Dünya’da ve Türkiye’de Bitcoin Kulanım Alanları Bitcoin Analizi Dünya’da ve Türkiye’de Bitcoin Kulanım Alanları Dr. Mücahit Gündebahar Merve Can Kuş Khalilov Kuveyt Türk AR-GE Merkezi İrfan Kurtulmuşlar Architecht Akademik Bilişim 2017 / Aksaray Üniversitesi 08.02.2017

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain Altyapısı 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain Altyapısı 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

Dijital Para – Genel Bakış Dijital/Elektronik Para Kart Tabanlı Ön ödemeli kartlar Belli bir miktar para yüklenmektedir Toplu taşıma, telefon araması, park ücreti vb. Yazılım Tabanlı PayPal, Amazon Payments, Google Cüzdan Satınalma süreçlerinde kullanılır Firma ile gerçek finansal bilgiler paylaşılmadan kullanılır Sanal Para Birimi – Bitcoin Açık kaynak kodlu Dağıtık yapıda olan Arkasında bir kuruluş bulunmuyor Herhangi bir merkez bankası tarafından piyasası düzenlenmez İtibari para birimidir, altın ya da değerli kağıt/maden gibi bir karşılığı bulunmamaktadır Dağıtık sistemler ve kriptografi kullanılarak geliştirilir 1. Ödeme, para transferleri ve ticaretin Internet üzerinden yapılmaya başlanması ile beraber dijital para kavramı hayatımıza girmiştir. 2. Merkezi yapıların aracı olarak bulunduğu modeller ile beraber, kriptografik yapıların kullanılması ile dağıtık modeller de kullanıma sunulmuştur. 3. 2008 yılında önerilen ve ilk dağıtık dijital para ve ödeme sistemi olan Bitcoin bu alanda öncü olmuştur ve halen dünyada dijital para piyasasında büyük farkla hakim olarak bulunmaktadır. 4. İçerdiği riskler ve regülatif olarak uygulanmasındaki zorluklar birçok tartışma konusu sunsa da Bitcoin sonrası dijital para çalışmaları hem akademik dünyada hem de bankacılık ve finans sektöründe artan hızla devam etmektedir. Dünyadaki çalışmalara paralel olarak Türkiye’de de 2013 yılında “elektronik para” kavramı yürürlüğe girmiş bulunmakta, Bitcoin elektronik para olarak kabul edilmese de çeşitli ödeme kuruluşları bu alanda faaliyete başlamıştır.

Geleneksel Bankacılık – Genel Bakış Para Transferleri; Merkezi otorite bankalar Güvenliği sağlayan merkezi otoritedir İşlem ücreti alınması – min işlem ücreti üzerinde baskı Kimlik bilgileri zorunluluğu, gizlilik olmaması Uluslararası işlemlerin prosedürler nedeniyle uzun sürmesi Türkiye’de bankacılık sektörünü geliştiren unsur teknoloji olurken, gelişen teknolojiye bankalar kendilerini çok hızlı bir şekilde adapte edebilmektedir. Bunun örnekleri olarak dijital cüzdan, biyometrik ATM, insansız şube XTM [3] ve giyilebilir teknoloji ürünlerinin sektörde yerini bulan teknolojiler olması sayılabilir. Türkiye ödeme sistemleri pazarında Avrupa’nın en ileri ve rekabetçi ülkesidir. Örnek olarak temassız kart ile ödeme teknolojisini müşterilerinin hizmetine ilk olarak sunan ülkedir

Dağıtık Sistemler – Dijital Para – Genel Bakış Para Transferleri; Merkezi otoriteye bağlılık yoktur Güvenliği sağlayan ağdaki kullanıcıların bütünüdür Peer-to-peer doğrulama Güven kriptografik anahtarlar ile sağlanır Kişisel bilgi gizliliği sağlanması Hızlı işlem kabiliyeti Türkiye’de bankacılık sektörünü geliştiren unsur teknoloji olurken, gelişen teknolojiye bankalar kendilerini çok hızlı bir şekilde adapte edebilmektedir. Bunun örnekleri olarak dijital cüzdan, biyometrik ATM, insansız şube XTM [3] ve giyilebilir teknoloji ürünlerinin sektörde yerini bulan teknolojiler olması sayılabilir. Türkiye ödeme sistemleri pazarında Avrupa’nın en ileri ve rekabetçi ülkesidir. Örnek olarak temassız kart ile ödeme teknolojisini müşterilerinin hizmetine ilk olarak sunan ülkedir

Geleneksel vs. Dağıtık Sistemler Merkezi bir otorite nin onayı ile işlem doğrulanır Merkezi olduğu için hack vb. risklere maruz kalabilir Un controlled Access riski Güvenliği Network te bulunan bütün node lar sağlar, belli çoğunlukta node onayladığında işlem doğrulanır Merkezi olmadığı için değiştirmek manipüle etmek mümkün değildir Un controlled Access riski neredeyse yoktur

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain Altyapısı 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından önerildi Bitcoin– Genel Bakış 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından önerildi 2009 yılında Bitcoin ile uygulamaya geçti Bitcoin para birimi «BTC» ile gösterilir 1 BTC = 0.00000001 satoshi (100M satoshi) En fazla 21 M Bitcoin üretilme sınırı 3 Şubat itibariyle üretilen BTC: 16.143.025 adet (blockchain.info) 21 M sonrası block hash’leme ücretli olacak, şuan sistem BTC ödülü veriyor, en son verilen ödül block başına 12,5 BTC Genesis Block Block#1 ~700 (Transactions) Block#2 ~700 (Transactions) Block#3 ~700 (Transactions) Bitcoin’in ana yapısı block chain [7] olarak adlandırılan, yapılan tüm işlemleri içeren zincir yapısıdır, ve herkese açık ve erişilebilir olarak tutulmaktadır. Block chain, tek ve ortak paylaşılan bir işlem geçmişi olarak bulunmaktadır. Block chain yapısında, onaylanmış işlemler bir blok yapısı içerisinde toplanarak zincirin sonuna eklenmektedir. İşlemlerin onaylanması ise “mining” [8] adı verilen süreç ile gerçekleşmektedir. Bu süreçte “miner” adı verilen Bitcoin kullanıcıları yeni duyurusu yapılan ve onaylanmayı bekleyen işlemleri blok yapısı içerisine toplayarak, o bloğun geçerli olması için çözülmesi gereken algoritmik bir problemi çözmek için işlemsel güç harcayarak yarışırlar. Problemi ilk çözen ve blok yapısını tamamlayan miner, bloğunu zincirin sonuna eklemeye hak kazanır ve bununla beraber, ödül olarak blok başına tanımlanmış bitcoin ödülünü de elde eder. Bu şekilde, mining süreci ile aynı zamanda bitcoinlerin piyasaya sürümü de gerçekleşmiş olmaktadır Bitcoin, Blockchain altyapısı üzerinde çalışır Block lar Bitcoin başlangıcından itibaren bütün işlemleri saklar Başlangıç block u – Genesis Block Her block community tarafından onaylanmalıdır Hizmet Alım/Satımı BTC Borsalar (Para Birimine Çevirme)

Bitcoin Pazar Bilgileri 4 Şubat itibariyle; Bildiğimiz 711 adet sanal para birimi vardır Toplam Pazar Büyüklüğü: 19 Milyar USD Günlük BTC İşlem Değeri: 213 K BTC Günlük USD İşlem Değeri: 219 M USD Toplam Bitcoin Piyasa Değeri: 16 Milyar USD (blockchain.info) Günümüzde, Bitcoin ve getirdiği block chain yapısı en gözde FinTech (finansal teknolojiler) konularının da başında gelmektedir. Böylesine karmaşık bir tasarıma sahip olan Bitcoin sonrası bu tarz dağıtık dijital para modelleri ve birimleri alternatifleri çoğalmıştır; günümüzde kriptografik yapıları kullanan ve “kripto para” olarak adlandırabileceğimiz 12 milyar doların üzerinde pazara sahip olan 600’den fazla dijital ve kripto para birimi bulunmaktadır

Blockchain Neden Önemlidir? Birçok Fintech yatırımı son kullanıcıya odaklı Blockchain in 3.parti oluşumları elimine etmesi Bu grafikte 2010 – 2015 yılları arasında Fintech alanındaki yatırımlardaki artışı görüyoruz Exponensiyel olduğunu söyleyebiliriz Bu yatırımlar çoğunlukla «last mile» dediğimiz son kullanıcı odaklı Blockchain teknolojisi altyapıları backoffice fonksiyonlarını ve sektörde iş yapış şeklini değiştirmesi beklenmektedir

Blockchain Neden Önemlidir? Ledger/Muhasebe yüz yıllardır ticaretin merkezinde kullanılmıştır Dağınık muhasebe; varlıkların bir network içerisinde, kurumlar ve şirketler ile paylaşılmasıdır Geleneksel muhasebe de debit ve credit conseptleri yani hangi hesabı borçlandığınız üzerinden işlemler yürütülür Bu işlemleri gerçekleştiren kurum merkezi olarak bu işlemleri tutar Blockchain de bu işlemler network dahilinde bütün kullanıcılar tarafından tutulur Bütün kullanıcılar veya büyük çoğunluğunun onaylaması ile işlemlerin Doğruluğu Güvenliği Geçmiş işlemlerle bütünlüğü sağlanır

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

Blockchain Nasıl Çalışır? Bitcoin ağına dâhil olan kullanıcılara ait olan Bitcoin adresleri arasında para transfer işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. Para transferi yapmak isteyen bir kullanıcının yapması gereken, bunu belirli bir mesaj formatında ağa duyurmaktır; eğer işlemin geçerliliği için gerekli şartlar sağlanıyorsa işlem onaylanarak gerçekleşmiş kabul edilir. Kullanıcıların gerçek kimliklerini paylaşma zorunlulukları yoktur; dışarıdan görülen, Bitcoin adresleri arasında para akışları olduğudur, ancak hangi adresin kime ait olduğu bilinmemektedir; bu yapısı ile borsa işleyişine benzemekte ve kişisel gizliliği bir ölçüde sağlayan bir yapıya sahip olmaktadır. Merkezi bir yapının olmamasıyla beraber işlemlerin yönetilmesi ve onaylanması Bitcoin kullanıcıları tarafından kolektif olarak gerçekleştirilmektedir Bitcoin’in ana yapısı block chain [7] olarak adlandırılan, yapılan tüm işlemleri içeren zincir yapısıdır, ve herkese açık ve erişilebilir olarak tutulmaktadır. Block chain, tek ve ortak paylaşılan bir işlem geçmişi olarak bulunmaktadır. Block chain yapısında, onaylanmış işlemler bir blok yapısı içerisinde toplanarak zincirin sonuna eklenmektedir. İşlemlerin onaylanması ise “mining” [8] adı verilen süreç ile gerçekleşmektedir. Bu süreçte “miner” adı verilen Bitcoin kullanıcıları yeni duyurusu yapılan ve onaylanmayı bekleyen işlemleri blok yapısı içerisine toplayarak, o bloğun geçerli olması için çözülmesi gereken algoritmik bir problemi çözmek için işlemsel güç harcayarak yarışırlar. Problemi ilk çözen ve blok yapısını tamamlayan miner, bloğunu zincirin sonuna eklemeye hak kazanır ve bununla beraber, ödül olarak blok başına tanımlanmış bitcoin ödülünü de elde eder. Bu şekilde, mining süreci ile aynı zamanda bitcoinlerin piyasaya sürümü de gerçekleşmiş olmaktadır

Blockchain Nasıl Çalışır? Blockchain hayatınmıza belki herkesin ulaşaileceği bir network olarak girdi ama bu teknoloji farklı kombinasyonlarda kullanabilir Örnke olarak Dijital para için bütün network ün blokları tutması tercih edilebilirken Bankalar için sadece izin verdikleri kurumların blokları tutması tercih edilebilir.

Blockchain Nasıl Çalışır? Mevcut Bankaların Kullandığı Merkezi Model Bitcoin’in Kullandığı Model Bankaların Blockchain Teknolojisini Kullanmak İstediği Model Bitcoin finansal hizmetler sektöründe daha çok blockchain altyapısının izlenmesi ve bu teknoloji üzerine ne gibi fonksiyonalite geliştirebileceğini odaklanmaktadır

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

Blockchain Kritik Uygulama Alanları Smart contracts/ Akıllı Kontratlar Verilen hizmeti, istenen SLA ler ile verdiğiniz ödeme alabilmeniz Bir çok 3. parti elimine edilir Smart Assets / Akıllı Varlık Yönetimi Kişiye ait bütün varlıkların saklanması ve yönetimi Clearing and Settlement / Takas ve Mutabakat Ağdaki işlemlerin bütünü her bir yeni işlemde onaylanır Payments / Ödemeler Ödemeler üzerinde kontrolün tek bir merkezde olmaması Digital Identity / Dijital Kimlik Yönetimi Dijital kimlik yönetim ile müşterileri, profilleri tanıma ve yetkilendirme Bitcoin finansal hizmetler sektöründe daha çok blockchain altyapısının izlenmesi ve bu teknoloji üzerine ne gibi fonksiyonalite geliştirebileceğini odaklanmaktadır Smart Contract: 1. Dijital ortamda hazırlanan kontratlar 2. Birçok trhird party ihtiyacını ortadan kaldırma 3. Belli şartları ve hizmet seviyelerini sağladığınızda ödemeyi alabilmeniz gibi Smart Assets:

Blockchain: Mevcut Oyuncular & Startup’lar Bitcoin finansal hizmetler sektöründe daha çok blockchain altyapısının izlenmesi ve bu teknoloji üzerine ne gibi fonksiyonalite geliştirebileceğini odaklanmaktadır

Dünya’da Blockchain Çalışmaları R3 Consortium Kripto teknolojisi kullanan açık ve dağıtık muhasebe platform geliştirme hedefi Bu platform üzerinde farklı kurumların işbirliği içinde benchmark çalışmaları yapmasını teşvik etme Sektöre yenilik getiren ve öne çıkan uygulama fonksiyonalitesi belirleme ve prototip geliştirme Dünya’nın önde gelen 75 Finansal Kurumu Bitcoin finansal hizmetler sektöründe daha çok blockchain altyapısının izlenmesi ve bu teknoloji üzerine ne gibi fonksiyonalite geliştirebileceğini odaklanmaktadır

Dünya’da Blockchain Çalışmaları HyperLedger Project Açık kaynak kod projesi Sektörler: Finans, Bankacılık, Nesnelerin İnterneti, Üretim ve Teknoloji Linux community tarafından yürütülüyor Blockchain teknolojisini farklı sektörlere adapte etme hedefi Farklı sektörlerde iş süreçlerini değiştirme hedefi Bitcoin finansal hizmetler sektöründe daha çok blockchain altyapısının izlenmesi ve bu teknoloji üzerine ne gibi fonksiyonalite geliştirebileceğini odaklanmaktadır

Dünya’da Blockchain Çalışmaları Chain: Blockchain Altyapı Sağlayıcısı Tasarımdan devreye alıma iş ortaklarına blockchain ağ işletim hizmeti sağlama Prototip geliştirme için sanal alan sağlama Üretim için network node ları sağlama Varlık ve akıllı kontrat için açık protokol sağlama Bitcoin finansal hizmetler sektöründe daha çok blockchain altyapısının izlenmesi ve bu teknoloji üzerine ne gibi fonksiyonalite geliştirebileceğini odaklanmaktadır

Türkiye’de Bitcoin Kullanımı Danışmanlık, çeviri ve eczacılık sektöründen firmalar bulunmakta 17 Ağustos 2016 Bitcoin borsası BTCTurk kapatıldı 1 Aralık 2016 BitKapital isimli Bitcoin borsası açıldı 2013 yılı sonlarında Türkiye’de Atatürk Havalimanında Bitcoin ATM si devreye girmiştir Bankaların Bitcoin alımına tutumları: Akbank (1 Nisan 2013): Bitcoin ile yurtdışına para çıkarma Ziraat Bankası (26 Kasım 2013): Kimlik bilinmemesi/yasadışı faaliyet İş Bankası (Mayıs 2014): Detaylı Bitcoin raporu Vb.. Takip ediliyor SPK Aralık 2016: Kripto Para Bitcoin BTC Turk ün 2014 yılında çıkan Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri Yönetim ve Denetimine İlişkin Tebliğ de belirtilen sunucuların Türkiye’de barındırılması kapsmaında kapatıldığı tahmi nediliyor 1. Güney Kıbrıs ta iş adamlarının yurtdışına para çıkarabilmek için Bitcoin kullanması 2. BDDK, Bitcoin ve benzeri sanal paralar ile gerçekleştirilen işlemlerde tarafların kimliklerinin bilinmemesinin, söz konusu sanal paraların yasadışı faaliyetlerde kullanılması için uygun bir ortam yarattığını bildirdi. 3. İş Bankası detaylı rapor yayınladı, burada hukuki ve regülatif konulara da değinilmiş 4. TR de bankalar gelişmeleri takip ediyorlar, risklere ve olası kullanım için de teorik düzeyde kendilerini hazırlamaya çalışıyorlar, yatırım ve prototip çalışmalarına Hız vermemiz gerektiği kanaatindeyim 5. SPK raporu çok detaylı ve konuyla ilgili 360 derece bilgi sunuyor

Bitcoin Uygulama Alanları Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) 27.06.2013 tarihinde yayınladığı 6493 Sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” [25] ile “elektronik para” kavramı kanuna girse de dijital para ihraç edecek kurumun bu paranın karşılığı olan fonu sabit olarak bir hesapta tutmasını zorunlu kılmaktadır, bu da en güncel ve yaygın örnek olan Bitcoin yapısına aykırı bir yaklaşımdır

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

Bitcoin Yasal Statü - Dünya Raporlar Avrupa Merkez Bankası (ECB) Uluslararası Ödeme Bankası (BIS) Finansal Aksiyon Görev Gücü (FATF) Kara para aklama ve terörizmi finanse etme Dünya Bankası 2013: Sanal Para Birimi: Hukuki ve Düzenleyici Aktivite Zorlukları 2014: Sanal Para Birimi: Hukuki, Düzenleyici ve Politika Uygulamaları Avrupa Bankacılık Otoritesi (EBA) Aralık 2013: Müşterilerini sanal para alım/satıma karşı uyarmıştır Dijital Para altyapısı regülasyon yapısına uygun değildir Birçok merkez bankası yasaklamamış ancak riskleri konusunda uyarmıştır İleride global bazda da hükümetler arası düzenlemeye gidilebilir Bazı ülkeler: Hukuki geçerlilik/finansal araç olmaması Bazı ülkeler: Lisanslama denetim seçenekleri Dijital paraya regülatif açıdan yaklaşım ülkelere göre farklılık göstermektedir. Bazı ülkelerin merkez bankaları dijital paranın riskleri ile ilgili uyarı yayınlamaktadır. Bazı ülkelere ait finansal otoriteler Bitcoin ve benzeri dijital paraların hukuki bir dayanağı olmadığını, para birimi olmadığını ve finansal bir araç olarak kabul edilemeyeceğini açıkça belirtmektedir. Bazı ülkeler dijital parabirimlerini lisanslama ve denetim altına alma seçeneklerini değerlendirmektedirler ve bazı ülkeler ise dijital paraya ait tüm aktiviteleri tamamen yasaklamaktadır. Ülkelerin farklı yaklaşımları, aslında dijital paranın gelişimi ve bu gelişimi ülkelere ait merkez bankaları ve ilgili finansal otoritelerin birlikte değerlendirmeleri ve küresel seviyede işbirlikleri ile bütüncül bir hukuki, finansal ve teknik altyapıya kavuşturmaları gerekliliğini ortaya koymaktadır

Bitcoin Yasal Statü - Türkiye 6493: Kısaca Elektronik para kanununa aykırı, Fiziki karşılığı yok 25.11.2013 BDDK Açıklaması: Bitcoin’in Elektronik para kanunu kapsamında olmadığını açıkladı Gözetim ve Denetimi mümkün olmadığı belirtildi Belirttiği Riskler: Yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi Değerinin fazla değişken olması Dijital cüzdan çalınma/kaybolma riski İşlemlerin geri döndürülemez olması Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) 27.06.2013 tarihinde yayınladığı 6493 Sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” [25] ile “elektronik para” kavramı kanuna girse de dijital para ihraç edecek kurumun bu paranın karşılığı olan fonu sabit olarak bir hesapta tutmasını zorunlu kılmaktadır, bu da en güncel ve yaygın örnek olan Bitcoin yapısına aykırı bir yaklaşımdır

İçerik 1. Dijital Para 2. Bitcoin ve Blockchain 3. Blockchain Nasıl Çalışır 4. Blockchain Uygulama Alanları 5. Bitcoin Yasal Statü 6. Sonuç

Sonuç Bitcoin’in kendisinin yaygınlaşmasından bağımsız olarak önerdiği blockchain altyapısını yakın takip edip birçok sektörü kökten değiştirebilecek avantajlarına odaklanmak Blockchain altyapısını Üniversite ve farklı sektörlerin işbirlikleri ile araştırmak, prototip geliştirmek ve bu teknolojinin yenilikçi kullanım alanlarına yatırım yapmak Ülkemizde de diğer ülkelerde benzer blockchain konsorsiyumlarını teşvik eden, sektöre yön veren ve araştırmayı teşvik eden uygulamalar sunulması önem arz ediyor Finansal teknolojiler, FinTech, alanındaki dünyadaki gelişmelerle beraber Türkiye’de de bu alandaki çalışmaların başladığı ve özellikle bankacılık sektörü ve üniversiteler tarafından yürütüldüğü ve desteklendiği görülmektedir. Uygulanan modeller daha çok girişimci destek programları, kurulan kuluçka merkezleri, teknoloji şirketleri, Silikon Vadisi ofisleri, düzenlenen hackathon ve yarışma gibi etkinlikler çerçevesinde olmaktadır. Bankaların FinTech alanında yaptıkları yatırımlar ve iş birlikleri, FinTech ekosistemini geliştirmekle kalmayıp bankaların FinTech ürünlerine, servislerine ve dijital süreçlerine karşı rekabet avantajını korumasını sağlayacaktır. Üniversitelerin FinTech alanındaki uygulamaları ise akademik dünyadaki yenilikçi çalışmaları hayata geçirme imkanlarını genişletmektedir. Bu tarz çalışmaların dünya ile paralel olarak Türkiye’de de artarak devam edeceği öngörülmektedir.

Teşekkürler