Yenidoğanın fizyolojik özellikleri ve ekstrauterin yaşama uyumu 1 Dr. Nazan ÇALBAYRAM

Solunum Sistemi

Fetal Akciğer

Fetüsün akciğerleri döllenme ile beraber gebeliğin sonuna kadar gelişimini sürdürür Gebeliğin 24.hf.kadar akc.alveoler keseler gelişir.28.hf.alveollerde hücreler tipI ve tipII alveoler hücrelere farklılaşır. Tip I hücreler akciğerlerdeki gaz değişimini sağlarken,tipII alveoler hücreler bir fosfolipit türevi olan ve ekspirasyonda alveollerin kollabe olmasını önleyen sürfektan yapımını sağlar.

İntrauterin yaşamda gaz alış-verişi plesanta ile olur, akciğer sıvısı ile doludur. Bu sıvı akciğeri korur ve gelişmesine olanak verir. Doğum sırasında bu sıvının yaklaşık yarısı dışarı atılır ve yerini hava alır. Sezeryanla doğan bebekler akciğer sıvının dışarı atılamaması sonucunda hava değişimi engellenir ve aspirasyon riski artar

Solunum Sistemi Uyumu Ekstrauterin yaşama uyum sağlamada en kritik değişikliktir. Pulmoner kan akımı, sürfaktan üretimi ve solunum kasları ekstrauterin uyumu etkilemektedir. Beyindeki solunum merkezi kimyasal ve duyusal olarak uyarılırken; akciğerler mekanik olarak uyarılmaktadır.

Solunum Sistemi Uyumu Mekanik Uyarı Sezaryen sonrası yenidoğanda solunum sıkıntısı yaşanabilir mi? Sezaryen tekniğiyle doğan bebeklerde toraks üzerine vajinal basınç olmadığı için akciğerlerde emilmesi gereken bir miktar sıvı bulunmaktadır. Bu nedenle sezaryenle doğan bebeklerin solunum durumu yakından izlenmelidir.

Solunum Sistemi Uyumu Kimyasal Uyarı Fetus doğum sırasında geçici bir stres yaşar. Bu stresin iki nedeni vardır; Uterus kontraksiyonları sırasında umblikal kan akımının kesintiye uğraması, 2. Doğumdan sonra ise umblikal kordun klemplenmesidir.

Solunum Sistemi Uyumu Duyusal Uyarı Solunumun başlamasını sağlayan duyusal uyaranlar; ısı, ses, ışık, dokunma ve ağrı gibi uyaranlardır. Bebeğin doğar doğmaz kurulanması önemli bir uyarandır.

Solunum Sistemi Uyumu Matür Yenidoğan Akciğerlerin kollabe olmasını önleyen madde olan “sürfaktan” ın da uyum sürecinde önemli bir etkisi vardır. Sürfaktan olmadığı durumda çok fazla çaba gerekir ve atelektazi gelişir.

Yenidoğan ile yetişkin solunum sistemi arasındaki farklar Yenidoğan burundan nefes alır. Yenidoğanın dili geniştir, glottis ve trakeası küçüktür. Solunum sekresyonlerı daha fazladır. Yenidoğanın alveolleri daha kolay kollabe olur. Muköz membranları daha incedir bu yüzden kolaylıkla zedelenebilir. Yenidoğanın alveolleri basınç değişikliklerine daha duyarlıdır.

Kardiovasküler Sistem

Doğumdan sonra fetal dolaşım sonlanmış ve yenidoğan normal dolaşıma geçmiştir. İntrauterin dönemde kan pl.aracılığıyla oksijenlenirken doğumdan sonra kan akciğerlerde oksijenlenir. İntrauterin dönemde fetal dolaşımı sağlayan foramen ovale, duktus arteriyozus, duktus venozisin kapanması kardiovasküler sistem ile ilgili en önemli değişikliklerdir.

Umblikal ven: Oksijenlenmiş kanı plasentadan fetüse taşır. Foraman ovale: Sağ atriyum ile sol atriyum arasındadır. Duktus arteriyozus: Pulmoner arter ile aorta arasında yer alır. Duktus venozus: Umblikal ven ile vena cava inferior arasındaki açıklıktır.

Hematolojik Sistem

Term bebekte; Hb değeri 13,7-20,5 gr/100 ml, Htc değeri ise %45-65 arasında değişmektedir. Doğumda fetal hemoglobin yüksek olup (%70), bunun yerini erişkin hemoglobin almaktadır.

Yenidoğanda doğumdan sonra K vitamini yapılmaktadır. Bağırsaklarda bakterilerin yokluğu nedeniyle K vitamini sentezi ve buna bağlı kanın pıhtılaşması yetersizdir. Bu nedenle yenidoğan kanamalara yatkındır. Yenidoğanda doğumdan sonra K vitamini yapılmaktadır.

Üriner Sistem

Yenidoğan doğumdan kısa bir süre sonra ya da ilk 24 saat içinde idrarını yapar. Günde 6-8 kez idrarını yapar. Böbrek korteksi tam gelişmemiştir.

Böbrek tübülleri henüz tam olarak gelişmediğinden suyun geri emilimi sınırlı olur. Glomerul filtrasyon hızı düşüktür. İdrarı konsantre etme yeteneği azdır. Böbreklerin immatür olması ilaç uygulamalarında önem taşır. Yenidoğanın idrarı az miktarda protein, fazla miktarda ürat içerebilir. İdrardaki ürat ilk günlerde bebeğin bezinde pembe pembe leke bırakabilir. Yenidoğanın ilk 24 saat içinde idrar yapması beklenir. 24 saat geçtiği halde idrar yapmayan bebeklerin, üretral stenoz, böbrek yada üreterlerin yokluğu gibi olası sorunlar yönünden incelenmesi gerekir.

Yenidoğanın idrarı az miktarda protein,fazla miktarda ürat içerebilir Yenidoğanın idrarı az miktarda protein,fazla miktarda ürat içerebilir.İdrardaki ürat ilk günlerde bebeğin bezinde pembe pembe leke bırakabilir. Yenidoğan bir defada yaklaşık 15 ml idrar yapar Dansitesi 1008-1010 İlk 1-2 gün toplam 30-60ml idrar yapar Bir hafta sonra yaklaşık 300 ml’ye yükselir

Gastrointestinal Sistem

Yağları ve basit karbonhidratları absorbe edebilirler. Kadia sfinkteri pilor sfinkteri kadar gelişmemiştir. Yenidoğanda kalın bağırsak mekonyumla doludur. Mekonyum barsak sekresyonları, bilirubin, tuz, pankreatik sekresyon, epitel hücreleri ve amniyotik sıvıdan oluşur. Rengi siyaha yakın ve yapışkandır. Mekonyum sterildir fakat zamanla bakteri içerir. Normal yenidoğanlarda ilk dışkılama ilk 24-36 saat içinde görülür.48 saate kadar dışkı yapmayan bebeğin barsaklarıyla ilgili bir tıkanıklık düşünülür.