ÇOKLU ZEKA Hazırlayan Figen BERBER

ÇOKLU ZEKA KURAMI NEDİR? Zekayı tek ve baskın bir yetenek olarak görmekten ziyade, zekânın çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu savunan bir modeldir. Gardner’e göre 8 zeka alanı vardır. 1983 yılında Harvard Üniversitesi'nden Hovvard Gardner çoklu zeka teorisini "Sıfır Projesi" adlı bilişsel araştırma projesinde geliştirmiştir.

Geleneksel Teorilerde Zeka Kavramı Geleneksel Teorilere göre; Tek bir zeka vardır. Zeka doğuştan sabittir fazla bir değişiklik gösteremez. Zeka zihnin algılama, bellek, düşünme, uslamlama, öğrenme gibi birçok işlevini içerir.

Gardner’in Çoklu Zeka Teorisi Bu teori; . Birden fazla zeka olduğunu, Her bir zekanın, kişinin yetiştirilme şekline bağlı olarak geliştirilebileceğini, Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürer.

Gardner’in Çoklu Zeka Teorisi Gardner’a göre zeka, bir ya da daha fazla kültürde değeri olan bir ürüne şekil verme yeteneğidir. Zekanın, birbirinden bağımsız olarak işleyen, sekiz bileşeni olduğunu ileri sürmekte ve bir etkinliğin aslında birkaç zeka bileşeninin birlikte çalışması olduğunu belirtmektedir.

Gardner ’in Kuramında Çoklu Zeka Türleri

Sözel-Dil Zekası Bu alan kelimelerle konuşma veya yazma becerisiyle ilgilidir. Yüksek sözel/dilsel zekaya sahip insanlar için kelimeleri ve dilleri öğrenmek kolay gelir. Bu zekaya yönü gelişmiş olanlar okuma, yazma, hikayeler anlatma ve kelimeleri tarihleriyle birlikte hatırlamada iyidirler. Okumaya, not tutmaya, dersleri dinlemeye ve öğrendiklerini tartışmaya eğilimlidirler.

Mantık-Matematiksel Zeka Bu alan mantık, soyutlamalar, numaralar ve eleştirel düşünmeyle ilgilidir. Bu özelliği gelişmiş insanlarda soyut düşünebilme veya sebep-sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir.  Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç gibi stratejik oyunları oynamayı çok severler. Matematik dersini çok severler.     

Görsel-Uzamsal Zeka Bu zeka türü görsel-uzamsal yargılar ve zihnin gözüyle görselleştirme yeteneğiyle ilgilidir. Bu özelliği gelişmiş olanlar renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır.  Bu zeka yönü gelişmiş olanlar aynı zamanda haritaları, çizelgeleri, diyagramları veya tabloları yazılı materyallerden daha kolay okurlar. 

Bedensel-Kinestetik Zeka Bir ürünü ortaya koymak, bir problemi çözmek, kendini ve duygularını ifade edebilmek için vücudun bir bölümünü veya tamamını kullanabilme yeteneğidir. Bu zeka yönü gelişmiş olanlar birden fazla sportif faaliyetlerde, el becerileri gerektiren etkinliklerde çok başarılıdır. Bu kişiler bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenirler.  

Müzik-Ritim Zekası   Bireyin müzikle, müziksel ve ritimsel formlarla kendini ifade edebilme, müzik ritimlerini algılayabilme yeteneğidir. Bu zeka yönü gelişmiş olanlar konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları ile ritim tutarlar. Aynı zamanda ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritim tutar, bir müzik aletini çalar ya da çalmayı isterler.   

Sosyal Zeka   Bu zeka çevredeki bireylerle iletişim kurma, onları anlama, bu kişilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Bu zeka yönü gelişmiş olanlar arkadaşlarıyla sosyalleşmeyi severler. Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedirler Aynı zamanda dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilirler. Başkaları ile birlikte çalışmayı severler.

Özedönük Zeka Kişinin kendisi hakkında sahip olduğu gerçek bilgi ve anlayış ile uyumlu davranışlar sergilemesi ve kendisini tanıma yeteneğidir. Bu zeka yönü gelişmiş olanlar bağımsız olma eğilimindedir.  Kendilerinin zayıf ve güçlü yanlarını bilirler. Bu kişilerin çok fazla bahsetmedikleri en az bir ilgisi, hobisi veya uğraşları vardır. 

Doğa Zekası Doğayı tanıma ve anlama, yaşayan canlıları tanıma, doğanın dengesini anlama, canlıları tanıma ve sınıflandırma yeteneğidir. Bu zeka yönü gelişmiş olanlar doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel müzelere olan gezileri çok severler.  Bu zeka yönü gelişmiş olanların çevre bilinçleri çok iyi gelişmiştir. Doğa olaylarına karşı çok hassas ve duyarlıdırlar.  

Çoklu Zeka Kuramı Öğretimde Neler Kazandırır? Çoklu zekâ uygulamaları daha kişisel ve çeşitlendirilmiş öğretim deneyimi sağlar; • Öğrencilere sekiz zeka ile ilgili bilişsel düzeyde ilişki kurabilme, üst bilişsel anlayış ve çeşitli ders çalışma teknikleri sunar.

Çoklu Zeka Kuramı Bireylere Neler Kazandırır? Doğal beceriler ile içsel güdülenme düzeyini uyararak bireyin kendi kendine güdülenmesini sağlar; • Öğretmene, öğrencinin doğal becerisini değerlendirmede, içgörü ve önsezi kullanarak eğitimi bireyselleştirme kolaylığı ve deneyimi sağlar; Öğretmene ve ana-babaya her çocuğun bir yada bir çok yeteneğinin olabileceği eşitlikçi bir bakış açısı sağlar.

Çoklu Zekanın Önemi Bireyin çevreye uyumu ve bu çevrede başarılı olabilmesi için kendi zeka özelliklerini tanıyabilmesi çok önemlidir. Birbirimizden bu kadar farklı oluşumuz, hepimizin farklı zeka kombinasyonlarına sahip olmamızdan kaynaklanmaktadır. Bunun farkında olursak hayatta karşımıza çıkan sorunlarla baş etmemiz kolaylaşacaktır.