HASAN ALİ YÜCEL EĞİTİM FAKÜLTESİ IV. Üstün Zekalı ve Yeteneklilerin Eğitimi Kongresi: Üstünler ve Gelecek Üstün Yetenekli Gençlerin İş Ortamına Geçişi: Üstün Yetenekli Gençlerin ve İş Verenlerin Algısı   Gamze Sart, Yard. Doç. Dr. HASAN ALİ YÜCEL EĞİTİM FAKÜLTESİ İstanbul Üniversitesi 23.09.2014

Giriş Üstün yeteneklilerin kattıkları değerler özellikle dünyada inovasyon odaklı iş ortamlarında sıkça dile getirilmektedir. Günümüzde değişik teknolojik ürün, hizmet ve süreç geliştiren laboratuvarlarda ve/ya bireysel çalışmalarda, alınan patentler ve faydalı modellerde üstün yetenekli gençlerin farklı düşünme becerilerinin sonucunda oluştuğu farklı çalışmalar yüksek sayılarda kayıtlara alınmaktadır.

Literatür Bu nedenle özellikle California eyaletinde üstün yetenekli gençlerin teknoloji odaklı ve inovasyon içerikli iş ortamlarına geçişi stratejik bir politika çerçevesinde yapılmaktadır. Ancak Türkiye’de bu anlamda bir çalışmağı gibi pek çok üstün yetenekli genç işsiz olup, çalışanların ya da çalışmak üzere işe başvuranlarında kendi yeteneklerine göre bir seçimle işe alınmadıkları bilinmektedir. Bu durum eğitimlerine üstün yetenekli olarak başlayan pek cok genci iş hayatında mutsuz etmektedir.

Metod Bu çalışmanın amacı gerek üstün yetenekli olan iş görenlerin ve üstün yeteneklilerin işverenlerinin işe alınma süreçlerindeki algılarını ölçmek üzere yapılmıştır. Daha önceden üstün yetenekli olarak belirlenen ve iyi üniversitelerden mezun olan öğrencilerin iş başvuru süreçlerinin 6 ay boyunca incelenmiş ve 24 üstün yetenekli öğrencinin işe alınma sürecinde yaşadıkları ile 12 üstün yetenekli gencin çalıştıkları işlerle ilgili algılar incelenmiştir.

Bunun yanı sıra üstün yeteneklileri işe alan toplam 6 iş yerinin 4 insan kaynakları müdürü ve 2 iş verenin de algıları fenomenolojik araştırma metodu uygulanarak incelenmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşmelerle derinlemesine mülakatlar yapılmış ve toplanan veriler Atlas.ti 7 veri analizi yazılımı kullanılarak söylemelerdeki oranlar ve ilişkiler çıkartılmıştır.

Araştırmanın Sonuçları Araştırmanın sonuçlarına göre yetenekli gençlerin çoğunlukla (95%) iş başvuru süreçlerinde mutsuz oldukları ve yeteneklerine göre bir iş bulamadıkları tespit edilmiştir. Genellikle (85%)üstün yetenekli okullardan mezun olmuş olmalarının önemsenmediğini belirtirlerken bir kısmı ise (20%) negatif etki oluşturduğunu düşünmektedir

İşe girenlerin verdikleri cevaplar doğrultusunda elde edilen analizler ise şunları göstermektedir, kariyerleri ile ilgili olarak çoğunluğun (85%) olumsuz bir görüşe sahip oldukları tespit edilmiştir. İşe girenlerin ise üst yönetimle çoğunun (95%) sorun yaşadığı ve çok daha iyi çözüm üretebilecekleri yerde üst yönetimin dediklerini yapmaları kendilerini kötü hissettirmekte ve belli bir süre sonra işe olan bağlılıklarını ve motivasyonlarını kaybettirmektedir.

Katılımcıların çevrelerinde kendileri gibi olan arkadaşlarının işe girdikten bir yıl sonra işi terk ettikleri dile getirilmektedir. Katılımcıların %15’i kendi işini kurmak eğilimi içinde olup, yeterli imkanların olamayışından dolayı cesaret edemediklerini dile getirmektedirler. Özellikle bir kısım üstün yetenekli genç (30%) iş ortamlarında yaşadıkları yalnızlıktan da bahsetmektedirler.

İş gören açısından değerlendirildiğinde ise üstün yetenekli iş görenlere karşı (95%) olumsuz bir algının var olduğu tespit edilmiştir. Üstün yetenekli gençlerin genel olarak iş ortamını bozdukları, diğer çalışanları ezdikleri, bireysel davrandıkları ve uyum sorunu yaşadıkları dile getirilmektedir. Özellikle insan kaynakları uzmanlarının dile getirdikleri bir diğer konu ise bir kısım yöneticinin kendi işlerini kaybetme korkusu ile zeki ve üstün yetenekleri olan kişileri işe almak istememeleridir.

Özellikle iş verenlerin üstün yetenekliler ile ilgili olan algısı ise olumlu olup, nasıl başa çıkacaklarını bilememeleridir. Yurtdışında olduğu gibi üstün yeteneklilerin özellikle inovasyon odaklı yeni ürünlerin geliştirilmesindeki etkilerinin farkında olarak onların da organizasyonlarında yer almalarını istemekte ama nasıl olacağı konusunda yetersiz olduklarını dile getirmektedirler.

Tüm katılımcıların ortak algısı ise ayni yurtdışında olduğu gibi özel bir mentörlük yönetimi ve takibi ile yetenekli gençlerin değişik organizasyonlarda fayda sağlayacak ve değer oluşturacak şekilde devreye alınmasıdır. Bu şekilde yetenekli gençlerin mutluluğu ve iş tatminin artmasıdır.