TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNE BAŞVURU YOLLARI Habip Kocaman Yasama Derneği (YASADER) Başkanı TBMM Başkan Müşaviri E-posta: habipkocaman@tbmm.gov.tr

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı Madde 74- Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir. …

Devletin Temel Organları Yasama Yürütme Yargı TBMM Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu Bağımsız mahkemeler Kuvvetler ayrılığı … Devlet organları arasında üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, belli Devlet yetki ve görevlerinin kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı medenî bir işbölümü ve işbirliği olduğu ve üstünlüğün ancak Anayasa ve kanunlarda bulunduğu; … (Anayasa/Başlangıç)

Yasama Yetkisi Kanun yapımı: Bütçe hakkı: Karar alma: Kanun koyma (yeni kanun) Kanun değiştirme (mevcut kanunda değişiklik) Kanun kaldırma (mevcut kanunu yürürlükten kaldırma) Bütçe hakkı: Bütçe Kanunu ile kaynakların tahsisi, Kesin Hesap Kanunu ile harcamaların denetimi, Kalkınma planı ile kamu ve özel sektöre yol ve yön gösterme Karar alma: Yurt dışına asker gönderme, Savaş, olağanüstü hal, sıkıyönetim ilanı, Ara veya erken seçim, Üye seçimleri: RTÜK üyeleri, Kişisel Verileri Koruma Kurulunun 5 üyesi, Sayıştay Başkanı ve üyeleri, Anayasa Mahkemesinin 3 üyesi, Kamu Başdenetçisi ve kamu denetçileri Parlamenter denetim: Bilgi edinme ve hükümeti denetleme yolları Yazılı/sözlü soru Meclis araştırması Genel görüşme Gensoru Meclis soruşturması Denetim ve gözetim işlevli komisyonlar

Denetim ve Gözetim İşlevi Olan TBMM Komisyonları Avrupa Birliği (AB) Uyum Komisyonu Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) Komisyonu Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu Dilekçe Komisyonu İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Bireysel başvuru yapılabilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonu Dilekçe Komisyonunu resen işlem yapmaz. Ancak bir başvuru üzerine işlem gerçekleştirir. İlgili mevzuat: Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun TBMM İçtüzüğü Kimler başvuru yapabilir? Türk Vatandaşları Karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye'de ikamet eden yabancılar

Dilekçe Komisyonuna Hangi konularda başvuru yapılabilir? Dilekçe Komisyonuna başvuruda konu sınırlaması yoktur. Başvurucuların kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri incelenir. İdari işlemlerin yerindeliği ve hukukiliği incelenir. Doğrudan insan hakları ihlali ve cinsiyet eşitsizliği konularında başvurulabilen ayrı komisyonlar olduğu için bu konularda o komisyonlara başvurulması daha isabetli olur. Bilgi edinme hakkı kapsamındaki başvuruların doğrudan ilgili kurumlara yapılması gerekir.

Dilekçe Komisyonu Hangi başvuruları incelemez? Ad-soyadı ve imza ile iş veya ikametgâh adresi bulunmayan, Belli bir konuyu içermeyen, belirsiz, anlaşılamayan, muğlak, Yargı mercilerinin görev alanına giren konularla ilgili olan veya haklarında bu merciler tarafından verilmiş bir karar bulunan, Yetkili idarî makamlarca verilen kesin cevap örneğini içermeyen, (İlgili kamu idaresine başvuru yapılmış olması, idari başvuru yollarının tüketilmiş olması)(Uygulamada, idare cevabı içermeyen başvurular işleme alınmaktadır.) Yeni bir kanunu veya bir kanun değişikliğini gerektiren

Dilekçe Komisyonuna başvuru şekli Posta yoluyla: Adres: TBMM Dilekçe Komisyonu  06543 Bakanlıklar/ANKARA Başvuru formu http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/dilekce/komisyona_basvuru.htm  Elektronik başvuru: https://edilekce.tbmm.gov.tr/Login.aspx  Başvuru dili Türkçe. Uygulamada üst yazı Türkçe olmak şartıyla başka dillerdeki başvurular da işleme alınabilmektedir. Başvuru ücretsizdir.

Dilekçe Komisyonundaki Süreç 1 Ön inceleme aşaması - Komisyonda görevli yasama uzmanlarınca dilekçenin incelenmesi - Dilekçenin işleme alınması (Komisyon Başkanlığı) - Gereken şartları taşımayan dilekçelerin görüşülemeyeceğine karar verilmesi (Komisyon Başkanlığı) İnceleme aşaması - Başvurunun incelenmesi ve karara bağlanması 60 gün içinde sonuçlandırılmalıdır. - İlgili bakanlık/kamu kurumuyla yazışma yapılarak konu hakkında açıklama/bilgi talep edilir. 30 gün içinde cevap gönderilmelidir. - Başvurucuya 30 gün içinde bilgi verilir. - İdarenin cevabı yeterli görülmezse ek açıklama/bilgi istenebilir; başka bir kurumla da yazışma yapılabilir. - Dilekçe, Komisyon Başkanlık Divanı (Başkan, Başkanvekili, Sözcü, Katip) kararına bağlanır. Kararlar “Dilekçe Komisyonu Başkanlık Divanı Karar Cetveli” içerisinde TBMM Kurum içi ağında yayımlanarak milletvekillerine bilgi verilir. 15 gün içinde itiraz edilmeyen kararlar kesinleşir. - Kesinleşen kararın örneği başvurucuya 30 gün içinde gönderilir.

Dilekçe Komisyonundaki Süreç 2 Komisyon Genel Kurulu Aşaması - Komisyon Başkanının veya Başkanlık Divanının kararı, - Komisyon Başkanlık Divanı kararına bir milletvekilinin 15 gün içinde itiraz etmesi, üzerine dilekçe, Komisyon Genel Kurulunda görüşülür. - Dilekçe, Komisyon Genel Kurul Kararına bağlanır. Kararlar “Dilekçe Komisyonu Genel Kurul Karar Cetveli” içerisinde TBMM Kurum içi ağında yayımlanarak milletvekillerine bilgi verilir. 30 gün içinde itiraz edilmeyen kararlar kesinleşir. - Kesinleşen kararın örneği ilgili bakanlıklara ve başvurucuya 30 gün içinde gönderilir. İlgili bakanlıkların, kesinleşen Komisyon Genel Kurul kararları hakkında yapılan işlemleri, 30 gün içinde Komisyon Başkanlığına bildirmesi gerekir. TBMM Genel Kurulu Aşaması - Doğrudan veya Dilekçe Komisyonu Genel Kurulu Karar Cetvelinde yayınlanıp itiraza uğrayan veya ilgili bakanlığın geri bildirimde bulunmaması veya geri bildiriminin değerlendirilmesi sonucu, TBMM Genel Kuruluna sevkine karar verilen dilekçe konuları hakkında 30 gün içinde rapor düzenlenerek TBMM Genel Kurul gündemine girmek üzere TBMM Başkanlığına sunulur.

Dilekçe Komisyonunun Yetkileri Dilekçe Komisyonu kendisine intikal eden başvuruları inceler iken alt komisyon kurmak, Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile özel kuruluşlardan • her türlü bilgi ve belgeyi almak, • İlgilileri, uzmanları, kurum ve kuruluş temsilcilerini çağırıp bilgi almak, • İdari denetim yapılmasını istemek, Sayıştay denetimi talep etmek, Bilirkişi görevlendirmek, Yerinde inceleme yapmak, Dilekçileri Komisyon toplantılarına davet etmek, Yetkisine sahiptir.

26. Yasama Dönemi Dilekçe Komisyonu Genel Kurulu Karar Örnekleri Gıda bankacılığı uygulamasının araştırılması ve yaygınlaştırılması FOREX piyasasındaki aracı kurumların bireysel yatırımcıları mağdur ettikleri iddiaları Özürlü Sağlık Kurulu Raporunda engellilik oranına Herediter Anjiyoödem Hastalığının dahil edilememesi sebebiyle yaşanan mağduriyetin giderilmesi Araç muayene istasyonlarında muayene ücreti ödeme şeklinin incelenmesi Koçhisar Barajı yapımında sular altında kalan Çorum ili Alaca ilçesi Kızılyar Köylüleri için yeni yerleşim yeri gösterilmemesi sebebiyle yaşanan mağduriyetin giderilmesi Kamuda çalışan engelli ya da engelli yakını bulunan işçiler için memurlara tanınan bazı hakların verilmesi 

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 5.12.1990 Tarihli ve 3686 Sayılı İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanununa göre Komisyonun Görevleri: İnsan hakları konusundaki sorunlarla ilgilenmek, gelişmeleri izlemek İnsan hakları uygulamalarının, mevzuata uygunluğunu incelemek ve araştırmalar yapmak; iyileştirmeler, çözümler önermek Uluslararası antlaşmalarla Anayasa ve diğer mevzuat ve uygulamalar arasında uyum sağlamak amacıyla yapılması gereken değişiklikleri tespit etmek Kanun tasarı ve teklifleri ile KHK’ları görüşmek Her yıl yapılan çalışmaları, elde edilen sonuçları, yurt içi ve dışında insan haklarına saygı ve uygulamaları kapsayan bir rapor hazırlamak Gerektiğinde dış ülkelerdeki insan hakları ihlallerini incelemek ve o ülke parlamenterlerinin dikkatlerine sunmak İnsan haklarının ihlale uğradığına dair iddialar ile şikayetleri değerlendirmek, başvuruları incelemek, gerekli gördüğü hallerde ilgili mercilere iletmek

İHİK’e verilen yeni görevler Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, görev ve yetkilerine ilişkin olarak TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunu yılda en az bir defa bilgilendirmekle görevlidir. Kolluk Gözetim Komisyonu da görev alanına giren konularda tespit, görüş ve öneriler içeren yıllık raporlar hazırlamak ve bu raporları her yıl mart ayında TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna göndermekle görevlidir.

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna Başvuru Kimler başvuru yapabilir? Temel hak ve özgürlüklerinden birisinin ihlal edildiğini düşünen herkes komisyona başvuru yapabilir. Hangi konularda yapılan şikayetler incelenir? Anayasa ve uluslararası insan hakları belgelerinde yer alan temel hak ve özgürlüklerin ihlaline dair bir iddianın olması gerekir. Hangi şikayetler incelenmez? Dilekçe Komisyonunun inceleme alanına giren emeklilik sorunu, kamulaştırma, iskan ve imar sorunu, maddi yardım talebi, hastane kurul raporlarından şikayet, iş talebi, banka kredisi veya kredi kartı ödemelerinden şikayet ve benzeri sorunlar incelenmemektedir. Bilgi edinme hakkı kapsamındaki başvuruların doğrudan ilgili kurumlara yapılması gerekir. Yargı kurumlarının görev alanına giren konular incelenmemektedir. Elektronik postayla yapılan başvurular işleme alınmaz. Başvuru sahibinin adı, soyadı, imzası ve adresi bulunmayan dilekçeler de işleme alınmaz.

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna Başvuru Süreci Komisyona posta, faks veya elden başvuru teslim etmek suretiyle başvurulabilir. Adres : Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Bakanlıklar 06543 ANKARA Faks: 0312 420 5394 Başvuru dili Türkçedir. Uygulamada diğer dillerde de dilekçe alınabilmektedir.  Başvurular ücretsizdir. İhlal iddiasının üzerinden vakit geçmiş olması, başvuruya engel değildir. Komisyon, geçmişe dönük incelemelerde de bulunabilir. Komisyon, ihlal iddiasının tarafı kurumdan bilgi/açıklama ister. Başvurucuya 60 gün içinde başvurusuyla ilgili bilgilendirme yapılır. Komisyon başvuru üzerine veya resen belirlediği insan hakları konularında, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlardan bilgi isteme, buralarda inceleme yapma ve ilgililerini çağırıp bilgi alma, uzman kişilerin görüşlerine başvurma, Ankara dışında çalışma yetkileri vardır. Alt komisyon kurularak ayrıntılı, kapsamlı inceleme yapılabilir. Komisyon raporları TBMM Başkanlığına ve ilgili bakanlıklara gönderilir. Komisyon ağ sayfasında yayımlanır. Raporlar Genel Kurulda görüşülebilir.

Alt Komisyonlar Eliyle İncelemeler 26. Yasama Dönemi Mülteci Hakları Alt Komisyonu 12 Eylül Askeri Darbesinden Sonra Oluşturulan Diyarbakır Beş No'lu Cezaevi Hükümlü ve Tutuklu Hakları Batı Ülkelerindeki İslam Düşmanlığı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği 28 Şubat sürecinin yol açtığı mağduriyetler 24. Yasama Dönemi Cezaevleri Mülteci hakları Polis merkezleri Kadın hakları, Çocuk hakları, Engelli hakları, Mağdur hakları Hrant Dink cinayeti Uludere olayı Terör ve şiddet olayları kapsamında yaşam hakkı ihlalleri Avrupa’daki Türkiye kökenlilere yönelik ırkçı ve yabancı düşmanlığı içerikli eylemler

Dilekçe Komisyonu ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonundan Oluşan Karma Komisyon Kamu Denetçiliği Kurumu, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına ilişkin şikâyetleri inceler, araştırır ve önerilerde bulunur Kamu Başdenetçisinin seçiminde 3 aday belirleyerek Genel Kurula sunar. 5 kamu denetçisini seçer. Kamu Denetçiliği Kurumu her takvim yılı sonunda, yürütülen faaliyetleri ve önerileri kapsayan bir rapor hazırlayarak Karma Komisyona sunar. Karma Komisyon, bu raporu iki ay içinde görüşüp kendi kanaat ve görüşlerini de içerecek şekilde özetleyip Karma Komisyon Raporu olarak TBMM Genel Kuruluna sunulmak üzere TBMM Başkanlığına gönderir.

Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu 25/2/2009 tarihli ve 5840 sayılı Kanun’a göre Komisyonun görevleri: Kadın haklarının korunması ve geliştirilmesi, kadın erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik gelişmeleri izlemek, Kanun tasarı ve tekliflerini görüşmek, kadın erkek eşitliği konusunda Anayasaya, uluslararası gelişmelere ve yükümlülüklere uygunluğunu incelemek. Her yasama yılının sonunda Türkiye’deki kadın erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik gelişmelere ve Komisyonun faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme raporu hazırlamak Kadın hakları ile kadın erkek eşitliğini sağlamaya yönelik olarak diğer ülkelerdeki ve uluslararası kuruluşlardaki gelişmeleri takip etmek, gerektiğinde yurt dışında incelemelerde bulunmak Uluslararası anlaşmaların kadın erkek eşitliği ve kadın hakları konusundaki hükümleri ile ulusal mevzuat arasında uyum sağlamak için yapılması gereken değişiklikleri ve düzenlemeleri belirlemek. Kadın erkek eşitliği konusunda kamuyu bilgilendirici etkinlikler yapmak. Kadın erkek eşitliğinin ihlaline ve toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığa dair iddialar ile ilgili başvuruları incelemek ve ilgili mercilere iletmek.

KEFEK ’e Başvuru Kadın erkek eşitliğinin ihlal edildiğini veya toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığa maruz kaldıklarını düşünen kişiler başvurabilir. Komisyona mektupla veya faksla başvurabilir. Başvuruda konuyla ilgili bilginin yanı sıra başvuru sahibinin adı- soyadı, adresi ve imzası bulunmalıdır. Komisyon başvuru sahibine, yapılan işlem ve başvurunun sonucu hakkında havale tarihinden itibaren en geç üç ay içinde bilgi verir. Kanun değişikliği gerektiren başvurular ile yargı organlarının görev alanına giren başvurular hakkında işlem yapılmamakta, başvurucuya bu husus bildirilmektedir.

KEFEK ’in Yetkileri Komisyon, genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile gerçek ve tüzel kişilerden kanunlarda öngörülen usullere uyarak bilgi istemek ve ilgililerini çağırarak bilgi almak yetkisine sahiptir. Komisyon görev alanıyla ilgili faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum örgütleri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının çalışmalarından yararlanabilir. Ankara dışında çalışabilir.

KEFEK ’e başvuruların İncelenmesi Başvuru yasama uzmanlarınca incelenir; Komisyon Başkanına arz edilir, gereken işlem yapılır. Komisyon üyeleri ve diğer milletvekilleri başvuruları inceleyebilir. Bütün başvurular Komisyon toplantılarında ayrı ayrı görüşülmemekle birlikte üyelerin talebi ve Komisyon Başkanının gündeme alma kararıyla Komisyon toplantısında da bilgilendirme yapılabilir. Ayrıntılı inceleme gerektiren konuların çalışılması için geçici süreyle görev yapan, genellikle 5 ila 7 üyeden oluşan, alt komisyonlar kurulabilir. Alt komisyonlar, çalışmalarını tamamladıktan sonra raporlarını Komisyona sunarlar. Komisyon raporları, Komisyonda görüşülüp kabul edildikten sonra basılır ve dağıtılır. Raporlar Genel Kurulda görüşülebilir.

KEFEK ’e yapılan başvuru konuları kamu kurumuna giriş sınavında cinsiyet ayrımcılığı iddiası, kamu kurumunda görevde yükselmede cinsiyet ayrımcılığı iddiası, mirasta eşitsizlik iddiası, evlilik sebebiyle soyadı değişikliği, kadına yönelik şiddet, kadına yönelik cinsel saldırı ve işkence, kız çocuğunun cinsel istismarı, kadın intiharları, kadın cinayetleri, töre cinayetine kurban gitme korkusuyla yardım talebi, küçük yaşta aile baskısıyla evlilik, işyerinde psikolojik taciz (mobbing).

KEFEK Denetim Raporları 23. Yasama Dönemi Erken Yaşta Evlilikler Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine İlişkin Uygulamalar Çocuk Cinsiyeti Nedeniyle Kadın Üzerinde Oluşturulan Psikolojik Şiddet, Başlık Parası Ve Geleneksel Evlilikler İşyerinde Psikolojik Şiddet (Mobbing) Eğitim Sistemimizde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Yeri 24. Yasama Dönemi Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinde Medyanın Rolü Toplumsal Cinsiyet Açısından Anayasa Her Alanda Kadın İstihdamının Artırılması ve Çözüm Önerileri Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme

Teşekkürler … Büyük Millet Meclisi, Türk milletinin yüzyıllar süren arayışlarının özü ve onun kendi kendisini yönetmek bilincinin canlı bir simgesidir. Mustafa Kemal ATATÜRK