5-4 SINIFI OKUL NO : 2 ÖĞRENCİ : MERVE MERİÇLİ ÖZEL BEYLİKDÜZÜ AYDINLAR ORTA OKULU 5-4 SINIFI OKUL NO : 2 ÖĞRENCİ : MERVE MERİÇLİ PERFORMANS ÖDEVİ DERSİ: SOSYAL BİLGİLER PERFORMANS ÖDEVİ KONUSU: SÜMELA MANASTIRI 1

2

GENEL KISA BİLGİ Trabzon’un Maçka ilçesinin Altındere köyü sınırları içinde yer almaktadır. Altındere vadisine hakim Karadağ’ın eteklerinde sarp bir kayalık üzerine kurulmuş olan Sümela Manastırı, halk arasında “Meryem Ana” adı ile anılır. Tepedeki inziva köşesi Sümela Manastırı'nın Bizans İmparatoru I. Theodosius zamanında (375–395) Atina'dan gelen Barnabas ve Sophronios isimli iki rahip tarafından kurulduğu düşünülür. Sümela, manastır işlevini 1923 yılına kadar sürdürdü. Yapı esas olarak ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphane ile kutsal ayazmadan oluşur. Bu yapılar topluluğu oldukça geniş bir alan üzerine yayılır. Manastırın girişinde su getirdiği anlaşılan büyük su kemeri yamaca yaslanmış durumdadır. Çok gözlü olan bu kemerin bugün büyük bir bölümü yıkılmıştır. Avlunun etrafındaki binalar içindeki dolaplar, hücreler, ocaklarda Türk sanatının etkileri de görülür. Manastırın ana ünitesini meydana getiren kaya kilisesinin ve ona bitişik şapelin iç ve dış duvarlarını donatan freskler 18. yüzyılın başlarına tarihlenir. Bu fresklerde üç ayrı devirde yapılan üç tabaka görülebilir. 32.haft 8 fta 3

MANASTIRIN EFSANESİ Manastırın yapılışı ve yapımı hakkında efsaneler mevcuttur. İnanışa göre burayı Atina’lı Barnabas ile Sophronios adlı iki rahip yapmıştır. Bu iki rahip rüyalarında Hz. İsa ve Hz.Meryem’i görmüş ve gördükleri yer Sümela’nın bulunduğu yerdir. Birbirinden habersiz olarak yola çıkan bu iki rahip birbirlerine gördüğü rüyayı anlatınca beraber manastırın temelini atmışlardır. Manastırın asıl adı Meryem Ana Manastırı’dır. Sümela ise bunun Rumcadaki adıdır. Manastırın M.S 395 yıllarında tamamlandığı tahmin edilmektedir. Trabzon Rum İmparatoru III. Alexios döneminde yapılan bu eserin yapımına katkı vermiştir. Bu yüzden eserde kurucusunun III. Alexios olduğuna dair deliller bulunmaktadır. Sümela’yı Hristyanlar tarafından değerli kılan en önemli nokta ise Hz. Meryem resmidir. İnanışa göre bu manastırda Hz. İsa’nın havarilerinden olan Aziz Lukas’ın çizdiği Hz. Meryem portresi manastırı kuran rahiplerle birlikte buraya gelmiştir. Ancak bugune kadar herhangi bir resim bulunamamıştır. Manastır bazı dönemlerde dönemini yitirmiş çeşitli yağmalamalara maruz kalmıştır. define avcıları tarafından sıklıkla kazılmış ve bir süre sonra harabeye dönüşmüştür. İçinde çeşitli yangınlar çıkmış ve birçok tarihi değeri kaybolmuştur. Trabzon fatihi Fatih Sultan Mehmet burayı aldıktan sonra manastırın haklarına dokunmayacağına dair bir ferman yayınlamıştır. Yavuz Sultan Selim buraya iki büyük şamdan hediye etmiştir. Diğer zamanlardaki padişahlar da buraya dokunmamışlar ve çeşitli onarımlarla gelişmesini sağlamışlardır. Manastıra ulaşım ise; belirli bir yere kadar araçlarla ulaşım sağlanır. Daha sonra ormanın içinden bir patika izlenir. Uzun ve dar merdivenler çıkıldıktan sonra manastıra ulaşılır. Manastır daha sonra Türkiye Cumhuriyeti tarafından restore edilerek günümüz halini almış ve turizme açılmıştır. Hala Trabzon şehri için büyük turistik önem taşıyan Sümela her yıl binlerece kişi tarafından ziyaret edilmektedir. 2010 yılında özel bir izinle Meryem Ana’nın göğe yükselişi sebebiyle burada bir ayin yapılmıştır. Bu ayin 88 yıl aradan sonra yapılan ilk ayindir. 4

5 SÜMELA MANASTIRININ GENEL ÖZELLİKLERİ Sümela manastırı bir yapı olarak ülkemizin en önemli yapılarından bir tanesini oluşturmaktadır. Ayrıca yapılar içerisinde en dikkati çeken yapılardan bir tanesidir. Dik bir dağ yamacına yapılmış olması insanlarımızda büyük hayretler uyandırmaktadır. Sümela Manastırı deniz seviyesinden yaklaşık olarak 1300- 1400 metrelik bir yükseklikte bir dağ yapısının içine sanki gizlenmiş diyeceğimiz şekilde inşaa edilmiştir. Sümela Manastırı Rum Ortadoksu Manastırı ve Kilisesidir.Sümela Manastırının tam adı ‘’ Panagia Sumela veya Theotokos Sumela’dır. Hatta bu manastır Meryem Ana Manastırı olarakta bilinmektedir. Sümela Manastırının tam inşaa tarihi net olarak bilinmese de günümüzden epey bir eskiye dayanmakta olup yapılış tarihi aşağı yukarı M.S. 350-400 arasını göstermektedir. Yani bu yapı yaklaşık 1600-1700 yıldır ayakta kalmayı başarmış olan nadir yapılardan bir tanesidir. Sümela Manastırının yapımında dağdaki mağaraların olması kolaylık sağlamıştır. Sümela Manastırına günümüzden yaklaşık olarak 600-700 yüzyıl önce bazı eklemelerde yapılmıştır. Bu eklemelerden sonra günümüzdeki şekli verilmiştir. İlk yapıldığı yıllarda günümüzdeki kadar büyükte değildir. Manastır içerisinde büyükçe bir kilisede bulunmaktadır.Bu kilisenin büyüklüğü yaklaşık olarak 400 Metrekare civarında olup burada bulunan bir mağaranın içi oyularak yapıldığı söylenmektedir. Manastıra vadiden çıkılmakta olup çıkıldığı yer çok dar bir merdivendir. Yaklaşık olarak 100 basamaklı bir merdivenle çıkılabilmektedir.Sümela manastırı tam olarak 6 katlıdır.Bu 6 katın 2 katı teras niteliğindedir. Sümela Manastırının yapıldığı yer ve yapı büyüklüğünden ziyade içerisinde bulunan resimler ve fresklerde son derece dikkat çekmektedir. Manastırın içerisi özellikle kilise içi büyük freskler ile süslenmiştir. Bu figürler çeşitli bölümlerde çeşitli şekillerde toplanmıştır. Meryem Ana’nın doğuşu, mabede sunuluşu, İsanın doğumu, mabede sunumu, hayatıyla ilgili bazı freskler Kilisenin Apsis kısmında bulunmaktadır.Güney kapısında ise Meryem Ananın ölümü ve havarilere ilişkin resimler bulunmaktadır. Kilise içerisinde ayrıca Adem ve Havva, Yasak Meyve Cennetten kovulma, Dirilmeyi anlatan resimler vardır.Yine bazı resimlerde Mikail ve Cebrail meleklerine ait olduğu belirtilen figürler bulunmaktadır. Sümela manastırı tarih boyunca manastırdan ziyade özellikle Askeri alanda kullanıldığı yönünde bilgilerde bulunmaktadır. Özelllikle Rum Ortodoksları açısından önemli bir yapıdır. 2010 yılında ülkemizden alınan izin ile burada uzun zamandan sonra Meryem Ananın göğe yükseldiği gün kabul edilen günde bir ayin gerçekleştirilmiştir. Sümela Manastırı gerek yurtiçinden olduğu gibi yurt dışından da birçok yabancı ve yerli turist çekmektedir.Trabzon ilinin önemli turizm yapılarından ve yerlerinden bir tanesidir. 5

6 SÜMELA MANASTIRIN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ Sümela Manastırı’nın başlıca bölümleri; Ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphane ile kutsal ayazma’dır. Bu yapılar topluluğu oldukça geniş bir alan üzerine inşa edilmiştir. Manastırın girişinde su getirdiği anlaşılan büyük su kemeri yamaca yaslanmış durumdadır. Çok gözlü olan bu kemerin bugün büyük bölümü yıkılmıştır. Dar uzun bir merdivenle manastırın ana girişine ulaşılmaktadır. Giriş kapısının yanında muhafız odaları bulunmaktadır. Buradan bir merdivenle iç avluya inilmektedir. Solda, manastırın esasını teşkil eden ve kilise haline getirilen mağaranın önünde çeşitli manastır binaları bulunmaktadır. Sağ tarafta kütüphane yer almaktadır. Yine sağda yamacın ön yüzünü kaplayan büyük balkonlu bölüm keşiş odaları ve misafir odaları olarak kullanılmıştır ve 1860 yılına tarihlenmektedir. Avlunun etrafındaki binalarda odalardaki dolapları, hücreleri, ocakları ile Türk sanatının etkileri de görülmektedir. Manastırın ana ünitesini meydana getiren kaya kilisesinin ve ona bitişik şapelin iç ve dış duvarları fresklerle donatılmıştır. Kaya kilisesinin içinde avluya bakan duvarda III. Alexios dönemine ait fresklerin varlığı tespit edilmiştir. Şapeldeki freskler ise 18. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir ve üç ayrı devirde yapılan üç tabaka görülmektedir. En alt tabakanın freskleri daha üstün niteliktedir. 6

7 İKİ KEŞİŞİN RÜYASINDAKİ YER… Karadeniz Rumları arasında anlatılan bir efsaneye göre Atinalı Barnabas ile Sophronios adlı iki keşiş aynı rüyayı görmüşler; rüyalarında İsa’nın öğrencilerinden Aziz Luka’nın yaptığı üç Panagia ikonundan, “Meryem’in bebek İsa’yı kollarında tuttuğu ikonun bulunduğu yer olarak Sümela’nın yerini görmüşler. Bunun üzerine birbirlerinden habersiz olarak deniz yoluyla Trabzon’a gelmiş, orada karşılaşıp gördükleri rüyaları birbirlerine anlatmış ve ilk kilisenin temelini atmışlardır. Bununla birlikte manastırdaki fresklerde sıkça yer alıp, özel bir önem verilen Trabzon İmparatoru 3.Aleksios’un (1349-1390) manastırın gerçek kurucusu olduğu sanılmaktadır. 14. yüzyılda Türkmen akınlarına maruz kalan kentin savunmasında ileri karakol görevi üstlenen manastırın statüsünde Osmanlı fethinden sonra bir değişiklik olmamıştır. Rum Ortodoksları için kutsal yer olan Sümela manastırında en son 88 yıl sonra aradan sonra ilk kez 15 Ağustos 2010’dan itibaren Hristiyan Ortodokslar’ının ayin yapmasına Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti tarafından izin verilmiştir. Tarihi Sümela Manastırı’nda, bu yıl 5. kez ayin için toplanıldı. Ayini Yunanistan, Rusya, Gürcistan ve dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen yaklaşık 200 kişilik Ortodoks hiristiyan katıldı. Ayini geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi yönetmek üzere manastıra gelen Fener Rum Patriği Bartholomeos yönetti. Kadın erkek, genç yaşlı birçok kişi ailelerinin neredeyse yüz yıl önce yaşadıkları, nefes aldıkları, hayat buldukları mutlu oldukları, acı çektikleri, öldükleri, sürgün oldukları, hasret çektikleri bu topraklara en azından onlar adına gelebildikleri için şükran duydular… 7

8 MANASTIRI ZİYARET ETMEK İSTEYENLER İÇİN KISA BİLGİLER 15 Nisan / 2 Ekim Yaz Açılış Saati: 09:00 15 Nisan / 2 Ekim Yaz Kapanış Saati: 19:00 3 Ekim / 14 Nisan Kış Açılış Saati: 08:00 3 Ekim / 14 Nisan Kış Kapanış Saati: 15:45 Tatil Günü: Yok Giriş Ücreti: 25 TL Bir yıl boyunca Müzekart+ ile ise sınırsız ziyaret edebilirsiniz. Adres     : Altındere Vadisi, Maçka / Trabzon E-posta  : info@trabzonkulturturizm.gov.tr Tel         : +90 (462) 326 07 48 Bilgiler http://www.muze.gov.tr/tr/muzeler/sumela-manastiri adresinden güncel hali ile alınmıştır. 8

9 YARARLANILAN KAYNAKLAR: 1. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü resmi internet sitesi 2.Milliyet Gazetesi / Tarih eki. 3.www.muze.gov.tr resmi internet sitesi 4. Türkiye Kültür Portalı resmi internet sitesi http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/trabzon 5.Trabzon Büyükşehir Belediyesi web sitesi 6. www.özelliklerinedir.com web sitesi 7.Ortodoks doktrinleri ve emanetleri internet sitesi http://www.oodegr.com/tourkika/ 9

10 SÜMELA MANASTIRI TANITIM FİLMİ (1 ) Süre: 13 dakika https://www.youtube.com/watch?v=quiHEgqz62k SUMELA MANASTIRI İLE İLGİLİ KISA BELGESEL (2 ) Süre: 4 dakika https://www.youtube.com/watch?v=3zYDRfZgXqo 10