DENİZDE HABERLEŞME

DERSİN AMACI Deniz haberleşme araç ve gereçlerini doğru yerde doğru zamanda ve doğru prosedürleri takip ederek kullanabilme yeteneğinin edinilmesi amaçlanmıştır.

KAYNAK ÖNERİLERİ International Code of Signals (IMO Publications) GMDSS Deniz Telsiz Haberleşmesi (Tayfun Acarer / Sıtkı Ustaoğlu / Yakup Korkmaz) Handbook for Marine Radio Communication (Lloyd’s of London Press LTD.) GMDSS Handbook (IMO Publications)

KONULAR Deniz Telsiz Haberleşmesinin Temel Prensipleri - Deniz Gezici Servisi Temel Özellikleri - Deniz Gezici Uydu Servisi Temel Özellikleri - Küresel Deniz Tehlike ve Emniyet Sistemi (GMDSS)

GMDSS Haberleşme Sistemleri - Sayısal Seçmeli Çağrı Sistemi (DSC) - Dar Bant Doğrudan Yazma (NPDP) - INMARSAT - Acil Konum Bildirme Telsiz Vericisi (EPIRB) - Arama ve Kurtarma Radar Transponderi (SART)

Acil Durum Uyarıları Arama ve Kurtarma Operasyonları GMDSS Yersel Haberleşme Sistemlerinde Tehlike, İvedilik ve Emniyet Haberleşmesi GMDSS Göksel Haberleşme Sistemlerinde Tehlike, İvedilik ve Emniyet Haberleşmesi

Deniz Haberleşme Referansları Uluslararası Telekominikasyon Birliği (ITU) Yayınları Admiralty List of Radio Signals (ALRS) Yayınları

Uluslararası İşaret Kodları Bayrak/Flama İşaretleri Işık İşaretleri Ses İşaretleri El, Kol veya Bayrak kullanarak Mors İşaretleri

Uygulama Deniz Haberleşme Labaratuarı Deniz Haberleşme Simulatörü Bilgisayar Tabanlı Eğitim (CBT)

GİRİŞ “Denizde Haberleşme” dersi; güverte eğitimi veren tüm yüksek okulların ders programlarında eskiden beri bulunmaktaydı. Ancak, GMDSS öncesindeki dönemlerde bu ders genelde öğrencilerin fazlaca ilgisini çekmemekte, belki de uluslararası müfredat gereği okutulma zorunluluğu olan bir ders olarak değerlendirilmekteydi.

GİRİŞ GMDSS’in gereklerinini tümüyle yerine getrilmeye başlandığı tarihten önceleri; telsiz haberleşmesi denilince ilk akla gelen; yazılı iletişim sisteminin vazgeçilemeyen unsuru olan “MORS” telgraf haberleşmesiydi.

GİRİŞ Mors telgraf haberleşmesi, (gemi düdüğü, ışıldak vb. aletlerle ve sadece emergency durumlar dışında) günlük hayatta kullanıldığı şekliyle ele alındığında, güverte zabiti adaylarının bu şekilde düşünmekte pek de haksız olmadıkları görülmekteydi.

GİRİŞ Çünkü, gemilerde mors telgraf sistemi kullanılarak yapılacak, özellikle-tehlike emniyet ve rutin haberleşmelerden sorumlu müstakil bir kişi (telsiz operatörü) bulunmakta ve bu kişi bu haberleşmeleri bizzat üstlenmekteydi. Ancak gelişen teknoloji, diğer alanlarda olduğu gibi haberleşme konusunda da pek çok yeniliğin yapılmasını zorunlu kılmıştır.

GİRİŞ GMDSS’in başlamasıyla, “mors” gibi özel bir beceri gerektiren bir usulün yazılı haberleşmelerde artık kullanılmayacak oluşu ve dolayısıyla haberleşmenin daha kolay hale gelmesi neticesinde, gemilerde telsiz haberleşmesinden sorumlu ayrı bir personelin istihdam edilmesine gerek kalmamıştır. Böylelikle, güvertede seyir vardiyası tutan zabitin; aynı zamanda geminin telsiz haberleşme sorumluluğunu da üstlenmesi zorunlu hale gelmiştir.

GİRİŞ Bu nedenle, GMDSS donanımına sahip gemilerde haberleşme cihazları harita kamarasının hemen yanına konumlandırılmakta yani güverte zabiti burada bulunduğu süre içinde, haberleşme cihazlarını da rahatlıkla kullanabilmektedir.

GİRİŞ Haberleşme konusunda yaşanan bu değişiklikler, bu konudaki eğitim hususunu da yakından ilgilendirir hale gelmiş ve dolayısıyla, “Denizde Haberleşme” dersi, güverte eğitimi gören öğrenciler için oldukça önem kazanmış, bir anlamda mesleklerinin bir parçası haline gelmiş bulunmaktadır.  

İşaretleşme (Haberleşme) Metodları İşaret gönderme-alma için aşağıdaki metodlar kullanılabilir, Bayrak (alfabetik sancaklar) ile, Işık ile (mors kodları kullanılarak, aldis lambası, maniple vs. vasıtasıyla), Ses ile (mors kodları kullanılarak, düdük, siren, sis düdüğü vs. vasıtasıyla), Ses yükseltici bir alet ile, Radyotelgraf ile,

İşaretleşme (Haberleşme) Metodları Radyotelefon ile, El flamaları veya kollar ile (simafor ve mors kodları kullanılarak)

1-) MORS KODLARI ile İŞARETLEŞME (HABERLEŞME) Amerikalı Samuel Mors; elektriğin keşfi ve pratik hayata uygulanmaya başlanmasından sonra, bunu haberleşmede kullanmak düşüncesiyle, nokta ve çizgilerden oluşan “Mors Alfabesi” adı verilen bir alfabe yapmıştır. Elektrik akımını kısa yada uzun süreler verip, keserek “nokta” ve “çizgi”leri göndermeyi başaran Samuel Mors, böylelikle ilk telgrafı icat etmiş bulunmaktaydı. (1837)

1-) MORS KODLARI ile İŞARETLEŞME (HABERLEŞME) Mors kodları kullanılarak yapılan telgraf haberleşmesinin icadından sonra, bunun denizde yani radyotelgraf olarak kullanılabilmesi için yaklaşık elli yıl beklendi. 1896 yılında Markoni’nin telsiz-telgrafı icat etmesiyle birlikte, neredeyse bir asırdan beri, yazılı iletişim tekniği olarak etkin bir şekilde kullanılmıştır.

1-) MORS KODLARI ile İŞARETLEŞME (HABERLEŞME) Ancak, GMDSS’in tam olarak yürürlüğe girmesiyle birlikte “mors-telgraf’a” alternatif olarak geliştirilen haberleşme teknikleri (radyoteleks) nedeniyle, bu haberleşme usulü radyotelgraf haberleşmesinde aktif olarak kullanımdan kaldırılmış bulunmaktadır.

1-) MORS KODLARI ile İŞARETLEŞME (HABERLEŞME) Bununla birlikte, radyoteleks haberleşmesi yapan kıyı istasyonlarının (yersel servis) kendi tanıtımlarında düşük hızla da olsa hala mors alfabesini kullandıkları ve ayrıca IMO’nun güverte zabitleri eğitim programında, mors alfabesi vasıtasıyla bazı haberleşme yöntemleri (ışık, düdük, el flaması veya kollar) ile (emergency durumlarda) haberleşme yapılması gibi bir zorunlu eğitimin bulunması, “mors”un daha uzun yıllar hayatımızdan soyutlanamayacağını göstermektedir.

1-) MORS KODLARI ile İŞARETLEŞME (HABERLEŞME) Mors kodları ile yapılan haberleşmeler aşağıdaki metodlar ile yapılmaktadır, Işık ile (flashing light signalling) Ses ile (sound signalling) El flamaları veya kollar ile (signalling by hand flags or arms)

Mors Kodlarının Oluşturulması Mors alfabesindeki harf, rakam yada işaretlerin oluşumunda kullanılan nokta ve çizgilerin uzunlukları ve çeşitli araçlarla gönderilen (ışık, ses vs.) bu mors karakterlerinin birbirinden kolayca ayırt edilebilecek şekilde yayınlanmaları, haberleşmenin anlaşılabilmesi ve etkin bir şekilde yapılabilmesi için çok önemlidir.

Mors Kodlarının Oluşturulması Bu nedenle, gerek aynı harfi oluşturan karakterlerin (nokta ve çizgiler) arasındaki ve gerekse harf ve kelimeler arasındaki boşluk süresi aşağıda belirtilen standarda göre olmalıdır. Bir çizgi (  ) üç adet noktaya ( · · · ) eşittir. Aynı harfi oluşturan işaretler (nokta ve çizgiler) arasındaki aralık bir noktaya eşittir. İki harf arasındaki aralık üç noktaya eşittir. İki kelime arasındaki boşluk ise yedi nokta kadar olmalıdır.

MORS ALFABESi Harfler Ses A ·  (dı da) B  · · · (da dı dı dıt) C  ·  · (da dı da dıt) D  · · (da dı dıt) E · (dıt) F · ·  · (dı dı da dıt) G   · (da da dıt) H · · · · (dı dı dı dıt) İ · · (dı dıt)

MORS ALFABESi Harfler Ses J ·    (dı da da da) K  ·  (da dı da) L ·  · · (dı da dı dıt) M   (da da) N  · (da dıt) O    (da da da) P ·   · (dı da da dıt) Q   ·  (da da dı da) R ·  · (dı da dıt)

MORS ALFABESi Harfler Ses S · · · (dı dı dıt) T  (da) U · ·  (dı dı da) V · · ·  (dı dı dı da) W ·   (dı da da) X  · ·  (da dı dı da) Y  ·   (da dı da da) Z   · · (da da dı dıt)

MORS ALFABESi Rakamlar 1 ·     2 · ·    3 · · ·   4 · · · ·  5 · · · · · 6  · · · · 7   · · · 8    · · 9     · 0     

MORS ALFABESİ İşaretler Nokta ·  ·  ·  Virgül   · ·   İki nokta üst üste    · · · Soru işareti · ·   · · Apostrof ·     · Tire  · · · ·  Taksim  · ·  · Parantez aç  ·   · Parantez kapa  ·   · 

MORS ALFABESİ İşaretler Tırnak ·  · ·  · Eşit  · · ·  Artı ·  ·  · Anlaşıldı · · ·  · Hata · · · · · · · · Yazmaya başlatma  ·  Bekle ·  · · · Çalışma sonu · · ·  ·  Başlama işareti  ·  · 

MORS ALFABESİNİ KOLAY ÖĞRENME YÖNTEMİ Sadece Noktalardan Oluşan Karakterler E · İ · · S · · · H · · · · 5 · · · · ·

MORS ALFABESİNİ KOLAY ÖĞRENME YÖNTEMİ Sadece çizgilerden (hat) oluşan karakterler T  M   O    Ş     (uluslararası alfabede bulunmamaktadır) 0      (sıfır)

MORS ALFABESİNİ KOLAY ÖĞRENME YÖNTEMİ Tek nokta ile başlayan karakterler A ·  W ·   J ·    1 ·     (bir)

MORS ALFABESİNİ KOLAY ÖĞRENME YÖNTEMİ Tek çizgi ile başlayan karakterler N  · D  · · B  · · · 6  · · · ·

MORS ALFABESİNİ KOLAY ÖĞRENME YÖNTEMİ Nokta ile başlayıp artan sayıda noktalardan oluşan karakterler A ·  U · ·  V · · ·  4 · · · · 

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Aldis lambası veya köprü üstünde konumlandırılmış bir projektörün yakıp-söndürülmesini sağlayan maniple vs. vasıtasıyla ışığı açıp-kapatma şeklinde (mors kodları kullanılarak) yapılan bir haberleşme şeklidir.

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Işık ile yapılan standart haberleşmenin sürati, dakikada kırk harf olarak nazarı dikkate alınmalıdır. Bununla birlikte, dakikada en az 15 karakter ile alma ve gönderme yapılabilmesi kafi görülmüştür. Işık ile işaretleşme aşağıdaki kısımlara ayrılmıştır;

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Çağrı : Genele (bütün istasyonlara) yapılan çağrı yada çağrılacak istasyonun kimlik (tanınma) işaretini kapsar ve cevaplama işaretiyle cevaplandırılır. Kimlik : Gönderme yapan istasyon, “DE” harflerini takiben kendi tanıtma işaretini yada ismini verir.

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Kimlik : Bu; (“DE” harflerini takiben) alıcı istasyonun da kendi tanınma işareti yada ismini yazması ile tekrar edilir. Bu işlem gönderme yapan istasyon tarafından da tekrar edilir. Metin : Açık dil yada kod gruplarından oluşur. Kod grupları kullanılacağı zaman metnin başında “YU” sinyali bulunmalıdır.

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Metin : Metin; isimler, yerler vs. içerdiği takdirde, metnin içinde böylesi açık dil ile ifade edilen kelimeler de bulunabilir. Her bir kelime yada grup alındığında, (alındığı) “T” harfi ile onaylanmalıdır. Haberleşmenin sona erdirilmesi : Bitiş (bitirme) işareti; “AR” dir ve her durumda işaretin yada yayının bittiğini belirtmek için kullanılır.

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Haberleşmenin sona erdirilmesi : “R” ile cevaplandırılır yani alma yapan istasyon “R” işareti ile, “alındı” yada “son işaretinizi aldım” şeklinde cevap verir.

Mors Kodları Vasıtasıyla Işık (flashing light) ile İşaretleşme Eğer bütün metin açık dil ile ise, yukardaki aynı usul uygulanacaktır. İki istasyon aralarında irtibat kurmuş ve artık karşılıklı sinyal iletişiminde bulunulmuş ise, bu durumda haberleşmenin çağrı ve kimlik (tanınma) kısmının uygulanmasına gerek olmayabilir.

Işık ile İşaretleşmede Kullanılan İşlem (Procedure) İşaretleri AA AA AA vs. : Bilinmeyen bir istasyonu çağırma yada genel çağrı, EEEEEE vs. : Hata işareti, AAA : Nokta yada ondalık kesir (nokta) sı TTTT vs. : Cevap işareti, T : Kelime veya grup alındı.

Genel Çağrı İşareti (yada Bilinmeyen Bir İstasyona Çağrı) Görüş mesafesi içindeki bütün istasyonlara sinyal göndermek yada ismi veya tanınma işareti bilinmeyen bir istasyonun dikkatinin çekilmesi istendiğinde, “AA AA AA” vs. işareti yayınlanır. Çağrı, çağrılan istasyon cevap verinceye kadar devam eder.

Cevap İşareti “ TTTT ” vs. çağrıya cevap olarak yayınlanır ve gönderme yapan istasyonun çağrı yapmasını durduruncaya kadar devam eder. Yayın; gönderme yapan istasyonun “DE” yi takiben kendi ismi yada tanınma işaretini göndermesiyle başlar.

Hata (yanlışlık) İşareti Hata işareti “EEEEEE ” vs. son grup veya kelimenin yanlış olarak verildiğini göstermek için kullanılır. Buna “hata” sinyal ile cevap verilir. Bu şekilde cevaplandırıldığında, gönderme yapan istasyon son kelime yada grubu doğru olarak tekrar eder ve daha sonra yayının geri kalan kısmına devam eder.

Tekrar İşareti Tekrar işareti “ RPT ” kısaltmasıyla gösterilir ve aşağıdaki gibi kullanılır; Gönderme yapan istasyon tarafından kullanılıyorsa; “tekrarlanacaktır” (tekrar ediyorum) anlamındadır. Böylesi bir tekrar, RPT’yi takiben derhal yayınlanmıyorsa, bu sinyal (RPT) alma yapan istasyona, alınan sinyali tekrar etmesi talebini (“ne aldığınızı tekrar edin”) belirtmek için kullanılmıştır.

Tekrar İşareti Alma yapan istasyon tarafından gönderilmişse; yayınlanmış sinyalin tekrar talebini (“ne gönderdiyseniz tekrar edin”) ifade etmektedir. Özel tekrarlama işaretleri (aşağıda gösterilmiştir) alma yapan istasyon tarfından yerine göre gönderilir. Her durumda, bu işaretler, RPT (tekrar işareti)’nden hemen sonra gönderilir.

Tekrar İşareti Örneğin; “RPT AB KL” (KL’den önceki grupların hepsini tekrar edin) Şayet bir sinyal anlaşılamaz yada şifresi çözüldüğünde anlaşılamıyorsa tekrarlama sinyali kullanılmamalıdır. Bu durumda, alma yapan istasyon, “işaretleriniz alınmıştır ancak anlaşılmamıştır” şeklinde uygun bir sinyal yayınlamalıdır.

Tekrar İşareti Doğru olarak elde edilen tekrarlamanın (alındı) onayı ; “OK” işareti ile verilir. Aynı işaret, bir soruya “doğrudur” şeklinde olumlu cevap olarak da kullanılabilir.

Özel Tekrarlama İşaretleri AA (All After) : “....” dan sonra hepsi (tekrar işareti “RPT” den sonra kullanılır) “....” dan sonrakilerin hepsini tekrar edin demektir. AB (All Before) : “......” den öncekilerin hepsi (tekrar işareti “RPT ” den sonra kullanılır) “...” den öncekilerin hepsini tekrar edin” demektir. WA (Word After) : “.....” den sonraki kelime yada grup (tekrar işareti “RPT ” den sonra kullanılır) “....” den sonraki kelime veya grubu tekrar edin” demektir.

Özel Tekrarlama İşaretleri WB (Word Before): “......”den önceki kelime yada grup (tekrar işareti “RPT ” den sonra kullanılır) “.....”den önceki kelime yada grubu tekrar edin” demektir. BN (All Between) : “........” ile .........arasındakilerin hepsi (tekrar işareti “RPT den sonra kullanılır.) “......” ile “...” arasındakilerin hepsini tekrar edin” demektir.

Bekleme İşareti Bekleme yada periyod (süre) işareti “AS ” dir. Bu işaret aşağıdaki durumlarda kullanılır; Bağımsız olarak yada bir işaretin sonunda verildiğinde, diğer istasyonun haberleşmenin daha sonraki aşamaları için beklemesi gerektiğini belirtir (bekleme işareti) Grupların arasına dahil edildiğinde; karışıklıktan kaçınmak için grupları bir birinden ayırmak (grubun bittiği yeri göstermek) amacıyla kullanılır.

İşlem (procedure) İşaretleri C : Olumlu, - Evet yada “bir önceki grubun anlamı olumlu olarak okunmalıdır” manasını ifade eder. Yani, bu işaret; olumlu bir durumu yada bir soru işaretine olumlu bir cevabı belirtmek için kullanılmalıdır. N (yada) NO : Olumsuz – Hayır yada “bir önceki grup olumsuz olarak okunacaktır” manasında kullanılır. Yani, bir soru işaretine olumsuz cevap için yada olumsuz bir durumda kullanılmalıdır.

İşlem (procedure) İşaretleri C : Olumlu, - Evet yada “bir önceki grubun anlamı olumlu olarak okunmalıdır” manasını ifade eder. Yani, bu işaret; olumlu bir durumu yada bir soru işaretine olumlu bir cevabı belirtmek için kullanılmalıdır. N (yada) NO : Olumsuz – Hayır yada “bir önceki grup olumsuz olarak okunacaktır” manasında kullanılır. Yani, bir soru işaretine olumsuz cevap için yada olumsuz bir durumda kullanılmalıdır.