HİDROKARBONLAR

-Hidrokarbonlar; yapılarında sadece C ve H barındıran bileşiklerdir. -Birçok üyesi endüstriyel bakımdan önemlidir. Örneğin metan doğal gazların temel maddesidir. Benzin doğada bulunan kompleks bir hidrokarbon karışımıdır. Benzen, naftalin ve asetilen de birer hidrokarbondur. -Organik bileşiklerin birçok sınıfının sistematik olarak adlandırılmasında hidrokarbonların adlandırılması esastır.

Hidrokarbonlar alifatik ve aromatik olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Karbon atomlarının dallanmış veya dallanmamış zincirler halinde birbirine tekli, çiftli ve üçlü bağlarla bağlandığı hidrokarbonlara alifatik hidrokarbonlar denir. Bir veya daha fazla benzen halkası içeren hidrokarbonlara aromatik hidrokarbonlar denir.

İskeletteki karbon atomlarının birbirine tek bağlarla bağlandığı hidrokarbonlara doymuş hidrokarbonlar(Alkanlar), ikili veya üçlü bağlarla bağlandığı hidrokarbonlara da doymamış hidrokarbonlar(Alkenler ve Alkinler) denir.

1.ALİFATİK HİDROKARBONLAR (Petrol Türevleri) Kullanıldığı Yerler Benzin Fuel oil Jet yakıt Gaz yağı Tüp gaz Isıtma ve soğutmada Bebek ve güneş yağı Tiner Vernik Boya sanayi Kuru temizleme Sıvı mobilya cilası Çakmak gaz Lamba yağı

2. AROMATİK HİDROKARBONLAR (benzen, paradiklorobenzen, toluen, ksilen) a) Kullanıldığı Yerler Güve kovucu Tuvalet için koku giderici Yapıştırıcılar Boya sanayi Reçine Patlayıcılar Vernik Tiner

3. KLORLU (HALOJENLİ) HİDROKARBONLAR Kullanıldığı yerler: İnsektisitler Reçine Mikroskop indeks sıvısı Vernik Buzdolabı gazı Leke çıkarıcı Kuru temizleme ürünleri Yangın söndürücü

4. FLORLU HİDROKARBONLAR Kullanıldığı yer: Freon (buzdolabı gazı)

Organik Bileşiklerin Adlandırılması Organik bileşiklerin adlandırılması molekül boyutuna ve içerdiği işlevsel gruplara bağlı olarak zorlaşır. Organik bileşikleri adlandırmada genel olarak: En uzun karbon zinciri belirlenir Yan (varsa) zincirlerin yerleri belirlenir İşlevsel grupların (varsa) yerleri belirlenir IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry) adlandırma sistemi adlandırmada karmaşayı ortadan kaldıracak bir dizi kurallar seti ortaya koymuştur.

Organik Bileşiklerin Adlandırılmasında Temel Alınan İsim Kökleri: İsim Kökü C-Sayısı met- 1 et- 2 prop- 3 büt- 4 pent- 5 hekz- 6 hept- 7 okt- 8 non- 9 dek- 10

Alkanların Adlandırılması En uzun C-zincirini bulun, C-sayısına karşılık gelen isim kökünün sonuna –an soneki getirin. Ana zincir üzerindeki yan zincirleri (takıları) belirleyin, yan zincirin C-sayısına uygun isim kökünün sonuna –il soneki getirin. Aynı yan zincirden birden fazla varsa bunların adedini di-, tri-, tetra-, penta-, vs. uygun son ekle belirtin. Her bir yan zincirin yerini rakamla belirtin. Birden fazla yan zincir varsa bunların isimlerini alfabetik sıraya göre sıralayın (di-, tri-,.. Hariç).

Adlandırma Örnekleri Karbona bağlı hidrojenleri şimdilik dışarıda bırakalım. C−C−C−C−C Bu 5-karbonlu bir alkan. Uygun isim kökü pent-. Tüm karbonlar tekli bağ yaptığı için bu bir alkan. Dolayısıyla –an soneki eklenir. Bileşiğimizin adı: pentan

2-metilhekzan

4 4-etil-2-metilheptan

Örnekte 7-karbonlu ana zincire bağlı mavi renkli gruplar yan zincir olarak adlandırılırlar. Genel formülleri CnH2n+1 olan bu gruplar alkil grubudurlar ve R- ile gösterilirler. Alkil gruplarının adlandırılması türedikleri hidrokarbon adının sonundaki -an sonekinin -il soneki ile değiştirilmesiyle yapılır. Örnekteki alkil grupları: CH3− : metil CH3CH2− : etil

Alkil C-Sayısı Alkan Alkil 1 metan metil 2 etan etil 3 propan propil 4 bütan bütil 5 pentan pentil 6 hekzan hekzil 7 heptan heptil 8 oktan oktil 9 nonan nonil 10 dekan dekil

Alkanlar Alkan ailesinin ilk beş üyesi: Kapalı Formül Adı C sayısı CH4 metan 1 C2H6 etan 2 C3H8 propan 3 C4H10 bütan 4 C5H12 pentan 5

Örnek Adlandırma En uzun karbon zinciri (ana zincir) 7 karbonlu. Bu bir heptan. 2,4 ve 5. karbonlarda aynı türde üç tane yan zincir var. tri- öneki alır. Yan zincirlerin ismi metil. 2,4,5-trimetilheptan

Alkanların Adlandırılması Bir molekülde aynı uzunlukta iki karbon zincirinden üzerinde daha fazla sayıda yan zincir taşıyan ana zincir olarak belirlenir. Örnek: 2,4,6-trimetil-5-propiloktan

Sikloalkanlar Halkalı yapıda alkanlardır. Genel formülleri: CnH2n Düz zincirli alkanların adlarının başına siklo- öneki getirilerek adlandırılır.

Sikloalkan örnekleri

Sikloalkanlar Halkalı yapıda alkanlardır. Genel formülleri: CnH2n Düz zincirli alkanların adlarının başına siklo- öneki getirilerek adlandırılır.

Sikloalkanlar Eğer halka üzerinde yan zincir varsa onlar da daha önceki bahsettiğimiz kurallara göre adlandırılır. Sikloalkanlar kendileri yan zincir olarak ilgili sikloalkil olarak adlandırılırlar. Örnek: siklopropil, siklobütil, siklopentil vs.

Sikloalkanlar

Sikloalkanlar Numaralandırma yan zincirler mümkün olan en küçük sayıları alacak şekilde yapılır. YANLIŞ

Alkil halojenürler Genel Formül: R−X şeklindedir. Bir yada birden fazla hidrojenin halojenle yer değiştirdiği alkanlardır. Genel Formül: R−X şeklindedir. R: herhangi bir alkil X: halojen (F, Cl, Br, I) Yapı ve adlandırma bakımından alkanlara benzer.

Alkil halojenürlerin Adlandırılması

Doymamış Hidrokarbonlar: Alkenler ve Alkinler Karbon-karbon çoklu bağı içerirler.

Alkenlerin Adlandırılması Adlandırmada çift bağ temel alınır. En uzun zincir çift bağı barındırmak zorundadır. Karbon zincirini çift bağ taşıyan karbonlar mümkün olan en küçük numarayı alacak şekilde numaralandırın. Çift bağın yerini belirtin. Alkanlardaki –an eki yerine –en eki getirin. Yan zincirler ve halojenler için daha önceki kuralları uygulayın.

Alkenlerin Adlandırılması

Alkenlerin Adlandırılması Eğer birden fazla çift-bağ varsa -dien, -trien, -tetraen gibi uygun eklerle belirtilir. 1,3 siklohekzadien

Alkinlerin Adlandırılması Alkenlerin adlandırılmasına benzer. En uzun zincir üçlü bağı barındırmak zorundadır. Karbon zinciri üçlü bağı taşıyan karbonlar mümkün olan en küçük numarayı alacak şekilde numaralandırılır. Üçlü bağın yerini belirtilir. Alkanlardaki –an eki yerine –in eki getirilir. Yan zincirler ve halojenler için daha önceki kurallar gerçerlidir.

Alkinlerin Adlandırılması

Alkenlerin Geometrik İzomerleri trans-2-büten cis-2-büten Büyük gruplar aynı tarafta: -cis Büyük gruplar karşılıklı konumda: -trans