Çocuklarda Kaygı Bozuklukları Prof. Dr. Birim Günay KILIÇ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı

Tanımlar-1 EMOSYON: Beynin bazı bölgeleri tarafından nöral ve humoral yollarla tüm vücuda iletilen çeşitli uyarıların karşılığında bu bölgelerde ortaya çıkan tepkilerin tümüdür. DUYGU: Kişinin içinde bulunduğu emosyonu hissetmesi ve tanımlamasıdır. AFFEKT: Emosyonların özellikle yüz ifadesi olmak üzere dışa vuran ve başkalarınca tanımlanabilen boyutudur.

Tanımlar-2 ANKSİYETE: Organizma için tanımlanabilir ya da tanımlanamaz herhangi bir durum karşısında yaşantılanan gerginlik, kaçınma, kaçma, saldırma gibi duygu ve düşüncelere yol açan ve kişi tarafından nahoş bir duygu olarak tanımlanan emosyondur.

“Kaygı” - Anksiyete Anksiyete sırasında yaşanan duygu, bütün duygular gibi gerekli, uyumsal ve normaldir. Gerçek bir tehlike durumunda anksiyete uygun bir tepki olurken, yanlış algılama ve yorumlamayla ortaya çıkan anksiyete uygunsuz ve sorun yaratıcıdır.

“Kaygı” - Anksiyete Biyolojik Psikolojik Çevresel

Risk Etmenleri-1 Yapısal huy özellikleri (temperament/behavioral inhibition) Genetik etki (%40’ın altında) Olumsuz yaşam olayları

Risk Etmenleri-2 Anababada ruhsal bozuklular: Kaygı Bozukluğu, Depresyon. Anababa yetiştirme tutumları: aşırı koruma-kollama, örseleme, otonomi gelişimini engelleme, kaygıyı yatıştıramama. Anksiyete duyarlılığı : kişinin yaşayacağı anksiyete belirtilerinin zararlı sonuçları olacağı inancına dayanan ve bu nedenle anksiyeteye bağlı duyum ve belirtilerden aşırı derecede korku olarak tanımlanmıştır. Anksiyete duyarlılığı anksiyeteyi yükselten bir durum olup kişide anksiyete bozukluğu geliştirme riskini artırmaktadır.

Nörobiyoloji-1 Talamustan amigdalaya giden sinyallere bağlı yanlış bir alarm yanıtı.. Emosyonel uyarı TALAMUS DUYUSAL KORTEKS Hızlı ve kirli Yavaş ve kesin AMİGDALA HPA Otonom S.S. İskelet kasları

Nörobiyoloji-2 Medial PFC amigdalayı frenler. Normal kişilerde korku sırasında mPFC etkinliği artarken, anksiyete bozukluğu olan kişilerde mPFC etkinliği düşük bulunmuştur.

Anksiyete Bileşenleri Tehlikeli ortamlarda kişiyi korumak AMAÇ BİLİŞSEL DUYGUSAL DAVRANIŞSAL BEDENSEL

Anksiyetenin Belirtileri BİLİŞSEL Bilincin sislenmesi, çevredeki nesnelerin bulanık algılanması, hipervijilans, depersonalizasyon, derealizasyon, dikkati toplayamama, düşünce blokları, kontrolünü elinde tutma güçlüğü, başa çıkamama korkusu, ölüm korkusu, aklını yitirme korkusu, başkaları tarafından yanlış değerlendirilme korkusu… DUYGUSAL Korku, endişe, dehşet duygusu, tedirginlik, alarm durumuna geçme, gerginlik, sinirllik, çaresizlik… DAVRANIŞSAL Kaçma, kaçınma,huzursuzluk, olduğu yerde duramama, hareketsiz donakalma, davranışlarda inhibisyon, koordinasyon bozukluğu… BEDENSEL Çarpıntı, taşikardi, kan basıncında artma ya da azalma, bayılma hissi/bayılma, yüz kızarması, solunum sayısı ve derinliğinde artma, iştahsızlık, bulantı, kusma, sık idrara çıkma, boğazda düğümlenme, terleme, titreme…

Çocuklarda Kaygı Bozuklukları Çocuklarda, erişkinlerde tanınan tüm Kaygı Bozuklukları görülebilmektedir. Klinik tablolarda çocuğun gelişim dönemine özgü farklar vardır. Sıklık: % 5 -10

Fobik Bozukluk (Özgül Fobi) Bir nesne ya da duruma karşı ortaya çıkan belirgin, inatçı, aşırı, mantıksız ve günlük yaşantıyı bozan korkulardan oluşur. Çocuklar genellikle korkularının aşırı ve anlamsız olduğunun farkında değildir. En az 6 aydır sürüyor olması gerekir.

Özgül Fobi Kategorileri 1- Hayvan tipi: Hayvan-böcek 2- Doğa- çevre tipi: Fırtına, yükseklik, su… 3-Kan-enjeksiyon-yara tipi: Tiksinme ve korkulan uyarana vazo-vagal yanıtı doğurabilir. 4-Durumsal tip: Uçma, asansör kullanma, köprü üzerinden geçme 5- Diğer tip: Boğulma ya da bazı özel durumlar

Ayrılma Kaygısı Bozukluğu Kişinin bağlandığı kişilerden ya da evden ayrılması söz konusu olduğunda gösterdiği aşırı kaygı tepkisidir. Yaşa uygun günlük işlevlerini bozar. Kişi ayrılık durumunda ya da ayrılığın gerçekleşeceğini sezinlediğinde otonomik uyarılmanın da eşlik ettiği çok şiddetli bir sıkıntı hissi yaşar.

Ayrılma Kaygısı Bozukluğu DSM-5 “Ayrılma Kaygısı Bozukluğu” yaşayan bireylerin önemli bölümünde bozukluğun belirtileri 18 yaşından sonra başladığından yaş sınırının kaldırılması uygun görülmüştür. 6 ay şartı diğer kaygı bozukluklarında olduğu gibi tanı güvenliğini artırmak için tanı ölçütlerine eklenmiştir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu İncelenme, alay edilme, aşağılanma ya da utandırılma korkuları nedeniyle sosyal ortamlarda yoğun kaygı yaşama. İyi tanıdıkları kimselerin yanında olmaz. Yaygın formunda her türlü sosyal ortamdan kaçınılır.

Seçici Konuşmama Başka durumlarda konuşuyor olmasına karşın, konuşmasının beklendiği özgül toplumsal durumlarda (örn. okulda) sürekli bir biçimde konuşamıyor olma. Bu bozukluk en az bir aydır vardır ve okulun birinci ayıyla sınırlı değildir.

Yaygın Kaygı Bozukluğu Yaşamın bir çok alanına ilişkin kaygıların bir arada olması ve işlevselliği bozması (Dış görünüş, Okul ödevleri, Parasal durum, Gelecek vb.) BELİRSİZLİĞE TAHAMMÜLSÜZLÜK : Net olmayan olay ve durumlarda duygusal, bilişsel ve davranışsal olarak olumsuz tepki verme eğilimidir. YAB olan kişiler belirsizliği sıkıntı verici ve olumsuz bulur ve ne pahasına olursa olsun kaçınmaya çalışırlar. Sıklıkla başka ruhsal bozukluklarla eş zamanlıdır.

Panik Bozukluğu Bir felaketin eşiğine gelmiş olmaktan duyulan yoğun korku. Fizyolojik belirtileri: Taşikardi, nefes darlığı, boğulma duygusu, terleme, depersonalizasyon, derealizasyon Herhangi bir uyarana bağlı olmaksızın kendiliğinden başlar. Başlangıcı genelde ergenlik döneminde olur.

DSM-5’teki Agorafobi Aşağıdaki beş durumdan ikisi (ya da daha çoğu) ile ilgili olarak belirgin korku ya da kaygı duyma. 1. Toplu taşıma araçlarını kullanma (örn. otomobiller, otobüsler, trenler, gemiler, uçaklar). 2. Açık yerlerde bulunma (örn. otoparklar, alışveriş merkezleri, köprüler). 3. Kapalı yerlerde bulunma (örn. mağazalar, tiyatrolar, sinemalar). 4. Sırada bekleme ya da kalabalık bir yerde bulunma. 5. Tek başına evin dışında olma.

Eş-hastalanma Anksiyete sadece anksiyete bozukluklarında görülen bir belirti değildir. Duygudurum bozukluklarından psikotik bozukluklara kadar pek çok klinik tabloda anksiyete bir belirti olarak ortaya çıkabilir. Diğer bir Kaygı Bozukluğu Depresyon Madde kötüye kullanımı Davranım Bozukluğu DEHB

Tedavi Farmakoterapi+Psikoterapi Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI) İmipramine (Trisiklik antidepresan) Benzodiazepinler Bilişsel Davranışçı Psikoterapiler Aile Terapileri TSSB’da: Stress Debriefing (krize müdahale), bilgilendirme, EMDR, grup psikoterapileri, sınıf içi terapiler, bireysel destekleyici psikoterapi