİYE İÇSEL DİNAMİKLER İLE DEMOKRASİ, HUKUK DEVLETİ, İYİ İŞLEYEN EKONOMİYE SAHİP OLABİLİR Mİ?

BAZI DEĞERLENDİRMELER II (MAASTRİHT KRİTERLERİ BAZINDA) 1. İyi işleyen bir pazar ekonomisi açısından! 2. AB içindeki piyasa güçlerine ve rekabet baskısına karşı koyabilme kapasitesi açısından! 3. Makro ekonomik istikrar açısından! 4. Kamu açığı açısından (GSYİH’nın %3’ü) 5. Kamu borcu açısından (GSYİH’ya oranı %60’ı) 6. Enflasyon oranı açısından ! 7. Uzun dönem nominal faiz oranları açısından ! 8. Kur dalgalanmaları açısından !

BAZI DEĞERLENDİRMELER III (AB AÇISINDAN TÜRKİYE’NİN KONUMU) Ekonomik coğrafya (eko-stratejik) açısından Üretim açısından Pazar açısından İşgücü açısından Enerji kaynaklarına ulaşım açısından Bütçe üzerine yük açısından Senyoraj açısından Sığınmacılar açısından

BAZI DEĞERLENDİRMELER IV (TÜRKİYE AÇISINDAN AB’NİN KONUMU) Demokrasi standartları açısından Hukuk devleti standartları açısından İnsan hakları açısından Kurumsallaşma açısından Güvenlik açısından Etkin işleyen piyasa ekonomisi ve rekabet açısından Pazar ve ihracat açısından Yabancı Sermaye açısından Makro ekonomik istikrar açısından Sığınmacılar açısından

TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİNİN BUGÜNÜ VE YARINI

MÜZAKERE SÜRECİ Müzakereler müktesebat olarak bilinen AB yasaları bütününün benimsenmesi ve uygulanmasıyla ilgilidir. Müktesebat 35 başlık altında gruplanmış yaklaşık 130.000 sayfadan oluşmakta ve AB'ye Üye Ülkelerin uyması gereken kuralları ortaya koymaktadır. Bir aday ülke olarak Türkiye'nin, mevzuatının önemli bir kısmını AB yasalarına uygun hale getirmesi gerekmektedir. Bu da, çevreden yargı sistemine, ulaştırmadan tarıma ülkedeki bütün sektörleri ve halkın tümünü etkileyecek temel toplumsal değişikliklerin yapılması anlamına gelmektedir. Öte yandan aday ülke müktesebatın kendisini "müzakere" etmez, çünkü bu "kuralların" aday ülke tarafından tamamen kabul edilmesi gerekmektedir. Müzakere süreci müktesebatın uyumlu hale getirilmesi ve uygulanmasına ilişkin koşullar üzerinde yürütülmektedir, başka bir ifadeyle bu kuralların nasıl ve ne zaman uygulanacağı müzakere edilmektedir. Bu sebeple katılım müzakereleri klasik anlamda müzakere olarak kabul edilmemektedir. Üye Ülke olabilmek için aday ülkenin hem ulusal hem de bölgesel düzeyde kurumlarını, yönetim kapasitesini, idari ve yargı sistemini AB standartlarına yükseltmesi gerekmektedir. Bu süreç, aday ülkenin katılımın gerçekleşmesi halinde müktesebatı daha etkili bir şekilde uygulayabilmesini sağlamakta ve gerektiğinde katılım öncesi dönemde müktesebatın daha etkili uygulanabilmesine imkan vermektedir. Bunun için verimli ve tarafsız bir şekilde sunulan kamu hizmetlerinin yanı sıra bağımsız ve etkin çalışan bir yargı sistemi üzerine inşa edilmiş sağlıklı işleyen ve istikrarlı bir kamu idaresinin bulunması gereklidir.

MÜZAKERE SÜRECİ II AB, 3 Ekim 2005'te Türkiye ile üyelik müzakerelerini başlattı. Bu amaçla Türkiye için bir müzakere çerçevesi kabul edildi. Toplam 35 faslın, 16'sı müzakareler sırasında açılmıştır. Müzakerelerin ilk aşaması olan taramalara zaman kaybetmeden başlandı. Tarama toplantılarının, Ekim 2006'da sona ermesinin ardından Komisyon her bir fasılla ilgili tarama raporunu hazırladı. Müzakere edilecek ilk fasıl olan 25. Fasıl, Bilim ve Araştırma Faslı açıldı ve 12 Haziran 2006 tarihinde geçici olarak kapandı. Avrupa Birliği, Kasım 2006'da malların serbest dolaşımı ile ilgili kısıtlamalar konusunda taşıdığı endişeleri dile getirdi. Bu endişeler arasında Türkiye'nin Ankara Anlaşması'nın Ek Protokolünü imzalayarak taahhüt ettiği ulaşım araçlarına yönelik kısıtlamalar da yer aldı. Ancak, bu konuda herhangi bir çözüm sağlanamadı; Avrupa Birliği Konseyi 14–15 Aralık 2006 tarihinde Türkiye'nin Kıbrıs Cumhuriyeti'ne yönelik kısıtlamaları nedeniyle sekiz başlıkta müzakereleri askıya aldı: 1. Fasıl Malların serbest dolaşımı 3. Fasıl İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Özgürlüğü 9. Fasıl Mali hizmetler 11. Fasıl Tarım ve kırsal kalkınma 13. Fasıl Balıkçılık 14. Fasıl Ulaştırma politikası 29. Fasıl Gümrük Birliği 30. Fasıl Dış İlişkiler Bunun yanı sıra Türkiye'nin AB-Türkiye Ortaklık Anlaşması Ek Protokolü kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde hiçbir faslın geçici olarak kapatılmayacağı kararı da alındı.

GÜMRÜK BİRLİĞİNİN GÜNCELLENMESİ Gümrük Birliği, AB ve Türkiye’nin ekonomik bütünleşmesine büyük katkı sağlamış, ancak yürürlükte olduğu yirmi yıllık dönemde güncelliğini yitirmiştir. Küresel ticaretteki eşi görülmemiş artışla birlikte, Avrupa Birliği’nin doğuya doğru genişlemesi ve yükselmekte olan ekonomilerin giderek artan etkisi, Gümrük Birliği’nin yürürlükte olduğu alanlarda değişimlere sebep olmuştur. Bu faktörler göz önünde bulundurulduğunda, AB-Türkiye ticari ilişkilerini belirleyen çerçevenin kapsamlı olarak yeniden incelenmesi gerekmektedir. Daha somut olmak gerekirse, örneğin hizmetler ve kamu alımları, mevcut AB-Türkiye ikili ticari ilişkilerinin çerçevesine dahil değildir. Tarım sektörü de yalnızca tercihli imtiyazlara dayalı olarak kapsama alınmaktadır. Bu nedenlerle, AB-Türkiye ticari ilişkileri, genişleyen AB’nin daha iddialı bir ticaret politikasına yönelmesi sonucu kilit ekonomik ortaklarla yaptığı, daha derinlikli ve daha kapsamlı serbest ticaret anlaşmalarının gerisinde kalmıştır. Yakın zamanda AB ve üçüncü ülkeler arasında yapılacak önemli serbest ticaret anlaşmaları da düşünüldüğünde, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi, Türkiye’ye ekonomik reformlara odaklanma, rekabet gücünü geliştirme ve gelecekteki ticaret anlaşmalarıyla ilgili olarak entegrasyon potansiyelini artırma imkanı sağlayacaktır.

İLİŞKİLERİN GELECEĞİNİ ETKİLEYECEK KONULAR AB ve Türkiye’deki referandum sürecinde gerilen ilişkilerin normalleştirilmesi çabaları var. Sığınmacı krizi ve yardımlar Vize sorunu Gümrük Birliğinin güncellenmesi Terörle ortak mücadele AB Parlamentosu Türkiye’ye yardımların azaltılması tavsiyesinde bulundu Brexit: Britanya-AB ayrılığı sonrası AB-Rusya ilişkilerinin gelişimi Türkiye’nin Rusya-İran ilişkileri Türkiye’deki olası EKONOMİK ve siyasi gelişmeler

VELHASIL AB, TÜRKİYE VE AB-TÜRKİYE İLİŞKİ DURUMU: KARIŞIK

BAZI SONUÇLAR I 1. FARKLI KÜLTÜR VE DÜNYALAR 2. KAÇIRILMIŞ TRENLER 3. FARKLI BEKLENTİLER 4. ZORLU BİR SÜREÇ 5. DEĞİŞEN KONJONKTÜRLER 6. ZORLU ÖTESİ YENİ BİR SÜREÇ

TÜRKİYE VE İNSANININ MUTLU GELECEĞİ İÇİN TÜRKİYE’DE YENİDEN YAPILANMA AB İLE YA DA AB’SİZ TÜRKİYE VE İNSANININ MUTLU GELECEĞİ İÇİN TÜRKİYE’DE YENİDEN YAPILANMA

EĞİTİM ALANINDA: BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜRETEN EKONOMİK ALANDA: RASYONEL SOSYAL ALANDA: UZLAŞMACI POLİTİK ALANDA: DEMOKRATİK KÜLTÜREL ALANDA: HOŞGÖRÜLÜ BİREY VE TOPLUMA SAHİP OLALIM…

AYRICA: NEDENSELLİK TEMELLİ DÜŞÜNEN, KİŞİ DEĞİL BİREY OLAN, İLİŞKİ İLKESİ YERİNE ÇALIŞMA VE BAŞARI İLKESİNİ KOYAN, ÖRGÜR VE SORGULAYICI AKIL ÜRETEN, YAPI OLUŞTURALIM. GERİSİ ZATEN GELİR…

SAĞLIK VE SEVGİYLE KALIN. TEŞEKKÜRLER SAĞLIK VE SEVGİYLE KALIN.