Sorular Yoluyla Sorun Çözmek Doğru Sorular Cevaplardır!

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 Her Soru Aynı Değil! “Sorular”, bilinmeyen cevapları bulabilmek için kullanılan birer “arama aleti” gibidir. Her kullanışsız alet gibi, bazı “sorular” da bunu yapamaz. Buna göre sorular 2’ye ayrılıyor: Doğru sorular, Kısır sorular. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 Ne demek? Bir soru, çözülmesine çalışılan problemin doğrudan çözülmesine ya da daha iyi anlaşılmasına yol açabiliyorsa ona “doğru” (akıllı, doğurgan, zihin açıcı, akıl netleştirici) soru denilmelidir. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 Ne demek? Eğer bir soru, ortadaki meseleyi daha anlaşılır kılmıyor, hatta daha da içinden çıkılmaz hale getiriyorsa bu tür soruya da “kısır” (yararsız, akıl karıştırıcı vbg) denilebilir. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

Soru Sormak Niye Önemli? Bir sorun’un çözümüne odaklandığımızda ister istemez bazı kalıplaşmış çözüm alışkanlıklarımızın etkisinde kalırız. Ve bu arada, “sorunun çerçevesi” ile meşgul olmaz, meseleyi o çerçeveden ibaret sayarız. O halde, öncelikle “sorun çerçevesi”ni kurcalayıp sandığımızdan daha geniş olup olmadığından emin olmalıyız. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

Eksik “sorun çerçevesi”ne bir örnek! Rüşvet sorunu için şöyle bir soru sorulsa: Rüşvet sorunu nasıl çözülür? Maaşların artırılması, cezaların ağırlaştırılması, ahlaki bariyerler oluşturulması gibi fikirler akla gelir. Bunlar, normal çerçevedir. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

Eksik “sorun çerçevesi”ne bir örnek! (devam) Bu defa şöyle bir soru sorulsa: Rüşvete yol açan sebepler nelerdir? Daha cevap verilmeden dahi, bir önceki cevaplara yol açan nedenlerden başka sebepler de olabileceği hemen anlaşılır. Nitekim, yapılan bir araştırma sebepler içinde hiç akla gelmeyebilecek nedenlerin de bulunduğunu göstermiştir. Örneğin eğitimdeki “ezber”! Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 O halde! “Sorun Çerçevesi” yanılgısına karşı soru sorarak, sorun kapsamının iyice test edilmesi gerekir. Sorunun –ilk anda veya çoğu kimsece- görülemeyen nedenlerini ortaya çıkarabilen nitelikli sorulara Doğru Sorular denilmesinin nedeni budur. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

Peki, “doğru soru”nun özellikleri nedir ve de nasıl sorulmalıdır? Tekil olmalı: Birbirinden farklı / aykırı cevapları olabilecek sorular tek soru halinde birleştirilmemeli. Belirli olmalı: Her bağlamdaki anlamı farklı ifadeler içermemeli. Net olmalı: Ne denildiği anlaşılmalı! Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

Tekil’lik için örnek: Trafik sorunu nasıl çözülür? Toplu taşıma araçlarının azlığı mıdır? Trafik yönetimi yetersizliği midir? Trafikteki ölümlü kaza sayısının fazlalığı mıdır? Kara nokta sayısının fazlalığı mıdır? Bilimin yetersiz kullanımı mıdır? Bunların tümü ve daha başkalarının da katılımından oluşan “paket” midir? TS nedir? TS ne(ler) değildir? Trafikte gereğinden çok zaman harcamak mıdır; “gereği”nin ölçüsü nedir? Sürücülerin saygısızlığı mıdır? Sürücülerin bilgisizliği midir? Yolların azlığı mıdır? Araçların çokluğu mudur? Kamunun ortak malı olan yolların bedava park yeri olarak kullanılması mıdır? Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 Belirlilik’lik için örnek: Yİ Taşıma firmaları kârlarını nasıl artırırlar? Kârlılık, tek başına ifade edildiğinde belirsiz bir kavramdır. Ne kadarlık bir zaman süresi içinde? Neler pahasına? gibi 2 parametreye göre farklı kârlılıklar ortaya çıkar. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008 Net’lik için örnek! “Yİ ve UA taşımacılık sorunlarının sistem bütünlüğü içinde tartışılması ve bir kuantum sıçraması oluşacak şekilde demokratik bir uzlaşı içinde ele alınmalıdır!” Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

“Doğru soru” nasıl sorulabilir? Birkaç ipucu!! Zekice, başkalarını şaşırtacak, kıskandırabilecek soru sormayı düşünmeyin, Kısa, basit olsun, “Çocuğum olsaydı ne sorardı?” diye bir düşünün, Sorular tekerlek çukurlarına benzer; giderek derin izler yaparlar; arkadan gelenler de aynı izlere kapılmak eğilimindedir. Siz de başkalarının açtığı izlerin dışına çıkmaya çalışın, Başkalarının sorularına ekler yaparak yeni sorular üretmeye çalışın (bu kopya çekmek değildir) Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

“Doğru soru” nasıl sorulabilir? Birkaç ipucu!! (devam) Mümkün olan hallerde grup halinde “soru fırtınaları” yapın, Telefon defterinizi gözden geçirip “iyi soru soran” kişileri işaretleyin, Yeni tanıştığınız kişilerin IQQ (Intelligent Questioning Quotient) düzeyine bakın, bunlar en büyük kazancınızdır. Kasım 2008 ©Copyright M.Tınaz Titiz, SMUH®. 2008

Teşekkür Ederiz www.tinaztitiz.com