Frontal Lob Anatomisi ve İşlevleri Prof Dr Süheyla Ünal

Amaca Yönelik Davranış Bilişsel kontrolle sağlanır. PFK’in duyu, bağlantı ve motor sistemleri ile ilişkilidir.

Bilişsel kontrol Dikkat İnhibisyon İşlem belleği Eylem zamanlaması ve sıralaması Duygu kontrolu (self-regulation)

Frontal Lob Anatomisi Motor Korteks Primer Premotor Suplementer Frontal göz alanı Broca konuşma merkezi

Motor Korteks Primary motor area Premotor area Supplementary B4 B6 Central sulcus Supplementary motor area (medially) Frontal eye field B 8 Lateral sulcus/ Sylvian fissure Motor speech area of Broca B 44, 45

Prefrontal Korteks Bütün kaynaklardan (duyusal sistemler, limbik sistem, subkortikal yapılar) gelen bilgileri toplar, bütünleştirir, formülleştirir, uygular, denetler, değişiklikler yapar ve yargılar. Sonuçta ortaya çıkarılacak davranışa karar verir

Prefrontal korteks 2- Medial prefrontal korteks 1- Dorsal prefrontal korteks 2- Medial prefrontal korteks 3- Ventral orbitofrontal korteks Dış dünyayla ilgili algılar, dünya hakkındaki düşünceler, bedenin kendisindeki olaylar bu bölgelerden gelen bilgiler aracılığı ile oluşturulur

PFK alt alanları Dorsolateral: 9,46 Ventrolateral: 44,45,47 Orbitofrontal: 10,11 - Anterior: 8, 10 - Medial: 11, 25, 32

İşlevsel Frontal Lob Anatomisi Frontal-Subkortikal Döngüler Globus Pallidus & Substantia Nigra Striatum Caudate & Putamen Thalamus DM & CM nuclei Frontal cortex

5 Frontal-Subkortikal Döngü 1-Motor döngü 2- Okulomotor döngü 3- Dorsolateral döngü 4- Lateral orbitofrontal döngü 5- Limbik döngü

1. Motor Döngü SMA, Premotor,Motor Putamen VL Globus Pallidus Dil 1. Motor Döngü SMA, Premotor,Motor Putamen VL Globus Pallidus VL, VA, CM Thalamus Hypo-thalamus Suplementar Motor & Premotor: motor programların planlanması, başlatılması ve depolanması, hareketlerin ince ayarı Motor: hareketin plana göre yönetilmesi Konuşma

1. Motor Döngü

2. Okulomotor Döngü Frontal Eye Field Central Caudate DM Globus Pallidus Substantia Nigra VA, MD Thalamus İstemli tarayıcı göz hareketleri Bağımsız görsel uyaranlar

3. Dorsolateral Prefrontal Döngü DL Caudate DM Globus Pallidus Substantia Nigra VA, MD Thalamus Yönetsel işlevler: motor planlama, dikkati yönlendirme, bilişsel setleri değiştirme Dikkat ve işlem belleği aracılığı ile davranışı monitorize etme ve uyumlandırma

Dorsal prefrontal korteks İşlem belleği ve motor planlama ile ilişkilidir.

4. Lateral Orbitofrontal Döngü VM Caudate DM Globus Pallidus Substantia Nigra VA, MD Thalamus Infero-lateral prefrontal Orbito-frontal Duygusal yaşam ve kişilik yapısı Uyarılma, motivasyon, duygu, çeldirici uyaranların baskılanması Bilinçlilik, ödül sistemi Sosyal biliş

5. Anterior Singulat Döngü Cingulate Gyrus Ventral Striatum RL Globus Pallidus Substantia Nigra MD Thalamus Motivasyon, eyleme yönelme, kızgınlık, irritasyon

PFK’nın işlevleri Farkındalık, bilinçlilik

Dikkat İşlevi Uyaranın keşfedilmesi (odaklanma) Saptanan uyaranın kodlanması veya işlenmesi İlgili uyarana dikkat devam ederken diğer uyaranların filtre edilmesi Uygun olduğunda dikkatin kaydırılması İstemsiz kaymaların engellenmesi (distraktibilite) Giren bilgiye bir yanıt oluşturulması

Algı Adlandırma Anlam oluşturma

Bellek İşlevleri İşlem belleği Bilginin organizasyonu (sol DLPFK) İstekler arasında seçim yapma (sol DLPFK) Kodlama Sözcük kodlama (sol posterior VLPFK) Anlamsal-algısal kodlama (sol anterior VLPFK) Yeni epizodik kodlama Epizodik anımsama (sağ APFK) Kaynak denetleme (sol APFK ve DLPFK) Bilme (sağ DLPFK) İşlem belleği Bilgi sağlama ( VLPFC) Bilginin yönetilmesi ( DLPFC)

Yönetsel işlevler Dorsolateral PFK (yönetsel) Caudate v Ventromedial PFK and Singulat (değerlendirici) v Caudate Putamen

Yönetsel işlevleri Bedenden ve dış dünyadan gelen duyuları birleştirmek Kendine yönelik konuşmanın içselleştirilmesi Motivasyon ve uyanıklık durumu Yeniden yapılandırma

Yönetsel İşlevleri Gelecekteki eylemin sonuçlarını öngörebilme Uygun motor tepkiyi seçmek, karar verme Yeni sorunlara çözüm üretme Davranışı planlamak ve düzenleme Davranışların zaman içindeki ardışıklığını sağlama

Yönetsel işlevleri Duyguları kontrol etme Yargılama Soyutlama Dürtüleri denetleme Kendilik kavramı, kimlik duygusu Ruhsallık (Spirituality)

Frontal lob hasarları

Motor Korteks Primer motor korteks hasarları: Karşı taraf motor işlevleri / tonus; kuvvet Premotor korteks hasarları: Karşı taraf proksimal kaslarda orta derecede güçsüzlük Suplementer motor hasarlarda mutizm, akinezi Frontal göz alanı destrüktif hasarlarında gözler hasar tarafına, irrite edici hasarlarda göz karşı tarafa deviye olur. Broca konuşma merkezinin hasarlarında motor afazi

Prefrontal alanların lezyonunda Genel zeka, algı, uzun süreli bellek sağlam kalırken, günlük yaşamı sürdürmek için gerekli olan plan yapma ve günlük aktiviteleri düzenleme becerisi bozulur. Hareketi başlatma sorunları Zihinsel ve davranışsal değişiklikler yapabilme zorlukları Durdurma sorunları Kişisel farkındalıkta yetersizlik Somut ve açık tavır

Dorsolateral prefrontal hasar Dikkatte azalma, çelinebilirlikte artma İlgi azlığı Duygusal tepkide azalma Yönetsel işlevlerde bozulma İşlem belleğinde ve anımsamada bozulma Perseverasyon

Dorsomedial prefrontal hasarlarda Uyanıklılık ve farkındalıkta azalma, Apati, yavaşlama Motivasyon azlığı Spontan davranışta azalma Amaca yönelik davranışta azalma

Anterior singülat hasarı Akinetic Mutizm Apatik Spontan konuşma yokluğu Aynı heceyi tekrarlama Duygusal tepki yokluğu

Orbital prefrontal korteks hasarları Duygusal tepkide uygunsuzluk, labilite Dürtüleri inhibe edememe Davranışlarının sonuçlarını önemsememe Aşırı hareketlilik, huzursuzluk Dikkatte bozulma

Sahte psikopati İmmatür davranış Kaba davranış, sınırsızlık Küfürlü konuşma Seçimsiz cinsel davranış Motor aktivitede artma Sosyal kurallara uymama