ANATOMİYE HOŞGELDİNİZ Medicina hominem curat Veterinaria humanitatem 1948 1948

Anatomi eğitimi Anatomi eğitiminde kalıplaşmış kurallarla, işlevsel bağlantıları dikkate almayan bir yöntem seçilmesi, ezbere dayanan ve edinilen bilgilerin kısa zamanda unutulmasına yol açan bir öğrenme ile sonuçlanır. Herhangi bir yapının işlevlerinin ve diğer yapılarla bağlantılarının birlikte öğrenilmesi ise anatominin bir bütün halinde daha kolay anlaşılması olanağını yaratır Tarihsel süreçte vücudunun tanınmasına duyulan yoğun ilgi ve buna bağlı elde edilen bilgi birikimi nedeniyle anatomi alt gruplara ayrılmıştır.

Anatomi alt grupları 1. Makroskopik Anatomi (Gross Anatomi): İnsan ve hayvan yapısını gözle görülebilen şekliyle inceleyen anatomi dalıdır. Bu amaçla kullanılan temel eğitim aracı, ilaçlanarak doku özelliklerinin uzun zaman kalıcılığı sağlanan ölü vücududur (kadavra). 2. Mikroskopik Anatomi (Histologia): Vücudu oluşturan organlardan özel teknikler ile alınarak boyanan doku örneklerini mikroskop altında inceleyen bilim dalıdır. 3. Sitoloji: Hücreyi oluşturan yapıları inceleyen bilim dalıdır. 4. Gelişimsel Anatomi (Developmental Anatomy): Çeşitli alt başlıklara ayrılabilir: Doğum Öncesi Dönemi Anatomisi (Embryologia), Yaşlılık Dönemi Anatomisi (Geriatric Anatomy), Patolojik Anatomi

Anatomi eğitimi Anatomi eğitiminde temel amaç öğrencinin kendisine gereken bilgiyi en etkili yolla elde etmesi ve bunu verimli bir şekilde değerlendirmesidir. Amaca ulaşabilmek için gereken bilginin değişik yollarla verildiği farklı öğretim yöntemleri kullanılır. Bu yöntemlere göre de anatomi bir takım alt dallara ayrılır. 1. Sistematik Anatomi (Anatomia Systematica): Organizmayı organ topluluklarından oluşan sistemlere ayırıp, incelemeyi esas tutar. Bu öğretim modelinde bir sistem içindeki organlar ve doku grupları belirli bir sırayla öğretilir. 2. Bölgesel Anatomi (Anatomia Topographica) Vücut bölgelere ayrılarak buralarda yer alan doku ve organlar, dıştan içe incelenir 3. Karşılaştırmalı Anatomi (Anatomia Comparativa): Çeşitli hayvanlar ve hayvanlarla insanlar arasındaki benzer organları kıyaslama yaparak inceler.

4. Cerrahi Anatomi (Anatomia Chirurgica): Cerrahi uygulamaları dikkate alarak organizmayı topografik olarak inceleyen anatomi dalıdır. 5. Klinik Anatomi (Anatomia Clinica): Sistematik, topografik ve cerrahi anatomiyi kapsayan bilgilerin klinikte canlı hayvan üzerinde uygulamasını yapan anatomi dalıdır. 6. Yüzeysel (Surface) Anatomi: Canlı üzerinde organları elle, gözle veya radyolojik, endoskopik olarak inceleyen daldır. 7. Kesitsel Anatomi (Radyolojik Anatomi): Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkan ve önemi giderek artan bir topografik anatomi şeklidir. Çeşitli hastalıkların tanısında kullanılan yeni yöntemlerden bilgisayarlı tomografi (CT), nükleer manyetik rezonans görüntüleme (NMRI), pozitron emisyon tomografisi (PET) ve sintigrafide, vücudun değişik açılardan ve birkaç milimetrelik ince dilimlere ayrılması ile elde edilen görüntülerin incelenmesi amaçlanır. 8. Estetik (Plastik) Anatomi: Çeşitli durumlarda, vücudun dış şeklinde oluşan değişiklikleri ve nedenlerini inceleyen daldır

ANATOMİ Anatomi terimi, eski Yunanca Ana (içinden) ve Tome (Temnein) (kesmek) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Keserek ayırma, parçalama anlamına gelmektedir. Anatomi teriminin Latince’deki karşılığı Dissection’dur. Günümüzde, kadavranın bölgelere ayrılması ve bu bölgelerin kesilerek incelenmesi yöntemi için genel bir ifade olarak disseksiyon terimi kullanılmaktadır. Anatomi geniş anlamda vücudun normal şeklini, yapısını; vücudu oluşturan organları ve bu organlar arasındaki yapısal, görevsel ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.

Anatomia Veterinaria Comparativa At anatomisi Gevişgetirenler anatomisi Köpek anatomisi Domuz anatomisi Kanatlılar anatomisi * Animalia domestica mammalia * Aves domestica

Animalia domestica mammaria Equidae (Tek parmaklılar) At (equus caballus) Eşek (equus asinus) Katır (equus mulus) Ruminantia (Geviş getirenler) Sığır (bos taurus) Manda (bos bufalo) Koyun (ovis aries) Keçi (capra hircus) Carnivora (Etçiller) Köpek (canis famillaris) Kedi (felis silvestris catus)

Omnivora (Karışık beslenenler) İnsan (homo sapiens) Domuz (sus scrofa domesticus) Ayı (Ursus) Laboratuvar deney hayvanları Tavşanlar (leporidae) Lepus capensis (yabani tavşan) Oryctolagus cuniculus (ada tavşanı) Fareler + Sıçanlar (muridae) Rattus norvegicus (norveç sıçanı) Mus musculus (ev faresi) Kobaylar (cavidae) Cavia aperea porcellus

Aves domesticus Evcil kanatlılar - Tavuk (gallus domesticus) - Hindi (meleagris gallapova) - Güvercin (columba domestica) - Kaz (anser domesticus) - Ördek (anas domestica)

Genel Anatomik Terimlerden Planum’lar Plana corporis (vücut düzlemleri) 1- Planum medianum median medialis lateralis 2- Planum sagittale sagitta sagittalis 3- Planum transversum 4- Planum horizontale

Pozisyonun belirtilmesinde kullanılan yön ve yer belirten terimler dexter- sağ X sinister- sol, anterior- ön, önde X posterior- arka, arkada ventralis- karın X dorsalis- sırt, sırtta,tarafında sagittalis- oksal, ok X transversalis- enine,yönünde medialis- iç yan X lateralis- dış yan, verticalis- düşey X horizontalis- yatay superior- üst, üstte X inferior- alt, altta cranialis- baş tarafında X caudalis- ayak tarafında, kuyruk tarafında superficialis- yüzeysel X profundus- derin medius- orta intermedius- iki oluşumun arasında longitudinalis- boyuna, boyunca centralis- merkezi X peripheralis- çevre internalis- iç (dahili) X externalis- dış (harici) proximalis- merkezi X distalis- merkezden uzak ipsilateralis- aynı taraf X contralateralis- karşı taraf apex- tepe X basis- taban apicalis- tepede X basalis- tabanda

Sistematik Anatominin Bölümleri Kemik Bilimi (Osteologia) Eklem Bilimi (Arthrologia) Kas Bilimi (Myologia) Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) Sidik ve Dölleme sistemi (Systema Urogenitale) Dolaşım Sistemi (Systema Vasorum) Sinir Sistemi (Systema Nervosum) Duyu Sistemi (Aesthesiologia, Organa Sensuum)

OSTEOLOGIA İnorganik Maddeler Organik Maddeler Kollagen lifler Glikoprotein (ossein) Kemiğin %30,40 Kalsiyum fosfat Kalsiyum karbonat Kalsiyum fluorid Magnezyum’un hidroksit, sülfat ve fluorid bileşikleri Kemiğin %60, 70

Organik ve İnorganik İnorganik maddelerin de % 85’ini kalsiyumfosfat, % l0’unu kalsiyumkarbonat geri kalan kısmını da magnezyumfosfat, kalsiyumklorit, kalsiyumflorit ve bazı tuzlar teşkil eder Organik maddeler, esası ossein olan birçok proteinlerden ve fibrilla denilen ipliklerden oluşmuştur. Organik maddeler kemiğin elastikiyetini sağlayan maddelerdir. Yaşın ilerlemesiyle organik madde miktarı azalır

Ossein: Kemik hücresi Osteoclast: Hücreyi yiyen Osteoblast: Hücreyi oluşturan Osteoporos kemiklerdeki erimeyi, daha doğru bir ifade ile de kemik doku yoğunluğundaki azalmayı tarif eder. Kemik yaşam boyu sürekli yapılan,  yıkılan canlı bir dokudur. Buna "kemik döngüsü" adı verilir. Yaşam süresince eski kemik yıkılır ve bunun yerini yeni kemik alır. Kemik bal peteği görünümünde olup başta kalsiyum olmak üzere önemli mineralleri depolar. Gençlerde kalsiyumun kemiği yenileme kapasitesi kemiğin yıkım hızından daha yüksektir. Yaşın ilerlemesiyle kemik kütlesi yavaş yavaş azalmaya başlar

Kemiklerin Şekillerine Göre Sınıflandırılması 1- Yassı kemikler (ossa plana) 2- Kısa kemikler (ossa brevia) 3- Uzun kemikler (ossa longa) Susam kemikleri (ossa sesamoidea) Organ kemikleri Os pneumaticum Os irregulare

Kemik çeşitleri Uzun kemikler (ossa longa) : Uzun bir kemikte silindirik bir corpus (diaphysis) ile corpus'tan daha hacimli olan iki uç (epiphysis) görülür. Diaphysis ile epiphysis arasında ya da diaphysis'in epiphysis'e yakın kesiminde metaphysis denilen bir bölüm bulunur. Uzun bir kemiğin (os longum) gövdeye yakın olan ucuna üst uç ya da extremitas proximalis, gövdeden uzak olan ucuna da alt uç ya da extremitas distalis adı verilir. Bu tür kemikler özellikle bacaklarda mevcuttur (humerus, femur gibi). Kısa kemikler (ossa brevia) Kısa bir kemik çok sayıda kenar ve açılar vasıtası ile birbirinden ayrılmış eklem yüzlerine sahiptirler. Karpal ve tarsal kemiklerle omurlar kısa kemiklerdir. Yassı kemikler (ossa plana) : Uzunlukları ve genişlikleri kalınlıklarından fazla olan kemiklerdir. İnce ve geniş olan böyle kemikler çoğu kez hareketsiz eklemlerle birleşerek kafatası ve gövde boşluklarının duvarlarını şekillendirirler. Cranium'da os parietale, os frontale, gövde boşluklarının sınırlandırılmasında da os ilium ve sternum örnek verilebilir. Düzensiz ya da os irregulare denilen kemikler de vardır. Os zygomaticum gibi bazı baş kemikleri bu grup kemiklerdendir. Ayrıca kaburgalar gibi kemer tarzında kıvrılmış ya da dil kemiği gibi at nalı biçiminde olan kemikler de vardır.

Uzun bir kemik taslağının kısımları Diaphysis,Metaphysis,Epiphysis Uzun bir kemiğin makroskobik yapısı 1- Periosteum: Kemik zarı 2- Substantia compacta: Tıkız doku 3- Substantia spongiosa: Sünger doku 4- Endosteum 5- Cavum medullare 6- Medulla ossea (rubra, flava)

Kemik katmanları Periosteum yani kemik zarı .Kemiğin kalınlaşmasında, beslenmesinde ve gerektiğinde tamirinde rol oynar. Periosteum ligament’leri, tendo’ları hatta kasları kemiğe bağlamakta bir aracı rol oynar.Uzun bir kemikte periosteum'dan sonra, periosteum'un hemen altında olmak üzere iki kısım görülür. Bunlar substantia compacta ve substantia spongiosa'dır. Substantia compacta : Kemik dokunun en sert ve en dayanıklı kısmıdır. Uzun bir kemiğin uzun ekseni boyunca uzanan boş bir kanalı yani cavum medullare'yi kalın bir tabaka halinde sınırlandırır. Ancak kemik uçlarına (epiphysis) doğru incelerek uzar ve bu bölgelerde çok daha ince bir tabaka halinde bulunur. Yassı kemiklerin ise dış yüzlerini teşkil eder. İçlerinde kemik doku kapillarlarının, aralarında da ilik ve yağ dokusunun bulunduğu bu kanallara Havers kanalları adı verilir. Substantia spongiosa : Uzun bir kemiğin iç kısmında, yine kemik dokudan yapılmış, ancak ince kemik bölmelerden meydana gelmiş kısmıdır. Uzun kemiklerin özellikle uçlarını (epiphysis) işgal eder. Yassı kemiklerin ise kompakt tabakası arasında yer alır. Havers kanalları bulunmaz. Neticede özellikle uzun kemiklerin corpus'unda (diaphysis) aksiyal olarak uzanan boş bir kanal (cavum medullare), diğer kemiklerde ise spongiyöz dokunun yer aldığı bir bölüm oluşur. Bu kısımlar kemik iliği (medulla ossium) ile doldurulmuştur.

Medulla ossium (kemik iliği) : Kan damarlarından zengin yumuşak bir maddedir. Gelişme devresindeki kemiklerde, bünyesinde kan yapıcı elemanların varlığı nedeni ile kırmızı kemik iliği (medulla ossium rubra) halinde bulunur. Yaşın ilerlemesi ile yağ dokusu çoğalır, kırmızı kemik iliği sarı kemik iliğine (medulla ossium flava) dönüşür. Kemiğin beslenmesini sağlayan bu damarlara arteria (ya da vasa) nutricium adı verilir. Kemiğin dış yüzünde, değişik yerlerinde yine değişik büyüklükte görülen foramina nutricia denilen deliklerden girerler.

Kemik Çıkıntıları Fonksiyonlarına göre aldıkları isimler - processus articularis - processus muscularis - trochanter Yönlerine göre aldıkları isimler - proc. transversus Şekillerine göre aldıkları isimler - condylus, - trochlea - tuber, - tuberositas, - tuberculum - crista, - spina - styloid, - mastoid, - pterygoid - caput articulare - pecten - facies aspera

Eklem çukurlukları acetabulum fovea articularis Fossa Incisura Fissura Foramen Canalis Sulcus

Omura ait anatomik terimler Foramen vertebrale –Omur deliği Canalis vertebralis- Omurilik kanalı Corpus vertebrae- Omur cisimi, esası Extremitas cranialis- Ön uç Caput vertebrae – Omurun başı Extremitas caudalis- Arka uç Fossa vertebrae – Omur çukuru Discus intervertebralis – Omurlar arasındaki disk Crista ventralis- Ventral’deki ibiksi oluşum Arcus vertebrae: Omur kemeri Incisura vertebralis cranialis-Omurun önündeki çentik Incisura vertebralis caudalis- Omurun arkasındaki çentik Foramen intervertebrale- Omurlar arasındaki delik Foramen vertebrale laterale- Omurun yanındaki delik Processus spinosus- Dikensi çıkıntı Processus transversus- Enine çıkıntı Processus articularis cranialis – Ön eklem çıkıntısı Processus articularis caudalis- Arka eklem çıkıntısı Processus accessorius- Aksesuar çıkıntı Processus mamillaris- Mememsi çıkıntı Facies articularis- Eklem yüzü Sulcus muscularis- Kas oluğu

ÖZEL OSTEOLOGIA (Özel Kemikbilim) Skeleton axiale Columna vertebralis, ossa cranii, skeleton thoracis Skeleton appendiculare Ekstremite kemikleri

COLUMNA VERTEBRALIS “Omurga” Sayıları hayvan türlerine göre değişen omurların (vertebra'ların) birbiri ardına dizilmesinden meydana gelmiş kemiksel bir sütundur Önden arkaya doğru beş bölgeye ayrılır. Bu bölgeler boyun kısmı (pars cervicalis), göğüs kısmı (pars thoracalis), bel kısmı (pars lumbalis), sağrı-kuyruk sokumu kısmı (pars sacralis) ve kuyruk kısmı (pars caudalis)'dir. Bu bölgelerden boyun kısmı boyun omurlarından (vertebrae cervicales), göğüs kısmı göğüs omurlarından (vertebrae thoracicae), bel kısmı bel omurlarından (vertebrae lumbales), Sağrı kısmı sağrı-kuyruk sokumu omurlarından (vertebrae sacrales - os sacrum) ve kuyruk kısmı da kuyruk omurlarından (vertebrae caudales - coccygeae) şekillenmiştir.

COLUMNA VERTEBRALIS (Omurga) SKELETON AXIALE COLUMNA VERTEBRALIS (Omurga) Vertebrae (Omurlar): Corpus vertebrae Processus vertebrae Incisura vertebrea foraminae vertebrae