ARTHROLOGIA “Eklembilim” Prof. Dr. Hasan ERDEN ADU Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı AYDIN

Eklemin Tanımı İskeleti oluşturan kemiklerden birinin başka bir kemikle birleşmesiyle oluşan anatomik yapıya “eklem” adı verilir. Sadece iki kemik arasında şekillenen ekleme “basit eklem (articulatio simplex)” denir. Örnek: Articulatio humeri. Eklemi oluşturan kemik sayısı üç ya da daha fazla ise “bileşik eklem (articulatio composita)” olarak tanımlanır. Örnek: Articulatio cubiti.

Articulatio simplex (Ör:Art. humeri)

Articulatio composita (Ör: Articulatio cubiti)

Fonksiyonlarına göre eklemler: Hareketsiz (oynamaz) eklemler Az hareketli (yarı oynar) eklemler Hareketli (oynar) eklemler

Hareketsiz (oynamaz) eklemler “Articulationes fibrosae, Synarthrosis” Hareket yoktur. Eklem yüzleri birbirleriyle uyumludur. Eklemi oluşturan kemikler arasındaki doku “bağ (fibröz) doku” ya da “kemik doku”dur. Eklem boşluğu ve eklem kapsülü bulunmaz. Ara dokuya göre iki tipi vardır: 1) Syndesmosis : Ara doku bağ dokudur. 2) Synostosis: Ara doku kemik dokudur.

Syndesmosis “Bağdokusal birleşme” Bağ (fibröz) doku aracılığıyla birleşme tipidir. Örnek: Articulatio temporohyoidea (Carnivor). (Diğer evcil memeli hayvanlarda synchondrosis tarzında olan bu eklem, carnivor’larda os temporale’nin pars tympanica’nın processus masteudeus’u ile os hyoideum’un tympanohyoideum’u arasında bağdoku iplikleri aracılığıyla şekillenmiş syndesmosis tipinde bir eklemdir)

Synostosis “Kemiksel birleşme” Kemik doku aracılığıyla birleşme tipidir. Symphysis ve synchondrosis tipi bir çok eklemde ara dokunun kemik dokuya dönüşmesi sonucu synostosis tipte kemiksel birleşmeler oluşur. Birleşme şekline göre iki tipi vardır: 1. Sutura 2. Gomphosis

Sutura “Dikiş şeklinde kemiksel birleşme”

Gomphosis “Diş-alveol birleşmesi”

Az hareketli (yarı oynar) eklemler “Articulationes cartilaginea, Amphiarthrosis” Sınırlı olarak hareket söz konusudur. Eklemi oluşturan kemikler arasındaki doku “kıkırdak doku”dur. İki tipi vardır: Synchondrosis: Arada Kıkırdak doku bulunur. Örnek: Sternumda bulunan synchondrosis sternales ve ruminantların mandibula’sında bulunan synchondrosis intermandibularis. Symphysis: Arada fibrocartilaginöz doku bulunur. Örnek: Symphysis pubis.

Synchondrosis “Örnek-1 ”

Synchondrosis “Örnek-2 ”

Symphysis “Symphysis pubis”

Hareketli eklemler “Articulationes synoviales, Diarthrosis” Aşağıdaki oluşumlara sahiptir: Eklem çıkıntısı (Processus articularis) Eklem çukuru (Fossa articularis) Eklem yüzü (Facies articularis) Eklem kıkırdağı (Cartilago articularis) Eklem kapsülü (Capsula articularis) Eklem boşluğu (Cavum articulare)

Articulationes synoviales “Diarthrosis” Cavum articulare Membrana fibrosa Membrana synovialis Periosteum Proccessus articularis Fossa articularis Proc. articularis’in cartilago articularis’i. Fossa articularis’in cartilago articularis’i.

Eklem kıkırdağı “Cartilago articularis” Hyalin kıkırdaktır. Eklem çıkıntısının merkezinde kalın çevresinde ince, eklem çukurluğunun merkezinde ince çevresinde kalın olarak bulunur. Esnekliği ve kayganlığı nedeniyle aşınmaları önler, hareketi kolaylaştırır.

Eklem kapsülü “Capsula articularis” Bağ dokudan yapılmıştır. Eklemi dıştan sararak eklem boşluğunu oluşturur. Eklem kıkırdağı-periost sınırına yapışır. Yapısı ve fonksiyonu farklı iki tabakadan oluşur: - Membrana fibrosa (Stratum fibrosum) - Membrana synovialis (Stratum synoviale)

Membrana fibrosa “Stratum fibrosum” Eklem kapsülünün dış tabakasıdır. Fibröz bağ dokudan yapılmıştır. Sert ve dayanıklıdır. Eklemi dış etkilerden korur. Eklemin aşırı hareketini engeller.

Membrana synovialis “Stratum synoviale” Eklem kapsülünün iç tabakasıdır. Yumuşak ve incedir. Damar ve sinirden zengindir. Plica synovialis adı verilen kıvrımlara ve villi synoviales denilen uzantılara sahiptir. Synovia adı verilen eklem sıvısını salgılar ve fazlasını emer. Yumurta akına benzeyen bu sıvı eklem yüzlerinin kayganlığını sağlayarak, hareketi kolaylaştırır.

Eklem Hareketleri Flexion: Bir eklemi oluşturan kemiklerin birbirlerine yaklaşmasını yani aralarındaki açının küçülmesini sağlayan bükülme hareketidir. Extension: Bir eklemi oluşturan kemiklerin birbirlerinden uzaklaşmasını yani aralarındaki açının büyümesini sağlayan gerilme hareketidir. Abduction: Planum medianum’dan uzaklaşma hareketidir. Adduction: Planum medianum’a yaklaşma hareketidir. Rotation: Kendi ekseni etrafında dönme hareketidir. Pronation: Birinci parmağın içe, dorsum manus’un öne gelmesini sağlayan harekettir. Supination: Birinci parmağın dışa, palma manus’un öne gelmesini sağlayan harekettir.

Flexion & Extension

Abduction & Adduction & Rotation

Pronation

Supination

Eklem çıkıntısının şekline göre eklemler Articulatio plana: Eklem yüzleri düzdür Articulatio spheroidea: Eklem çıkıntısı küre şeklindedir. Articulatio elipsoidea: Eklem çıkıntısı elips şeklindedir. Articulatio trochoidea: Eklem çıkıntısı mil şeklindedir. Articulatio sellaris: Eklem çıkıntısı eyer şeklindedir. Articulatio delabens: Kızak şeklindedir Ginglymus: Eklem çıkıntısı yarım silindir (makara) şeklindedir. 1. Congruent ginglymus (Tam ginglymus) 2. İncongruent ginglymus (Tam olmayan ginglymus).

Articulatio plana “Ör: Articulatio sacroiliaca”

Articulatio spheroidea “Ör: Articulatio coxae”

Articulatio elipsoidea “Ör: Articulatio radiocarpea”

Articulatio trochoidea “Ör: Articulatio atlantoaxialis”

Articulatio sellaris “Ör: Articulatio interphalangea proximalis”

Articulatio delabens “Ör: Articulatio femoropatellaris”

ARTICULATIONES MEMBRI THORACICI “Ön Bacak Eklemleri” Prof. Dr. Hasan ERDEN ADU Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı AYDIN

Ön Bacağın Gövdeye Bağlanması Kanatlı hayvanlarda kanat şeklini almış olan ön extremite gövdeye hem kas hem de kemikler aracılığıyla bağlanır. Kemiksel bağlantıyı scapula, os coracoides ve furcula adındaki üç kemiğin eklemleşerek oluşturduğu “cingulum membri thoracici (omuz kemeri)” yapar. Evcil memeli hayvanlarda ise ön bacağın gövdeye bağlanması sadece kaslar aracılığıyladır. Bu tür bağlantı “synsarcosis” olarak isimlendirilmiştir. Sadece scapula gelişmiş olarak bulunur. Os coracoides scapula’nın distal ucunun cranial’inde processus coracoideus adında küçük bir kemik çıkıntısı halindedir. Clavicula ise m. brahiocephalicus içinde “intersectiones clavicularis” adında ince bir çizgi (bazı iri köpek ırklarında ince bir kemik) şeklinde görülür.

Kanatlıda; Scapula & Os coracoides & Furcula

Synsarcosis

Articulatio humeri “Omuz eklemi” Humerus’un caput humeri’si ile scapula’nın cavitas glenoidalis’i arasındadır. Kemik sayısına göre: Articulatio simplex Fonksiyonuna göre: Articulatio synovialis (Diarthrosis) Eklem çıkıntısının şekline göre: Articulatio spheroidea “Labrum glenoidale” adı verilen tamamlayıcı kıkırdağa sahiptir. “Ligamentum glenohumeralia” adında bir ligament bulunur. Tuberculum supraglenoidalis’ten çıkan bu ligament tuberculum majus ve tuberculum minus’a yapışır. Spheroid bir eklem olması nedeniyle her yöne hareket etmesi beklenirse de göğüs yapısı ve bölgedeki güçlü hareketi kasların sınırlandırması nedeniyle yalnızca flexio ve extentio hareketlerini yapabilir.

Articulatio humeri “Omuz eklemi”

Articulatio humeri “Omuz eklemi”

Articulatio humeri “Omuz eklemi”

Articulatio cubiti “Dirsek eklemi” Humerus’un trochlea humeri’si ile antebrahium’u oluşturan kemiklerden radius’un fovea capitis radii’si ve ulna’nın incisura trochlearis’i arasındaki eklemdir. Kemik sayısına göre: Articulatio composita Trochlea humeri ile fovea capitis radii arasındaki ekleme “articulatio humeroradialis”, trochlea humeri ile incisura trochlearis arasındaki eklem ise “articulatio humeroulnaris” adı verilmiştir. Fonksiyonuna göre: Articulatio synovialis (Diarthrosis) Eklem çıkıntısının şekline göre: Congruent ginglymus Sadece flexio ve extentio hareketleri yapar. Yanal hareketleri yapamaz.

Articulatio cubiti “Dirsek eklemi”

Articulatio cubiti “Dirsek eklemi”

Articulatio cubiti “Dirsek eklemi” (…… devamı) “Ligamentum collaterale cubiti laterale” ve “ligamentum collaterale cubiti mediale” isimli iki ligamenti vardır. Ligamentum collaterale cubiti laterale: Humerus’un epicondylus lateralis’inden çıkıp, radius’un extremitas proximalis’inin lateral’ine yapışır. Ligamentum collaterale cubiti mediale: İki bölümden oluşur. Kısa ve posterior’da olan ligamentum collaterale cubiti mediale breve’dir. Uzun ve anterior’da bulunan ise ligamentum collaterale cubiti mediale longum’dur (Carnivor’da bu ligamentin yerine m. pronator teres bulunur). Carnivorlarda bunlara ilaveten fossa olecrani’yi processus anconeus’a bağlayan “ligamentum olecrani” adında üçüncü bir ligament daha bulunur.

Articulatio cubiti “Dirsek eklemi”

Radius ile ulna’nın eklemleşmesi Ulna; equidae’de radius’un uzunluğunun yaklaşık orta 1/3’üne kadar, ruminatlarda radius’un distal ucuna kadar uzanır. Bunlarda her iki kemik hareket etmeyecek biçimde kaynaşmıştır. Radius ile ulna carnivor’larda biri proximal, diğeri distal iki eklem aracılığıyla birleşmiştir. Bu eklemleşme tarzı pronation ve supination hareketlerinin yapılabilmesine olanak tanır. Hareket esnasında ulna sabit kalırken, radius kendi uzun ekseni doğrultusunda döner.

Articulatio radioulnaris proximalis Radius’un proximal ucunun caudal kenarında yer alan circumferantia articularis isimli eklem yüzü ile ulna’nın incisura radialis’i arasındadır. Ulna’nın proc. coronoideus medialis’inden çıkıp, caput radii’yi çepeçevre sardıktan sonra proc. coronoideus lateralis’e yapışan “ligamentum anulare radii” adında bir ligament bulunur.

Articulatio radioulnaris distalis Radius’un incisura ulnaris radii’si ile ulna’nın proc. Styloideus ulnae’si üzerindeki eklem yüzleri arasındadır. Lig. radioulnare isimli ligament bulunur.

Articulationes manus “Ön ayak eklemleri” Antebrachium’un distalinde kalan eklemlerin tümünü kapsar: Articulatio carpi - Articulatio antebrachiocarpea Articulatio radiocarpea Articulatio ulnocarpea - Articulatio mediocarpea - Articulationes intercarpea - Articulatio carpometacarpea Articulatio intermetacarpeae Articulationes metacarpophalangeae Articulationes interphalangea proximales manus Articulationes interphalangea distales manus

Articulationes manus “Ön ayak eklemleri” Articulatio carpi - Articulatio antebrachiocarpea Articulatio radiocarpea Articulatio ulnocarpea - Articulatio mediocarpea - Articulationes intercarpea - Articulatio carpometacarpea Articulatio intermetacarpeae Articulationes metacarpophalangeae Articulationes interphalangea prox. manus Articulationes interphalangea dist. manus

Articulatio carpi “Ön ayak bilek eklemi” Antebrachium’un distal ucu, metacarpus’ların proximal ucu ve bunların arasında iki sıra halinde bulunan ossa carpi’nin oluşturduğu eklemlerin tümüne verilen isimdir. Antebrachium’un distal ucu ile proximal sıra carpus kemikleri arasındaki ekleme “articulatio antebrachiocarpea” denir. Kendi içinde “articulatio radiocarpea” ve “articulatio ulnocarpea”ya ayrılır. Ossa carpi’nin proximal ve distal sırası arasındaki ekleme “articulatio mediocarpea” denir. Distal sıra carpus kemikleri ile metacarpus’ların proximal ucu arasındaki ekleme de “articulatio carpometacarpea” adı verilmiştir.

Articulatio carpi “Ön ayak bilek eklemi”

Articulatio carpi “Ön ayak bilek eklemi”

Articulationes intermetacarpea Metacarpus’ları hareketli olan hayvanlarda (Carnivor ve sus) bulunur. Ligamentleri: Ligamenta dorsalia Ligamenta palmaria Ligamenta interossea

Ayağın distalindeki eklemler Art. metacarpophalangea Art. interphalangea prox. manus Art. interphalangea dist manus