BBY 204 Derme Geliştirme III Derme yönetimi Derme geliştirme politikası

“Derme yönetimi” “Derme geliştirme” “Derme değerlendirme”

Derme Yönetimi Derme Geliştirme Derme değerlendirme

Derme yönetimi sürecinin elemanları Bütçe planlaması ve kontrolü Derme hakkında verilecek kararlar Kaynak değerlendirmeleri Ayıklama Yenileme Elden çıkarma Depolama Erişimin sürdürülmesi

Derme geliştirme politikalarının elemanları: Kurumsal misyon, amaç ve hedefler. Hitap edilen topluluğun ihtiyaçlarının analizi Entelektüel özgürlük ve erişim haklarının beyan edilmesi Kaynak seçimi için sorumluluk atamasının yapılması Genel konu sınırlarının belirlenmesi Dermenin güçlü yanlarının ve yoğunluğunun belirlenmesi Sınırlamalar (dil, biçimsel, vb.) Hediye kaynak kabulü, satış, koruma ve çift kaynaklar ile ilgili politikaların belirlenmesi Ortaklık ilişkilerine karar verilmesi

Derme geliştirme ile ilgili diğer kararlar/konular - I Derme geliştirmede izlenecek politika: Stratejik? Taktiksel?? Karma??? Elektronik koleksiyonların ömrü Elektronik koleksiyonlar için ihtiyaç duyulan bütçelerin artışı Geçici programların/kullanıcıların desteklenmesi İhtiyaçlar ile ilgili uzun vadeli kararlar alınırken öncelik verilecek konular

Derme geliştirme ile ilgili diğer kararlar/konular - II Uzak kullanıcılar Erişim mi sahip olmak mı? Lisans ve sözleşme konuları Dışarıdan gelen taleplere verilecek yanıtlar Alan kazanmak mı, teknolojik gereklilikleri sağlamak mı? Elektronik dermelerin etkileri Finansal kaynak sağlama (gerekirse ek kaynak) Konsorsiyumlar ve anlaşmalar

Senaryo/Tartışma Yeni kurulan bir üniversitenin kütüphanesinin yöneticisisiniz. 4 yeni fakülte var. Bölümler kurulma aşamasında. Eğitim başlamış durumda. İhtiyaçlar neler olabilir? Elinizde 100.000$ var. Bunun ne kadarını derme için ayırmalısınız?

Kurumu iyice tanımak gerekir. Bölümler neler, öğrenci sayısı, öğretim üyesi sayısı ne, eğitim dili ne? Yeni kurulan üniversitelerde öncelik eğitim- öğretimdedir. Bu nedenle öncelik kaynak alımına verilebilir. Kaynaklar için ilk etapta ders kitaplarına ağırlık verilmeli. Eğitim dili Türkçe ise öncelik Türkçe kitaplara verilmeli. Yayınevi listeleri, vb. listelerden çok kurum içi talepler değerlendirilmeli.

Bütçenin kısıtlılığı dergi alımlarını etkiler: İlk etapta öğencilerin kütüphaneye aşinalığını artırmak için ne yapılabilir? Popüler kitaplar Yeni bütçe hazırlanırken yeni üniversitede yeni eğitime başlayan programlar dikkate alınmalı. Bir sonraki aşamada yüksek lisans doktora programları dikkate alınmalı: Araştırma faaliyetlerine daha yakın: Dergilerle ilgili kararlar devreye girer Bütçenin kısıtlılığı dergi alımlarını etkiler: Devamlılığı olan pahalı kaynaklar Ücretsiz olanlara (üniversitenin kendi yayınlarına) öncelik verilebilir. “Ortak belge sağlama” hizmetleri kullanılabilir

Karar alma ve uygulamada farklı yaklaşımlar Stratejik Taktiksel “Fırsatçı”

Stratejik yaklaşım Derme geliştirme yalnızca kitap seçmekten ibaret değildir… “Yazılı bir derme geliştirme politikası formüle edilirken dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden bir tanesi kurumsal misyon ve bunun derme geliştirme üzerindeki etkileri ile ilgili yönlerin netleştirilmesidir.” Bilgi merkezinin misyonunu yazılı olarak formüle ederken, teknolojinin kullanılabilecek tüm biçimlerini ortaya koyup, gerçekler, sınırlılıklar ve isteklerin bir araya geldiği hedefler belirlediğimizde etkin bir derme geliştirme için zemin hazırlamış oluruz.”

Stratejik yaklaşım Kurumun 3-5 sene sonra nerede olmasını istiyorsunuz? Elektronik kaynaklar dermenin geneli açısından destekleyici mi yoksa baskın bir unsur mu? Hedeflerinizi gerçekleştirebilecek, fark yaratacak finansal kaynağınız var mı? Olma ihtimali var mı? Önceden tahsis edilen bütçe kadar bir bütçeye yeniden sahip olma şansınız var mı?!

Taktiksel yaklaşım Kullanıcı merkezli Teknoloji bağımlılığı Kullanıcı ihtiyaçları, becerileri, beklentileri kararları nasıl etkiler. Teknoloji bağımlılığı Var olan bilgi teknolojileri alt yapısı ne derece iyi? İyileştirmek için neler yapılabilir? Belirleyici faktörler Kullanıcılar için en acil olan ne? Rekabet halindeki ihtiyaçlara karar vermek için neyi temel almalıyız?

“Fırsatçı” yaklaşım Fırsat odaklı / fırsat yaratan Karşımıza çıkan kaçırılmaz bir fırsat mı? Kurumsal planımıza uymasa da yine de peşinden gitmeli miyiz? Belirleyici faktörler Maliyeti karşılayabilmek için ne yapmak gerekir? Bu kaynağı almanın maliyetinin altından kalkabilir miyiz?

Hangi yaklaşım en iyi? Hepsi! Neden? İyi bir derme yönetim planı yalnızca tek bir yaklaşım seçerek hazırlanmaz. Farklı strateji, taktik ve fırsatları bir araya getirmek gerekir. Uygun zamanın doğru bir şekilde belirlenmesi, uygun zamanda uygun metodun kullanılması derme yönetiminin etkinliğini en üst düzeye taşır.

Derme yönetimi politikasında olması beklenen başlıklar ve içerik

1. Giriş: Politikada yer alması beklenen öğeler Derme yönetimi işlevlerinde gözetilen temel ilkelerin burada özetlenmesi beklenir. Burada yer alması beklenen temel bilgiler aşağıdaki gibi ayrı ayrı maddeler halinde açıklanır: 1.1. Kütüphanenin üstlendiği rol ve amaçlarının tanımı 1.2. Genel olarak hizmet verilen kullanıcı grubunun tanımlanması 1.3. Derme yönetimi ve geliştirme programının amaç ve işlevlerinin tanımlanması. 1.4. Düşünce özgürlüğü ve sansür (intellectual freedom, cencorship), telif hakları gibi konularda bilgi merkezinin resmi politika ve yaklaşımının tanımlanması.

1.5. Derme hakkında kısa ön bilgi Dermenin kısa özgeçmişi Dermede ağırlık verilen konu alanları Dermenin yerleşim alanı 1.6. Organizasyon Personel Kullanıcı grupları ile iletişim 1.7. Bütçe politikası 1.8. Konsorsiyum ve/veya ortak derme geliştirme programları 1.9. Araç-gereç ve teknik donanım alımlarına ilişkin politikalar: geleneksel ve elektronik/teknolojik alt yapı, araç ve gereçlerine yönelik politikalar

2. Derme Yönetimi ve Geliştirme Politikaları Bu bölüm, dermenin yoğunlaştığı konu, dil ve /veya materyal türü, kullanım sınırlamaları gibi kategorileri tanımlar. Derleme faaliyetleri burada tanımlanacak sınırlama/bölünme ya da yoğunlaşma kriterlerine göre gerçekleşecektir. 2.1. Dermede yer alan materyal türleri: Kitaplar Süreli Yayınlar Gazeteler Sanat eserleri Bilgisayar yazılımları Haritalar Görsel işitsel materyal Elektronik formlar

2.2. Varsa, tarihi, nadir, el yazması ve arşiv koleksiyonu 2.3. Popüler nitelikte materyal grubu 2.4. Romanlar 2.5. Birden çok nüshalar 2.6. Ayrılmış (reserve) materyal 2.7. Danışma (referans) kaynakları 2.8. Resmi yayınlar 2.9. İzlenen Sağlama politika ve prosedürleri

2.10. Olağan dışı yapılan alımlar 2.11. Disiplinler arası materyal grubu 2.12. Erişim ve sahiplik politikaları 2.13. Konu alanlarının ayrıntılı analizi (conspectus level indicators): Bu bölüm dermenin genişlik ve derinliğini standart bir formda ve ayrıntılı olarak tanımlar. Research Libraries Group (RLG) tarafından bu konuda bir standart geliştirilmiştir. Araştırma kütüphanelerinde dermede yer alan materyal grupları içerdiği konu alanlarına ve/veya türlere göre aşağıda belirlenen ve standart kodlarla ifade edilen sınıflarda tanımlanır. Böyle bir standarda bağlı kalınması dermenin hangi konu alanlarında ve / veya türlerde hangi düzeylerde güçlü olduğunu (yoğunlaştığını) belirlemek bakımından yararlıdır.

Kaynak: Bayram, 2009

Avrupa Konseyi / EBLIDA Avrupa Kütüphaneleri için yasal düzenleme ve politika kılavuz ilkeleri Demokrasi Bilgi edinme hakkı Bilgi edinme özgürlüğü “…Bu bağlamda, Avrupa Konseyi, üye ülkelerin ilgili ulusal yasal düzenleme ve politikalarının güçlendirilmesi ve uygun hallerde uyumlandırılmasına yönelik olarak bir dizi prensipler içeren bir taslak hazırlamak amacıyla kütüphaneler alanını incelemeye karar vermiştir. Eğer sorunun karmaşık doğası nedeniyle yasal düzenleme ve kurallarda tek biçimlilik sağlama düşüncesi gerçekleştirilemiyorsa; bu, üye ülkelerin anayasal prensiplerine uygun, demokratik değerleri ile uyumlu ve kütüphane yasal düzenleme ve politikaları için esin kaynağı olabilecek bir dizi prensiplerin formüle edilmesine ne büyük bir acil gereksinim olduğunu çarpıcı biçimde ortaya koyar.” Kaynak: Aslan, 2009

İlkeler: İfade özgürlüğü ve bilgiye serbest erişim Derme geliştirme prensipleri Ulusal kitap ve enformasyon politikaları içinde kütüphaneler Kütüphanelerin mali kaynakları. Merkezi ve yerel yönetimler Eğitim ve öğretim Kütüphaneler ve bilgi endüstrileri Kütüphane mirasının korunması Depolanan yayınlara erişim

Deneyin.. Bahsedilen kodlama şeması ile yapılan Research Collections Online Projesini http://scone.strath.ac.uk/rco/index.cfm adresinden inceleyin. Yapılmaya çalışılan tam olarak nasıl bir şey? Bu tip bir proje ülkemizde yapılsa hangi konularda işe yarar, değerlendirin. Okuyun: Aslan, S. (2005). Avrupa Konseyi / EBLIDA Avrupa Kütüphaneleri için yasal düzenleme ve politika kılavuz ilkeleri. Türk Kütüphaneciliği, 19(1), 86-96. Farklı kütüphanelerin politikaları nasıl? Internet’ten araştırın.

Kaynaklar: Aslan, S. (2005). Avrupa Konseyi / EBLIDA Avrupa Kütüphaneleri için yasal düzenleme ve politika kılavuz ilkeleri. Türk Kütüphaneciliği, 19(1), 86-96. Bayram, Ö. (2009). Derme geliştirme ders notları. http://80.251.40.59/humanity.ankara.edu.tr/obayram/ders_kaynaklari.html. Hirshon, A. (2003). Collection Management of Electronic Resources for Library Consortia. http://www.ku.edu.tr/files/library/activities/arnold_hirshon/coll-dev- osi-2.ppt Ünal, Y. (2008). Dergi Kullanım verilerinin bibliyometrik analizi ve koleksiyon yönetiminde kullanımı. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Ünal, Y. (2002). Belge sağlamanın maliyet analizi:ULAKBİM örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.