Talep, Arz ve Piyasa Dengesi Belgin Akçay

Karar Birimleri Piyasa Kuvvetleri Hanehalkı (Tüketici) Üretici (İşletme, firma) Talep Arz Piyasa Kuvvetleri

Karar Birimleri Piyasa Kuvvetleri Hanehalkı (Tüketici) Üretici (İşletme, firma) Talep Arz Piyasa Kuvvetleri

- Talep nedir?

Talep (Demand) talep ≠ istek İktisadi anlamda Talep =efektif talep Efektif talep: fiili talep, gerçekleşen talep “Statik” bir tahlil yapacağız (zamanın değişmediğini varsayıyor, sabit bir dönemden bahsediyoruz).

Talep (Demand) Tüketiciler (alıcılar) tarafından oluşturulan piyasa kuvvetine talep denir. Talep, tüketicilerin (alıcıların) birim zaman içinde satın almaya hazır oldukları mal miktarıdır. Talep, bir malın çeşitli fiyatları karşısında o maldan belirli bir sürede satın alınmak istenen miktardır. İktisadi anlamda talep, satın alma gücüyle desteklenmiş olmalıdır.

Tüketici talep etmesinin (alıcı olmasının) temelinde ne yatar? -

Tüketici talep etmesinin (alıcı olmasının) temelinde ne yatar? FAYDA (utility) Bir malın insan ihtiyaçlarını karşılama özelliği (fayda), o mala talep yaratır. İnsanlar, ihtiyaçlarının baskısı altında o maldan almak için alıcı konumuna geçer (talep eder) ve gereken bedeli (fiyat) ödemeye razı olur. Talep, tek başına piyasa fiyatının ne olacağını belirleme gücüne sahip değildir. Sadece çeşitli fiyatlardan ne miktarda mal satılacağını gösterir. NEDEN?

Talep Kanunu Ceteris paribus, Bir malın fiyatı düştükçe, talep edilen miktar artar. Bir malın fiyatı arttıkça , talep edilen miktar azalır. P Qd Talep (Demand): D veya d Talep edilen miktar (Quantity): Q veya q Malın fiyatı (Price): P

Ankara’da Et Talebi Fiyat (kg/TL) Miktar (ton/hafta) (P) (Qd) 50 milyon 1.000 40 milyon 2.000 30 milyon 4.000 25 milyon 9.000 20 milyon 15.000 10 milyon 40.000

Talep Kanunun istisnası var mı? - Talep Kanunun istisnası var mı?

İstisna - 1: Giffen Mal P Qd Ceteris paribus, fiyatı yükselince talebi artan mala giffen mal denir. P Qd

İstisna - 2: Snopların Gösteriş Merakı Snoplar fiyatı yükselen maldan, talep ettikleri miktarı artırırlar. P Qd

Talebi etkileyen faktörler Bir malın fiyatı (Px) Diğer malların fiyatları (Pa , Pb, Pc ,….., Pn) Tüketicinin gelir düzeyi (Y) Tüketicinin zevki ve tercihleri (T) Beklentiler (E) Nüfus (P) Faiz oranı (r)

Talep Fonksiyonu Talep Fonksiyonu Qd = f (Px , Pb, Pc ,Y, T, E, r) Ceteris paribus, belli bir dönemde bir maldan satın alınmak istenen miktar ile ve bu miktarı etkileyen faktörler arasındaki ilişkiyi gösterir. Qd = f (Px , Pb, Pc ,Y, T, E, r) Talep Fonksiyonu

Malın Fiyatı - P Ceteris paribus, Bir malın fiyatı düştükçe, talep edilen miktar artar. Bir malın fiyatı arttıkça , talep edilen miktar azalır. P Qd Talep (Demand): D veya d Talep edilen miktar (Quantity): Q veya q Malın fiyatı (Price): P

Diğer Malların Fiyatı (Pa , Pb, Pc ,….., Pn) İkame Mal Tamamlayıcı Mal İlişkisiz Mal

Diğer Malların Fiyatı (Pa , Pb, Pc ,….., Pn) İkame Mal Örnek: su böreği-sigara böreği Dell-IBM Tamamlayıcı Mal Örnek: cep telefonu-sim kart Fotoğraf makinası-film İlişkisiz Mal Örnek: koyun eti-şeker un-kitap

Hanehalkının Gelir Düzeyi (Y) Gelir arttıkça, talebi artan mala normal mal denir. Gelir arttıkça talebi azalan mala, önemsiz mal (bayağı mal veya düşük mal) denir. Örnek: otobüs-taksi margarin-tereyağ

Tüketicilerin Zevk ve Tercihleri (T) Moda Kuş gribi- tavuk eti Sağlık, mercimek Cep telefonu, kulaklık

Beklentiler (Expectations): E Nüfus (N) Faiz oranı (r) -

Ceteris paribus Qd = f (Px ) Talep Fonksiyonu Qd = f (Px , Pb, Pc ,Y, T, E, r) Talep Fonksiyonu Bu faktörlerin hepsini aynı anda tahlil etmeye çalışmak zor olduğu kadar gereksizdir. Eğer fiyat ve talep arasındaki ilişkiye bakmak istiyorsak, diğer değişkenlerin sabit olduğunu kabul etmek zorundayız. Qd = f (Px ) Talep Fonksiyonu

Talep Eğrisi Hanehalklarının bir malın çeşitli fiyatları karşısında o maldan belirli bir dönemde satın alınmak istenen miktarı ne yönde ve ne oranda değiştireceklerini gösteren eğridir. Örneğin: Ankara’da 1 haftada talep edilen et miktar

Ankara’da Et Talebi Fiyat (kg/TL) Miktar (ton/hafta) (P) (Qd) 50 1.000 50 1.000 40 2.000 30 4.000 25 9.000 20 15.000 10 40.000

Talep eğrisi Fiyat (P) α Miktar (Qd)

Talep eğrisi Talep eğrisi çoğu zaman negatif eğimlidir. (talep kanunu). İstisnai durumlarda fiyat ve talep miktarı arasında pozitif bir ilişki de olabilir. Fiyat ve miktar arasındaki ilişki her zaman, bu örnekteki gibi doğrusal olmak zorunda değildir. Fiyat her zaman dikey eksende gösterilir. “Diğer faktörler” değiştiğinde, fiyat ve talep miktarı arasındaki ilişki de değişecektir.

Talep Edilen Miktar 3 Şekilde Değişir Talepte bir değişme (talep kayması) Malın fiyatında değişme (talep eğrisi boyunca hareket) Hem talep hem de fiyatta değişme

Talep Kayması Fiyat (P) Talep edilen Miktar (Qd) F. Kemal Kızılca

İkame malın fiyatındaki artış (P) Talep edilen Miktar (Qd)

Gelirdeki artışın etkisi P Talep edilen miktar (birim zaman içinde)

Piyasa Talep Eğrisi Ebru’nun talebi Duran’ın talebi Tuğçe’nin talebi Gökhan’ın talebi Oğuz’un talebi Yasemin’in talebi

Sonuç Talep eğrisi üzerinde hareket ile talep eğrisinin konum değiştirmesi birbirinden farklıdır. Sizlerden, talep eğrisi üzerinde daralma/genişleme yönünde harekete yol açan nedenlerle bu eğrinin farklı yönlerde konum değiştirmesine yol açan nedenlerin tümünü açıklayabiliyor olmanız beklenir.

Karar Birimleri Piyasa Kuvvetleri Hanehalkı (Tüketici) Üretici (İşletme, firma) Talep Arz Piyasa Kuvvetleri

- Arz Nedir?

Arz (Supply) =S Üreticilerin belirli bir dönem içinde belirli fiyattan satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarı. Üreticilerin amaçlarının kâr etmek olduğunu varsayıyoruz. Kârı etkileyen bütün faktörler, arzı da etkiler. Kârı bir formülle nasıl gösterebiliriz?

Arzı Etkileyen Faktörler Malın fiyatı (P) Üretilen diğer malların fiyatı (P1, P2…) Girdi fiyatları (F1, F2…) Teknoloji düzeyi (T) Beklentiler (E) Firma sayısı (X) Diğer faktörler (D)

Arz Fonksiyonu (Qs) Qs = f (P , P1, P2 , F1, F2 , T, X, S, D) Arz Fonksiyonu Bu faktörlerin hepsini aynı anda tahlil etmeye çalışmak zor olduğu kadar gereksizdir. Eğer fiyat ve arz arasındaki ilişkiye bakmak istiyorsak, diğer değişkenlerin sabit olduğunu kabul etmek zorundayız. Qs = f (P ) Arz Fonksiyonu

Arz Kanunu P Qd Bir malın fiyatı düştükçe, arz edilen miktar azalır. Bir malın fiyatı arttıkça , arz edilen miktar artar. P Qd Arz (Supply): S veya s Arz edilen miktar (Quantity): Qs veya q Malın fiyatı (Price): P

Arz Eğrisi Firmaların bir malın çeşitli fiyatları karşısında o maldan belirli bir dönemde satmak istenen miktarı ne yönde ve ne oranda değiştireceklerini gösteren eğridir. Örneğin: Ankara’da 1 haftada arz edilen et miktarı

Ankara’da Et Arzı Fiyat (kg/TL) Miktar (ton/hafta) (P) (Qs) 50 40.000 50 40.000 40 15.000 30 4.000 25 3.000 20 2.000 10 1.000

Arz Edilen Miktar 3 Şekilde Değişir Arzda bir değişme (arz kayması) Malın fiyatında değişme (arz eğrisi boyunca hareket) Hem arz hem de fiyatta değişme

Arzdaki değişme İkame ve tamamlayıcı mallar, üretim açısından da tanımlanabilir. Talepte olduğu gibi, fiyattaki bir değişme arz eğrisi üzerinde bir harekete neden olurken, diğer faktörlerdeki değişmeler arz eğrisinin konum değiştirmesine yol açar. Ör: Et fiyatlarındaki bir yükselme, et üretiminin yanı sıra, yün arzının artmasına da yol açabilir.

1.Arzdaki değişme (Arz kayması) P S1 S2 Qs

2.Fiyattaki değişme (artış) P S1 Qs

3.Hem Arzda hem de fiyatta değişme P S1 S2 Qs

- Piyasa Dengesi Nedir?

Talep = Arz Qd = Qs D = S Piyasa Dengesi Piyasa dengesi, arz ve talep edilen miktarların belirli bir fiyat seviyesinde eşitlenmesidir. Talep = Arz Qd = Qs D = S

Ankara’da Et Talebi ve Arzı Fiyat (kg/TL) Miktar (ton/hafta) Miktar (ton/hafta) (P) (Qd) (Qs) 50 milyon 1.000 40.000 40 milyon 2.000 15.000 30 milyon 4.000 4.000 25 milyon 9.000 3.000 20 milyon 15.000 2.000 10 milyon 30.000 1.000

Piyasa Dengesi Eğer arz ve talep eğrileri kesişmiyorlarsa, piyasa oluşmaz (alım-satım gerçekleşmez). Bir dengesizlik durumundan, talep ve arzın birbirine eşitlendiği denge durumuna nasıl geçildiğinin açıklanması, önemlidir.

P Arz Fazlası S 35 150 250 D 30 K 200 25 Talep Fazlası Q Piyasa Dengesi P Arz Fazlası S 35 150 250 D 30 K 200 25 Talep Fazlası Q

Piyasa Dengesi Değişir mi? - Piyasa Dengesi Değişir mi?

Piyasa Dengesi ve Arzdaki değişme (artış) Q1 D Q Q0

Piyasa Dengesi ve Talepteki değişme (azalış) Q Q1 Q0

Sonuç Talepteki artışlar (azalışlar), piyasadaki denge fiyat ve miktarını artırma (düşürme) eğilimindedir. Arzdaki artışlar (azalışlar) ise, denge miktarını artırırken (azaltırken), fiyatı düşürme (artırma) eğilimindedir. Sizlerden, arz ve talepteki değişmelerin denge fiyat ve miktarını nasıl etkileyeceğini bilmeniz beklenir.