Mecburi Hizmet Hukuki boyutuyla dünü ve bugünü Av.Mustafa GÜLER Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburen çalışmak… Ülkemizde başka hiçbir meslek grubu, diplomaya sahip olmak için mecburi hizmet yapmak zorunda değildir. Diğer mesleklerde mecburi hizmete tabi tutulanlar için Devletin maddi bir katkısı (burs vs.) vardır. Diğer mesleklerde mecburi hizmeti yapmamanın yaptırımı Devletin maddi katkısını –kimi zaman fazlasıyla- iade etmektir.

bitmeyen senfoni: mecburi hizmet 2514 sayılı Bazı Sağlık Personelinin Devlet Hizmeti Yükümlülüğüne Dair Kanun ile hekimlere mecburi hizmet getirildi. (25.8.1981) 4924 sayılı Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde Sözleşmeli Sağlık Personeli Çalıştırılması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile mecburi hizmet kaldırıldı. (24.7.2003) 5371 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, Sağlık Personelinin Tazminat Ve Çalışma Esaslarına Dair Kanun, Devlet Memurları Kanunu Ve Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun İle Sağlık Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile hekimlere mecburi hizmet yeniden getirildi. (5.7.2005) Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburi hizmeti kaldıran Kanun’un Genel Gerekçesinden: “2514 sayılı Kanunla, … hekimlere başka hiçbir meslekte olmayan bir yükümlülük getirilmiştir. Yine bu Kanunun 22 yıllık uygulaması sonucunda; hekimlerin yurt sathında dengeli ve adil dağılımının zorlamalarla sağlanamayacağı, personelin özlük haklarının bölgelere göre özendirici hale getirilerek gönüllülük esasına dayalı bir istihdam politikasının benimsenmesinin etkin ve kaliteli sağlık hizmeti sunmak açısından daha uygun olacağı... kanaatine varılmıştır.

Gerekçe’den… Diğer taraftan, Kanunun yürürlüğe girdiği 1981 yılında 15 civarında tıp fakültesinde tıp ve uzmanlık eğitimi yapılmakta iken, bugün itibarıyla 52 tıp fakültesinde tıp ve uzmanlık eğitimi verilmektedir ve yine bugün itibarıyla …, yılda yaklaşık 5 000 tabip mezun olmakta ve … yılda yaklaşık 3 000 tabip ihtisasını tamamlayarak uzman olmaktadır. 2514 sayılı Kanun yürürlükte olduğu sürece tıp fakültelerinden mezun olan pratisyen tabiplerin tamamı ile Devlet hizmeti yükümlülüğünden muaf olanlar dışındaki tüm uzman tabiplerin yılda yaklaşık 7000-8000 kişi atamalarının yapılması gibi bir zorunluluk söz konusu olacaktır. Ancak, mevcut kadrolarımızla bu yükümlülüğü yerine getirmemiz mümkün olamayacağı gibi, bir süre sonra hiç ihtiyacımız olmadığı halde zorunlu olarak tabip istihdamı yapmak gibi halen ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik şartlar ve kamuda personel istihdamını azaltmaya yönelik hükümet politikaları ile çelişen bir durumla karşı karşıya kalmamız kaçınılmaz olacaktır.

Çözüm de gerekçede: Kaldı ki, 2514 sayılı Kanunun yürürlükten kalkması ile tabip istihdamında herhangi bir sorun olmayacak, yasal boşluk da doğmayacaktır. Zira halen yürürlükte olan Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliğine göre uzman ve pratisyen tabipler de dahil olmak üzere, sağlık hizmetleri sınıfında görev yapan tüm personelin ilk atanmalarında personel istihdamında güçlük çekilen Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi illeri ile kalkınmada öncelikli illere öncelik verilmektedir.”

İstatistikler 75 tıp fakültesi Her yıl yaklaşık 6000 hekim mezun oluyor Nüfus: 2003’te yaklaşık 71 milyon 2012’de yaklaşık 74.5 milyon

Yeniden mecburi hizmet 5371 sayılı ile hekimlere özendirilmiş ve kolaylaştırılmış mecburi hizmet getirildi. (5.7.2005)

5371 sayılı Kanunun gerekçesinden: “24.7.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4924 sayılı Kanun ile emsallerine göre daha yüksek ücret ödenmek suretiyle söz1eşmeli statüde sağlık personeli çalıştırılması öngörülerek 2514 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış ve zorunlu çalıştırma uygulamasına son verilmiştir. Ancak, özendirilerek gönüllü çalıştırma esasına dayanan 4924 sayılı Kanunun yaklaşık iki yıllık uygulamasında diğer sağlık personelinde yeterli istihdam sağlanmakla birlikte, uzman ve pratisyen hekim istihdamında istenen sonuç elde edilememiş ve ihtiyaç karşılanamamıştır.

Nitekim, iki yıllık süre içerisinde ilan edilen toplam 1081 sözleşmeli uzman tabip pozisyonuna 200 uzman tabip yerleştirilebilmiş ve bunlardan 136'sı göreve başlamıştır. Pratisyen tabiplerde kısmen başarı sağlanmakla beraber ihtiyaç tam olarak karşılanamamış, aynı süre içerisinde ilan edilen 3524 sözleşmeli pratisyen tabip pozisyonuna 2191 kişi yerleşmiş ve bunlardan 1565 pratisyen tabip göreve başlamıştır. Aynı dönemde 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olarak hizmete alınan uzman hekim sayısı 386, pratisyen hekim sayısı ise 855'tir. Oysaki, Devlet hizmeti yükümlülüğünün uygulandığı 2002 yılında 1425 uzman hekim, 2735 pratisyen hekim istihdamı sağlanmıştır. Bu durum göstermektedir ki, getirilen bütün teşvikler ve özellikle hekim ihtiyacı had safhada olan kalkınmada öncelikli yörelerde ödenen yüksek ücretler buralara yeterli talebin olmasını sağlayamamıştır.

Sağlıklı yaşama ve sağlık hizmetine ulaşma hakkı insanın doğuştan sahip olduğu en temel haklardandır. Kişinin ihtiyaç duyduğu tıbbi yardımı alamaması telafisi imkânsız sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir. Devletin sunmakla yükümlü olduğu sağlık hizmeti mahiyeti gereği geciktirilemez, ertelenemez ve ikame edilemez niteliktedir. Dolayısıyla, sağlık hizmetlerinin önem ve önceliği nedeniyle ihtiyaç duyulan personelin istihdamı zorunluluk arz etmektedir. Diğer taraftan, Anayasanın 13 üncü maddesi temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve kanunla sınırlanabileceğini öngörmüş; 18 inci maddesi ise hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağını belirttikten sonra ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda vatandaşlık ödevi niteliğindeki çalışmaların zorla çalıştırma sayılmayacağı belirtilmiştir. Belirtilen sebeplerle, istenilen seviyede sağlık hizmetlerinin sunulmasını teminen, ihtiyaç duyulan uzman ve pratisyen tabip istihdamını sağlamak üzere özendirilmiş ve kolaylaştırılmış Devlet hizmeti yükümlülüğü getirilmesi zarureti ortaya çıkmıştır.”

Mecburi hizmet Anayasa Mahkemesinde… Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu Mecburi hizmet Anayasa Mahkemesinde… Mecburi hizmet uygulamasının anayasaya aykırı olmadığı sonucuna varıldı. Her eğitim için ayrı ayrı getirilen mecburi hizmet sürelerinden eksik kalanların sonraki mecburi hizmet dönemine ilave edilmesi ve Yurtdışında kendi ad ve hesabına okuyanların mecburi hizmetten muaf olmaları anayasaya aykırı bulundu. Anayasa Mahkemesi'nin 11.12.2007 tarih ve 26727 sayılı R.G.'de yayımlanan, 13.3.2006 T., 2006/21 E. ve 2006/38 K. sayılı Kararı

Mecburi hizmete tabi tutulan hekimlerin diplomalarına el konulmasının Anayasa’ya aykırılık iddiası Anayasa Mahkemesi’nin 16.12.2010 günlü ve 2007/24 E., 2010/113 K. sayılı kararıyla reddedildi. (26.2.2011 tarih ve 27858 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.) Yükümlülerin görev yapmadıkları gün sayısının Devlet hizmeti yükümlülük süresine ilave edilmesine ilişkin düzenleme 8 Aralık 2011 tarihli toplantıda iptal edildi. (Henüz yayınlanmadı) Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburi hizmetin muhatabı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Yurt içinde veya yurt dışında öğrenimlerini tamamlayarak tabip, uzman tabip yan dal uzmanı tabip unvanını kazananlar mecburi hizmet yapmakla yükümlüdür. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburi hizmetin süresi Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Her eğitim için ayrı ayrı olmak kaydı ile Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından hazırlanan İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında yer alan gruplara göre 300 ila 600 gün. Sürelerin hesabında fiilen çalışma esas olup, hafta sonu ve resmi tatil günleri fiili çalışmadan sayılır. Yıllık, mazeret ve hastalık izinli geçirilen günler ise yükümlülük süresine ilave edilir. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburi hizmette statü Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Sağlık Bakanlığı veya Sağlık Bakanlığınca uygun görülen diğer kuruluşlarda, Devlet memuru veya ilgililerin talebi halinde 10.7.2003 tarihli ve 4924 sayılı Kanuna tabi sözleşmeli sağlık personeli olarak Devlet hizmeti yapmakla yükümlüdürler. Bulundukları ilde sözleşmeli aile hekimi olarak çalışabilirler veya ihtiyaç halinde aile hekimliği uygulamaları için görevlendirilebilirler. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburi hizmette atama-nakil Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Tıp fakülteleri dekanlıkları ve eğitim hastaneleri baştabiplikleri mezun olan veya uzmanlık ve yan dal uzmanlık öğrenimini tamamlayan tabip ve uzman tabiplerin isim ve adreslerini onbeş gün içinde Sağlık Bakanlığına bildirmekle yükümlüdürler. Diploma ve uzmanlık belgelerinin Sağlık Bakanlığınca tescil işlemlerini müteakip en geç iki ay içerisinde, Devlet hizmeti yükümlülüğü olan personel, atama yerleri ve atama işlemine ilişkin süreç internet sayfasında ilan edilir. Bu ilan tebligat yerine geçer. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Mecburi hizmette atama-nakil Eş durumu ve sağlık mazereti nedeniyle yapılacak atamalar hariç personelin görev yerleri, tercih hakkı verilmek sureti ile kurayla belirlenir. Atama sonuçlarının internet sayfasında ilanını müteakip, gerekli hallerde belgelerini tamamlamak üzere ilgili personele yirmi gün süre verilir. Devlet hizmeti yükümlülük süresi, personelin atandığı yerde göreve katılması ile başlar. İlk defa atamada; sırasıyla 6 ve 5 inci hizmet bölgesi iller ve D ve C hizmet grubu iller ile ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre 6, 5 ve 4 üncü gelişmişlik grubunda yer alan ilçelerde bulunan kadrolar ilan edilir. Ancak bu yerlerde münhal kadro bulunmaması halinde diğer bölgelerde bulunan kadrolar ilan edilir." (Atama Nakil Yönetmeliği m.14) Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu Yerleştirmeler Listede ismi olan hekim internet üzerinden tercihlerini belirleyecek. Alacağı çıktıyı posta ya da kargo yoluyla Sağlık Bakanlığı’na ulaştıracak. Yerleştirme noter huzurunda kura çekimi suretiyle yapılacak.

Kura Öncelikle tercih belirtenler için kura çekilecek Ardından Tercihlerine yerleştirilemeyenler Hiç tercih yapmamış olanlar için kura çekilecek. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Yaptırım Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Devlet hizmeti yükümlülüğü kapsamındaki personel, bu görevlerini tamamlamadan mesleklerini icra edemezler. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu İkincil yaptırım Belge ile ispatı mümkün zorunlu sebepler olmaksızın süresi içinde göreve başlamayanlar ile başladıktan sonra ayrılanların görev yapmadıkları gün sayısı Devlet hizmeti yükümlülük süresine ilave edilir. Ancak ilave edilen süre, atama yerine göre belirlenen asıl süreden fazla olamaz. Anayasa Mahkemesi 8 Aralık 2011 tarihinde yaptığı görüşmede iptal etti.

Mecburi hizmette Sınavlar Tabipler, Devlet hizmeti yükümlülüklerine başlamadan veya tamamlamadan asistanlık veya yan dal asistanlık sınavlarına katılabilir ve uzmanlık eğitimine başlayabilirler. Ancak, birden fazla uzmanlık veya yan dal uzmanlık eğitimine başlanabilmesi için Devlet hizmeti yükümlülüğünün tamamlanması şarttır. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

İstifa-müstafi olma Devlet Memurları Kanunu Çekilme Madde 94 - Devlet memuru bağlı olduğu kuruma yazılı olarak müracaat etmek suretiyle memurluktan çekilme isteğinde bulunabilir. Mezuniyetsiz veya kurumlarınca kabul edilen mazereti olmaksızın görevin terk edilmesi ve bu terkin kesintisiz 10 gün devam etmesi halinde, yazılı müracaat şartı aranmaksızın, çekilme isteğinde bulunulmuş sayılır. Çekilmek isteyen memur yerine atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin kabulüne kadar görevine devam eder. Yerine atanan kimse bir aya kadar gelmediği veya yerine bir vekil atanmadığı takdirde, üstüne haber vererek görevini bırakabilir. Olağanüstü mâzeretle çekilenler, üstüne haber vermek şartıyla bir ay kaydına tabi değildirler. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Devlet memurluğundan ayrılmanın yaptırımı Devlet Memurları Kanunu Çekilen ve Çekilmiş Sayılanların Yeniden Atanmaları Madde 97 - Memurlardan mali ve cezai sorumlulukları saklı kalmak üzere; A) 94 üncü maddenin 2 nci ve 3 üncü fıkrasına uygun olarak memuriyetten çekilenler altı ay geçmeden, B) Bu Kanuna göre çekilmiş sayılanlar ile 94 üncü maddenin 2 nci fıkrasına uymadan görevlerinden ayrılanlar bir yıl geçmeden… Devlet memurluğuna alınamazlar. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

TUS TUS Kılavuzunda “görevden çekilen veya çekilmiş sayılan sayılan memurlar için yeniden kamu görevine girebilmek için belirlenen kanuni süresi uzmanlık eğitimi giriş sınavı gününden itibaren 3 ay içinde bitecek durumda bulunmak” sınava başvuru koşulu olarak belirlenmiştir. TUS’ta yabancı dil sınavı kaldırılmıştır. ÜDS ve KPDS’den gerekli puanın alınması gerekiyor. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Atama ve nakilde mazeret Atama ve Nakil Yönetmeliği Eş durumu:Personelin eş durumu nedeniyle nakil talebinde bulunabilmesi için; eşinin, 217 sayılı Devlet Personel Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamına giren bir kurum veya kuruluşta memur kadrosunda çalıştığını belgelemesi gereklidir. Sağlık mazereti :Kendisinin veya kanunen bakmakla yükümlü olduğu eş, anne, baba veya çocuklarından birinin sağlık durumunun bulunduğu yerde tehlikeye girdiğini veya görev yerinin değişmemesi halinde tehlikeye gireceğini, eğitim ve araştırma hastanelerinden alınacak sağlık kurulu raporu ile belgelendirenler; tedavinin yapılabileceği bir sağlık kurum veya kuruluşunun bulunduğu veya sağlığının olumsuz etkilenmeyeceği bir ilin münhal kadrolarına öncelikli olarak atanırlar. Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu

Eş durumu kararları Eşi, Ankara dışında teşkilatı bulunmayan Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunda iletişim görevlisi olarak görev yapan, Merkez Bankasında uzman olarak görev yapan, Üniversitede akademik kadroda araştırma görevlisi olarak görev yapan, Üniversitede akademik kadroda uzman tabip olarak görev yapan, Üniversitenin Meslek Yüksekokulunda öğretim görevlisi olan tabiplerin eş durumu mazeret kurasına katılma taleplerini reddeden Sağlık Bakanlığının bu işlemlerinin yürütmesi durdurulmuş ve iptal edilmiştir.

Ayrıca, Halk Sağlığı Uzmanı olan bir hekimin Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinde 2547 sayılı Yasa’ya tabi uzman olarak çalışan eşinin yanına eş durumu sebebiyle atanma talebi Atama Nakil Yönetmeliğinin 21. maddesine göre reddedilmiş; açılan davada yürütülen yargılama sonucunda Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu 25.11.2009 tarihli kararla, davacının eş durumu özrü nedeniyle yaptığı naklen atama istemi üzerine, eşinin 217 sayılı KHK kapsamında bulunan üniversitede görev yaptığı hususu göz önünde bulundurularak Yönetmeliğin 20. maddesi hükmüne göre bir değerlendirme yapmak suretiyle işlem tesis edilmesi gerektiği değerlendirmesiyle idari işlemin hukuka aykırı olduğunu saptamıştır.

Alt gruptaki ile atanma Mecburi hizmet devam ederken alt gruptaki illere tayin istenmesi mümkün müdür?   3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’nun Ek 6. maddesinde “Devlet hizmeti yükümlülüğünü yapmakta olan personel, mazeret ve zorunlu haller dışında başka yere atanamaz.” düzenlemesi yapılırken, alt grup illere atama talepleri yönünden de bir istisna getirilmemiştir. Bu nedenle mazeret veya zorunlu hallerin varlığı halinde başka bir yere atama talep edilebilmesi mümkün olmakla beraber, bu haller olmadığında başka bir yere atanma olanağı bulunmamaktadır. Maddede sözü edilen mazeret ve zorunlu hallerin neler olduğu belirtilmediğinden, mazeret hallerinin Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği’nin 18. maddesine göre sağlık ve eş durumu olarak kabulü gerekecektir.

Mecburi hizmette askerlik 5 aydır mecburi hizmet yükümlüsü olarak adıyamanda çalışıyorum. Askerliğimi henüz yapmadım. şimdi istifa edip askere gitsem, daha sonra da tekrar mecburi hizmet kurasına girsem burada yaptığım 5 ay sayılır mı? yani ben 10 ay mecburi hizmeti olan bir yeri tercih edersem 5 ay mecburi hizmet yapar mıyım? teşekkür ediyorum Söz konusu düzenlemelerde hekimlerin belli koşullarla mecburi hizmete tabi oldukları, askerlikte geçen sürülerin mecburi hizmet süresinden sayılmayacağı belirtilmiş; yasada belirtilen sürelerin fiilen çalışılan süreler olduğu da ayrıca düzenlenmiştir. Askerlik ödevi, ilgili yasal düzenlemeler uyarınca yükümlüler tarafından zorunlu olarak yerine getirilmesi gereken bir görev niteliğindedir. Bu görevin yerine getirilmesi için kişinin askere alınmış olması, mecburi hizmetin yerine getirilmesinden keyfi olarak ayrılmak niteliğinde bulunmadığından, askerlik sebebiyle mecburi hizmetin kesintiye uğraması durumunda askerlik dönüşü kalan sürenin tamamlanması gereklidir.

Bedelli askerlik Bildiğiniz gibi halen ve geçmiş yıllarda askerliğini yapan çok sayıda meslektaşımız bulunmaktadır. Söz konusu meslektaşlarımız -doğruluk ya da yanlışlığı başka bir tartışmanın konusu olmakla birlikte- bedelli askerlik uygulamasından yararlanamamaktadır. Ne var ki aynı zamanda bu meslektaşlarımızın önünde bir de “mecburi hizmet” bulunmaktadır. Dolayısıyla, yapılacak düzenleme içerisinde, askerliğini yapmış meslektaşlarımızın -henüz yapmadılarsa- mecburi hizmetten muaf tutulmalarının sağlanmasıdır.  Aynı şekilde bedelli askerlik uygulaması çıktıktan sonra bundan yararlanmak için başvurmayıp askerliğini yapacak meslektaşlarımızın da askerlikte geçirdikleri sürenin mecburi hizmetten sayılmasını sağlayacak bir düzenleme yapılması eşitlik ve adalet ilkelerine uygun bir yaklaşım olacaktır.

Teşekkürler…