ÇEVRE ETİĞİ
Çevre Etiği Nedir? Genel olarak çevre etiği, insanlar ile doğal çevre arasındaki ahlaki ilişkilerin sistemli olarak incelenmesidir. Ekosistemi oluşturan tüm varlıkların uyum ve işbirliği içinde var olabileceği bir yaşam etiğinin temelini oluşturmaktadır.
Çevre Etiğinin Ortaya Çıkışı Çevre etiği açısından anlamlı olan en eski gelenek Aristotales’e kadar dayanır. O’na göre her nesnenin bir işlevi vardır ve bu işlev yerine getirilmelidir. Çevre etiği ya da çevreci etikler olarak adlandırılabilecek etik kuramlar, 20.yüzyılın başlarından itibaren ortaya çıkmıştır.
Çevre Etiği Yaklaşımları Etik düşünürleri çevre ile ilgili genel anlamda iki değer tanımlar; Bir canlının ya da doğal nesnenin bize faydası olduğu için değerli olması Bir varlığın insana faydası olsun veya olmasın, kendine özgü bir değeri olması
İnsan Merkezci Etik Çevrenin insan için yararlı, iyi ve doğru olduğu için korunması gerektiğine inanan yaklaşımıdır. Doğaya insanın sonsuz kullanımına açık kaynak gözüyle bakar. «İnsan her şeyin, var olan şeylerin var olduklarının ve var olmayan şeylerin var olmadıklarının, ölçüsüdür» (Protagoras)
Canlı Merkezci Etik Canlı yaşamını temel alan bir bakış açısı oluşturur. Canlı varlıkların yalnızca insan için değil, kendileri için değerleri olduğunu ve bu sebeple onlara karşı sorumluluklarımız olduğunu savunur. Bu yaklaşıma göre insan doğadan üstün değil, canlı yaşamın bir parçasıdır.
Çevre Merkezci Etik Ekosistemi oluşturan canlı ve cansız tüm varlıkları temel alan bakış açısıdır. İnsan merkezci yaklaşımda «insana» ; Canlı merkezci yaklaşımda «tüm canlılara» verilen değer, Çevre merkezci yaklaşımda «doğaya» verilmektedir. Cristopher Stone
Çevre Sorunlarının Temeli Çevre yıkımlarının, doğal tahribatın merkezinde insan vardır. Sorunların sebebi farklı görüşlerle ifade edilse de genel olarak şu formülle özetlenebilir; I=PAT Buna göre, çevresel etki (I), nüfusa (P), tüketime ve bolluğa(A) ve teknolojiye (T) bağlıdır.
ÇEVRESEL SORUNLAR Hızla artan dünya nüfusu Plansız sanayileşme Sağlıksız kentleşme, Nükleer denemeler, Bölgesel savaşlar, Tarım ilaçları, yapay gübreler Kimyasal maddelerin kullanımı
Başlıca Çevre Sorunları Yapılan araştırmalar dünyadaki mevcut çevre kirliliğinin % 50 'sinin, son 35 yılda meydana geldiğini ortaya koymaktadır.
ÇERNOBİL BHOPAL FELAKETİ KUVEYT PETROL YANGINLARI LOVE KANAL EXXON VALDEZ ARAL DENİZİ SEVESO FELAKETİ
ÇERNOBİL 26 Nisan 1986 tarihinde Ukrayna’daki Çernobil nükleer santralindeki reaktörlerden birinde patlama meydana geldi. Yaşanan nükleer çekirdek erimesi nedeniyle atmosfere karışan radyasyon, Hiroşima ve Nagazaki atom bombalarının geride bıraktığından daha fazlaydı. Radyoaktif serpinti batıya yayılarak, Sovyet Rusya üzerinden Avrupa’ya yöneldi. O günden bu yana, binlerce çocuğa tiroid kanseri teşhisi konulurken, santralin çevresindeki 32 kilometrelik alan girişi yasak bölge ilan edildi.
BHOPAL 12 Aralık 1984 günü, gece yarısı civarında ABD’nin Union Carbide böcek ilacı firmasının Hindistan’ın Bhopal kentindeki fabrikasında yaşanan kaza, 45 ton zehirli gazın atmosfere sızmasına neden oldu. Birkaç saat içinde binlerce insan hayatını kaybetti. Felaketi takip eden aylarda yaşanan ölümler ile hayatını kaybeden insan sayısı 15 bini buldu. Sızıntıdan dolayı yaklaşık yarım milyon insan körlük, organ yetmezliği ve sakatlık gibi sağlık sorunlarıyla karşılaştı. Ayrıca bölgede dünyaya gelen birçok sakat doğum vakası görüldü.
LOVE KANAL 1978 yılında, New York’un şehir dışında kalan bölgesindeki Niagara Şelalesi’nin yakınlarında bulunan Love Canal, işçi sınıfının yaşadığı yüzlerce ev ve bir okuldan oluşan sakin bir kasabaydı. Ancak kasaba sakinleri, 1940 ve 50’li yıllarda yerel bir şirketin toprağın derinliklerine gömdüğü 21 bin ton zehirli sanayi atığının üzerinde durduklarının farkında değildi. Yıllar ilerledikçe, atıklar yüzeye yaklaşarak insanların mahzen ve arka bahçelerine ulaştı. 1978’de ise, sorun önüne geçilemez boyuta geldi ve yüzlerce aile evlerini hükümete satarak bölgeyi tahliye etti.
EXXON VALDEZ 24 Mart 1989 günü, Exxon Valdez petrol tankeri ABD’nin Alaska eyaletindeki Prens William Koyu’nda kayalara oturdu. Sonuç olarak 40.9 milyon litre petrol soğuk sulara karıştı. Sızıntı bir süre sonra 800 kilometrelik bir alana yayıldı ve binlerce kilometrelik kıyı şeridini etkiledi. Binlerce kuş, balık, fok, su samuru, 11 binden fazla insan ve 1,000 teknenin temizleme çalışmalarına karşın telef oldu. Exxon Valdez, ABD tarihinde bugüne dek görülen en büyük petrol sızıntısı faciası kabul edilse de, bugün Meksika Körfezi’nde yaşanan petrol sızıntısı onu bile geride bırakabilir.
ARAL DENİZİ Nisan ayının başlarında, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Ban-ki Mun Orta Asya’ya düzenlediği gezisinde, her yönde binlerce kilometre boyunca genişleyen bir çölün ortasındaki “gemi mezarlığını” ziyaret etti. Mun’un bastığı topraklar aslında Aral Denizi’ydi. Özbekistan ve Kazakistan arasında bulunan Aral, bir zamanlar dünyanın en büyük dördüncü gölüydü. Neredeyse İrlanda kadar büyük olan göl, Sovyet Rusya’nın 1960’lardan itibaren uyguladığı sulama projelerinin su kaynaklarına giden yolları saptırması nedeniyle yüzde 90 civarında kurudu. Bir zamanlar balıkların kaynadığı göl, bugün tuz ve kum fırtınalarına ev sahipliği yapan ve yüzlerce kilometrelik alanda insan ve hayvan hayatını tehdit eden dev bir çöle döndü.
SEVESO FELAKETİ 10 Temmuz 1976 günü İtalya’nın kuzeyinde bulunan kimyasal bir tesisten beyaz bir diyoksin bulutu sızdı. Zehirli bulut, kısa zamanda Milano’nun kuzeyinde kalan Seveso kasabasına ulaştı. İlk olarak hayvanlar ölmeye başladı. TIME, bu olayın bir ay sonrasında, “Bir çiftçi kedisinin aniden düşerek öldüğünü gördü ve ölüsünü almak için yanına gittiğinde, hayvanın kuyruğu düştü” diye yazdı. Yetkililer iki gün sonra kediyi incelemek için kesip açtıklarında, geriye bir tek kafatası kaldığını gördüler. Bu olay insanların mide bulantısı, bulanık görüş ve özellikle çocuklarda “klorakne” denilen cilt hastalığı yüzünde yatağa düşmeye başlamalarından dört gün öncesine rastlıyordu.