İ𝒔𝒎𝒂𝒊𝒍 𝑫Ö𝑵𝑴𝑬𝒁 𝟏 𝑴𝒆𝒕𝒊𝒏 Ş𝑨𝑹𝑫𝑨Ğ 𝟐 C VİTAMİNİ TESTİ İ𝒔𝒎𝒂𝒊𝒍 𝑫Ö𝑵𝑴𝑬𝒁 𝟏 𝑴𝒆𝒕𝒊𝒏 Ş𝑨𝑹𝑫𝑨Ğ 𝟐 1. Cebeci Ortaokulu, MEB, ANKARA 2. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilgisi Eğitimi A.B.D. ANKARA Deneyin Uygulanması ve Verilerin Toplanması Öğrenci gruplarından yapmış oldukları araştırma planlarını uygulamaları ve verilerini toplamaları istenir. Grupların deney uygulamalarına örnek olarak; A grubu öğrencileri meyveleri sıkarak sularını beherlerin içerisine koydular. Farklı markalarda 4 meyve suyunu beherlerin içerisine koyarak etiketlendirdiler. Diğer yandan tüp rafi içerisine 10 deney tüpü koyarak, içerisine eşit miktarda tentürdiyot çözelitisi koydular. Damlalıkla meyve sularından 10 ar damla damlatarak, renk değişimlerini karşılaştırdılar. B grubundaki öğrenciler A grubundan farklı olarak, renk değişimi olana kadar, beherlerden aldıkları meyve sularını damlalıkla deney tüplerinin içerisine damlattılar, bu sırada damlaları saydılar. Araştırma/Sorgulama Halkası 1) Soru Sorma 2 ) Hipotez Geliştirme 3) Araştırmayı Planlama 4) Deneyi uygulama ve verileri toplama 5) Verileri Yorumlama 6) Tartışma ve sunum yapma Grupların toplamış oldukları verilere örnek olarak; Madde Damla Sayısı (A Grubu) Damla Sayısı (B Grubu) Portakal  10 15 Limon 10 Greyfurt 8 Domates 18 Pişmiş Portakal 25 Pişmiş Domates A Marka Meyve Suyu 45 B Marka Meyve Suyu 40 C Marka Meyve Suyu 47 D Marka Meyve Suyu 50 Soru Sorma ‘’Vitaminler arasında bir yarışma yapılsa ve hangisinin daha çok yönlü yararları olduğu karşılaştırılsa, muhtemelen C vitamini birinci olurdu. Esasında vitaminleri karşılaştırmak mümkün değildir fakat C vitamini tüm diğer vitaminlerin vücutta daha etkin çalışmasını sağlayan kilit bir role sahip olduğu için biraz daha özeldir diyebiliriz. Peki bu C vitamini içeren besinleri yarışa soksak, en fazla C vitamini içeren besini galip saysak elimizdeki besinlerden hangisi birinci olurdu sizce?’’ Ön bilgileri yoklamak için sorulan bazı sorular; • Sizce vitaminlerin vücudumuzdaki görevi nedir? Sizce C vitaminin önemi nedir? Sizce C vitamini İhtiyacımızı nasıl karşılayabiliriz? Sizce meyve sularımı yoksa konsatre karışımlar mı daha iyi? Sizce taze meyveler mi iyi pişmiş meyveler mi? Verileri Yorumlama Gösteri deneyi ile C vitamini testinin nasıl yapılacağı gösterilerek öğrencilerden mevcut besinlerden (limon, greyfurt, portakal, domates, pismiş portakal, pismiş domates, farklı markalara ait 4 farklı meyve suyu konsantresi) hangisinde daha fazla C vitamini olabileceğini çalışma kâğıdında ki araştırma döngüsünü kullanarak araştırmaları istenir. Öğrenci gruplarından yapmış oldukları uygulama sonucunda elde etmiş oldukları verileri yorumlamaları istenir. Grupların verileri yorumlamalarına örnek olarak; Grup A: ‘’Damlalıkla her deney tüpüne 10’ar damlattık, aldığımız örneklerden damlattığımızda deney tüplerindeki renk değişimine göre hangi meyve ya da meyve suyunun daha fazla C vitaminin içerdiğini görmek mümkündür. Buna göre çözelti rengi koyu olanlar meyve suyu ve pişmiş meyvelerken, açık renkte olanlar meyvelerdir, renk değişimi en fazla meyvelerde gözlemlendiğine göre en fazla c vitamini içeren taze meyvelerken, en az c vitamini içerenler pişmiş meyveler ve meyve sularıdır.’’ Grup B: ‘’Damlalıkla içerisinde tentürdiyot çözeltisi bulunana deney tüplerine örneklerden renk değişimi olana kadar damlattık , buna göre meyvelerden aldığımız örneklerden çözeltinin renginin açılması için daha az damlatmamız gerekti, ancak pişmiş meyve ve meyve sularından aldığımız örneklerden çok fazla damlatmamıza rağmen çözeltinin rengi çok az değişti. Buna göre pişmiş meyve ve meyve sularından az miktarda C vitamini bulunmaktadır. ‘’ Hipotez Geliştirme Öğrencilerin grup olarak tartışarak ortak bir hipotez yazmaları istenir. Hipotez örnekleri; Grup A: ‘’Portakal, limon gibi besinlerde C vitamin vardır ancak bu vitamin oranı hazır meyve suları ile eşdeğerdir. ‘’ ‘’Meyve sularıda meyvelerden üretildiğine göre içerisinde bolca C vitamini bulunur.’’ Grup B: ‘’Meyvelerin pişirilmeden ve işlemden geçirilmeden tüketilmesi gerektiğini öğrenmiştik. Bu nedenle meyve suyu ve pişmiş meyvelerde C vitamini daha az olmalı’ Tartışma ve Sunum Yapma Araştırmayı Planlama Öğrenci gruplarından sonuçlarını sınıfa sunmaları ve tartışmaları istenir. Grupların sunumlarına örnek olarak; Öğrencilerden kurmuş oldukları hipotezleri test edebilecekleri bir araştırma planlamaları istenir. Araştırma planı örnekleri; Grup A: ‘Elimizdeki meyve ve meyve sularının içerdiği C vitamini testini yaptık buna göre; hipotezimizin aksine, meyvelerde meyve sularına göre daha fazla C vitamini içermektedir. C vitamini ihtiyacımızı taze meyvelerden karşılamalıyız.’ Grup B: ‘C vitamini testi bize meyve, pişmiş meyve ve meyve sularının içerdiği C vitamini miktarını karşılaştırmamızı sağladı.’’ Buna göre hipotezimizi destekler bir biçimde meyvelerde, meyve sularına ve pişmiş meyvelere göre daha fazla C vitaminin içerdiğini test etmiş olduk.’ Grup A: ‘Deney tüplerine eşit miktarda tendürdiyot koyalım, beherlere meyvelerin sularını koyalım, deney tüplerine eşit miktada damlalıkla damlatalım, renk değişimi bize arasındaki farkı gösterecektir.’ Grup B: ‘Deney tüplerine eşit miktarda tendürdiyot koyalım, beherlere meyvelerin sularını koyalım, deney tüplerine renk değişimi olana kadar damlalıkla meyve sularını damlatalım, renk açıldığında en fazla damlalıkla damlattığımız meyve suyunda en az miktarda C vitamini olacaktır.’ Bu çalışma Avrupa Birliği tarafından desteklenen FP7 çerçevesinde 289085 numaralı SAILS Projesi kapsamında Hacettepe Üniversitesi desteğiyle uygulanmıştır. SAILS, Hacettepe Çalışma Ekibine Teşekkürler. SAILS Türkiye internet sayfası: www.sails-project.eu/cop-turkey