Bankaların (Zorunlu) Faaliyetleri Mevduatlar Krediler

Mevduatlar

Mevduat-Tanım Bankacılık Kanunu’na göre, Yazılı ya da sözlü olarak veya, Herhangi bir şekilde halka duyurulmak suretiyle ivazsız veya bir ivaz karşılığında, istendiğinde ya da belli bir vadede geri ödenmek üzere kabul edilen para, mevduat sayılır.

türlerİ

Mevduatın/Katılım Fonlarının Türleri Mevduat Türleri Katılım Fonları Türleri Tasarruf mevduatı Resmi kuruluşlar Ticari kuruluşlar Bankalar Diğer kuruluşlar mevduatı Gerçek Kişiler Resmi Kuruluşlar Ticari Kuruluşlar Bankalar Diğer Kuruluşlar

Tasarruf Mevduatı/Gerçek Kişi Katılım Fonu Mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduat hesapları”nı ifade eder. Tüzel kişi tacirlerin açtıkları hesaplardaki mevduat, tasarruf mevduatı değildir. Gerçek Kişi Katılım Fonu Katılım bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait özel cari hesap ve katılma hesaplarıdır.

Resmi Kuruluşlar Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine, Özel bütçeli idarelere, Düzenleyici ve denetleyici kurumlara, Sosyal güvenlik kurumlarına, Yerel yönetimlere, mahkemelere, Savcılıklara, icra ve iflas dairelerine ve tereke hakimliklerine, ait hesaplar "Resmi Kuruluşlar" başlığı altında sınıflandırılır.

Ticari Kuruluşlar Gerçek kişilerin ticari işletmelerine, her çeşit ortaklıklara, kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunlara ait müesseselere, bağlı ortaklıklara, iştiraklere ve müesseselerin ve bağlı ortaklıkların işletmelerine, yerel yönetimlerin ticari işletmelerine, döner sermayeli kuruluşlara, vakıfların, derneklerin, sendikaların, birliklerin ve mesleki kuruluşların kurdukları veya katıldıkları ticari işletmelere, kooperatiflere, sigorta şirketlerine, emeklilik şirketlerine ve banka dışı diğer mali kesime ait hesaplar "Ticari Kuruluşlar" başlığı altında sınıflandırılır.

Bankalar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve bankalar ile özel kanunlarına göre mevduat kabulüne yetkili bulunan kuruluşlara ait hesaplar "Bankalar" başlığı altında sınıflandırılır.

Diğer Kuruluşlar Vakıflara, derneklere, birliklere, sendikalara, tasarruf ve yardımlaşma sandıklarına, elçilik ve konsolosluklara, uluslararası kuruluşların Türkiye'deki büro ve temsilciliklerine, fonlara, apartman yönetimine, noter teminat ve emanetine ait hesaplar ile mahkemeler, savcılıklar, icra ve iflas daireleri ve tereke hakimlikleri nezdindeki paralara ilişkin hesaplar ve mahkemelerce tevdi mahalli gösterilmek suretiyle yatırılan paralara ilişkin hesaplar "Diğer Kuruluşlar" başlığı altında sınıflandırılır.

Mevduat Hesaplarının Açılması Yurtiçinde ve yurtdışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler adına hiçbir kısıtlamaya tabi olmaksızın bankalarda vadeli veya vadesiz TL veya döviz tevdiat hesabı açılabilir. Döviz tevdiat hesapları, T.C. Merkez Bankası’nca alım satım konusu yapılan konvertibl dövizlerden müracaat edilen bankaca kabul edilenlerle açılır.

Mevduat Hesaplarında Tasarruf Yetkisi Bankalarda işlem yapacak gerçek kişilerin tasarruf ehliyetine sahip olması (Reşit olması, mümeyyiz olması, mahcur olmaması) ile mümkündür. Reşit veya mümeyyiz olmayan ya da mahcur olan bir gerçek kişi ile yapılacak her türlü işlem kanuni temsilcisinin izni olmadıkça hukuki değildir. Bu kimseler, ancak kanuni temsilcileri olan veli, vasi veya kayyum aracılığı ile tasarrufta bulunabilirler. Bankalarda tüzel kişiler adına yapılacak işlemler ise tüzel kişiler adına hareket edebilecek iradi temsilci (vekil, ticari mümessil, ticari vekil) gerçek kişilerce yapılır.

VADE

Mevduatın Vadeleri Vadesiz Mevduat (Özel Cari Hesap): İstenildiği anda geri çekebilmek amacı ile açılmış hesaplardır. Vadeli Mevduat (Katılma Hesapları): Belirli bir süre sonunda geri çekilmek şartıyla açılmış, bir günden daha uzun vadeli mevduat hesaplarıdır. Vadeli mevduat süreleri TC Merkez Bankası’nca belirlenmektedir. Bankalarca 1 aya kadar (1 ay dahil), 3 aya kadar (3 ay dahil), 6 aya kadar (6 ay dahil) ve 1 yıla kadar vadeli ve 1 yıl ve daha uzun vadeli (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz ödemeli) mevduat hesabı açılabilir.

Mevduatın Vadeleri İhbarlı Mevduat: Çekileceği tarihten 7 gün önce yazılı bir ihbar verilmek suretiyle çekilebilecek mevduattır. c) Vadeli mevduat: 1 aya kadar vadeli (1 ay dahil), 3 aya kadar vadeli (3 ay dahil), 6 aya kadar vadeli (6 ay dahil), 1 yıla kadar vadeli ve 1 yıl ve daha uzun vadeli (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz ödemeli) olarak açılabilecek mevduattır. Birikimli Mevduat (Birikimli Katılma Hesabı): Asgari 3 yıl vade ile açılan, sözleşme ile belirlenen aylık veya üç aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkan veren mevduattır.

Mevduat Hesaplarında Yenileme (Temdit) Vadeli hesapların vadesi sonunda yenilenmesi müşterinin talimatı veya hesap cüzdanı ile müracaat edilmesi halinde yapılır. Hesabın aynı veya farklı bir vade ile yeniden açılması anlamındaki yenilemede, yenileme tarihinde banka tarafından uygulanan faiz oranı geçerli olacaktır. Müşteri talimat veya talebinin bulunmaması halinde vadeli mevduat hesaplarının faizli bakiyelerine vade sonundan itibaren vadesiz mevduat faizi uygulanabilir.

Vadeden Önce Mevduat Hesabından Para Çekilmesi (1) Vadesinden önce bankaların onayı ile çekilen vadeli mevduata vadesiz mevduat faiz oranı uygulanır. Vadesinden önce katılım bankalarının onayı ile çekilen katılma hesaplarında ise hesap sahibine, hesabın ait olduğu vade grubunun hesabın kapatıldığı tarihte kâr göstermesi durumunda o güne kadar hesap sahibince yatırılmış olan tutar kadar, zarar göstermesi durumunda ise birim hesap değeri kadar ödeme yapılır.

Vadeden Önce Mevduat Hesabından Para Çekilmesi Ancak, aşağıda belirtilen vadeli mevduat ve katılma hesapları ile birikimli mevduat/katılma hesaplarından bankaların onayı ile vadelerinden önce çekim yapılması halinde, vade bozulmaksızın ve faiz/kar payı kaybı yaşanmaksızın bu hesapların vadeleri süresince; a) 1 yıl ve daha uzun vadeli (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz/kâr payı ödemeli) hesaplar için hesap sahiplerine en fazla iki defa vadeden önce çekim hakkı tanınarak toplamda anaparanın % 50’sine, b) Birikimli hesaplar için hesap sahiplerine en fazla üç defa vadeden önce çekim hakkı tanınarak toplamda anaparanın % 50’sine kadar kısmi çekim yapılabilir.

Mevduat Hesaplarında Faiz Resmi Mevduat hariç, mevduata uygulanacak faiz oranları banka ile müşteri arasında serbestçe belirlenir. Vadesiz mevduat faiz oranı yıllık yüzde 0.25’i geçemez. Ancak, bankalar müşterilerine verebilecekleri azami faiz oranlarını ilan tarihinden önce Merkez Bankası’na bildirmek ve uygulayacakları azami mevduat faiz oranlarını tüm şubelerde müşterilerinin görebileceği şekilde ilan etmek zorundadırlar. Bankalar mevduata kesinlikle peşin faiz veremezler.

Mevduat/Katılma Hesaplarında Faiz Mevduata faiz dışında, katılma hesaplarına ise kar payı dışında menfaat temin edilemez. Maaş ödeme ve/veya belirli hizmetlerin sunulması kapsamında yapılan protokoller uyarınca anlaşma yapılan kurumlara ve/veya kurum çalışanlarına sağlanacak ayni veya nakdi menfaatler bu düzenlemenin dışındadır. Katılma hesaplarında toplanan fonların işletilmesi sonucu doğacak kâr ve zarara katılma oranları katılım bankaları tarafından serbestçe belirlenir.

Değişken Faizli Mevduat Hesapları Değişken faiz oranı, 6 aydan uzun vadeli mevduatlar için uygulanabilir. Türk lirası mevduat ve döviz tevdiat hesapları için uygulanacak değişken faiz hesaplama yöntemi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının uygun görüşü alınmak suretiyle bankalarca belirlenir. Değişken faiz hesaplama yöntemi, müşteriye verilecek hesap cüzdanında veya müşteri ile yapılacak sözleşmede açıkça belirtilir. Türk lirası olarak açılacak mevduat hesapları için dövize veya kıymetli madenlere endeksli faiz oranı belirlenemez.

Zamanaşımı En son talep, işlem veya hesap sahibinin herhangi bir şekilde yazılı talimatı tarihinden başlayarak 10 yıl içinde aranmayan mevduat hesapları zamanaşımına tabidir. Zamanaşımına uğrayan mevduat Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na gelir kaydedilir.

Zamanaşımına İlişkin Yapılan İşlemler Bankalar bir takvim yılı içinde zamanaşımına uğrayan ve tutarı 50 Türk Lirası ve üzerindeki her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacakların hak sahiplerini, başvuruda bulunmadıkları takdirde hesaplarının Fona devredileceği hususunda, izleyen takvim yılının Ocak ayı sonuna kadar iadeli taahhütlü mektupla uyarmak zorundadır.

Zamanaşımına İlişkin Yapılan İşlemler Söz konusu mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar ile tutarı 50 Türk Lirasının altındaki her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar Şubat ayının başından itibaren bankanın kendi internet sitesinde liste halinde dört ay müddetle ilan edilir. Banka, söz konusu listelerin kendi internet sitesinde ilan edildiği hususunu, Şubat ayının 15. gününe kadar ülke genelinde yayım yapan ve ilan talebi tarihinde Basın İlan Kurumu listelerindeki tirajı en yüksek ilk beş gazeteden ikisinde Basın İlan Kurumu aracılığıyla iki gün süreyle ilan eder.

Zamanaşımına İlişkin Yapılan İşlemler İnternet sitelerinde ilan edilen listeler, bankalar tarafından eşzamanlı olarak ayrıca Kuruluş Birliklerine ve Fona gönderilir. Kuruluş Birlikleri ve Fon bu listeleri Mayıs ayının sonuna kadar konsolide edilmiş olarak kendi internet sitesinde yayınlar.

Zamanaşımına İlişkin Yapılan İşlemler İlan edilen zamanaşımına uğramış her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan Haziran ayının 15. gününe kadar hak sahibi veya mirasçıları tarafından aranmayanlar, faiz ve kâr payları ile birlikte Haziran ayı sonuna kadar Fonun TCMB veya Fon Kurulu tarafından belirlenecek bankalar nezdindeki hesaplarına devredilir. Söz konusu hesap, emanet ve alacakları devretmekle yükümlü bankalar, bu durumu, hak sahiplerinin kimlik bilgileri, adresleri ve haklarının faiz ve kâr payları ile birlikte ulaştıkları tutarlar gösterilmek suretiyle düzenlenecek bir liste ile devir tarihinden itibaren bir hafta içerisinde Fona bildirmekle yükümlüdür.

Kiralık Kasalardaki Kıymetler, Üzerinde Bloke Bulunan Hesaplar ve Ergin Olmayanlar Adına ve Yalnızca Bunlara Ödeme Yapılmak Kaydıyla Açtırılan Hesaplarda Zamanaşımı Kiralık kasalardaki kıymetler için zamanaşımı, kasa kira bedelinin en son tahsil edildiği ya da kasanın en son açıldığı tarihten itibaren başlar. Ergin olmayanlar adına ve yalnızca bunlara ödeme yapılmak kaydıyla açtırılan hesaplarda, zamanaşımı süresi kişinin ergin olduğu tarihte işlemeye başlar. Yetkili merciler tarafından üzerine bloke konulan hesaplarda zamanaşımı süresi blokenin konduğu tarihte durur. Zamanaşımı süresi, hesaptaki blokenin kaldırıldığı tarihten itibaren işlemeye devam eder.

Zamanaşımına İlişkin Yapılan İşlemler Söz konusu mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar, faiz ve kar payları ile birlikte devir tarihi itibariyle Fon tarafından gelir kaydedilir

Mevduat Sigortası Türkiye’de faaliyet gösteren ve mevduat kabulüne yetkili bulunan bankaların yurtiçi şubelerinde gerçek kişiler tarafından açılmış olan Türk Lirası cinsinden tasarruf mevduatı ile tasarruf mevduatı niteliğini haiz altın depo ve döviz tevdiat hesaplarından 100.000 TL.lık sigorta kapsamındadır. Sigorta limitlerinin belirlenmesinde, bir gerçek kişinin Türkiye’de faaliyet gösteren ve mevduat kabulüne yetkili bulunan bir bankanın yurtiçi şubelerindeki Türk lirası cinsinden tasarruf mevduatı ile tasarruf mevduatı niteliğini haiz altın depo ve döviz tevdiat hesaplarının toplamı esas alınmaktadır.

Krediler

Kredi Açma Yetkisi Kredi açma yetkisi Yönetim Kuruluna aittir. Yönetim kurulu, en fazla, kredi komitesine özkaynakların yüzde 10’u, genel müdürlüğe özkaynakların yüzde 1’i tutarındaki kredi açma yetkisini devredebilir.

Kredi Sınırları Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı özkaynakların % 25’ ni aşamaz. Bu oran risk grubu bakımından % 20 olarak uygulanır.

Kredi Sınırları Bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna özkaynakların yüzde onu veya daha fazlası oranında kullandırılan krediler büyük kredi sayılır ve bunların toplamı özkaynakların sekiz katını aşamaz.

Ortaklık Paylarına İlişkin Sınırlar Bankaların; kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar dışındaki bir ortaklıktaki payı kendi özkaynaklarının yüzde onbeşini, bu ortaklıklardaki paylarının toplam tutarı ise kendi özkaynaklarının yüzde altmışını aşamaz.

Kredi Faizleri Bankalarca, faiz oranları ile faiz dışında sağlanacak diğer menfaatlerin ve tahsil olunacak masrafların nitelikleri ve sınırları serbestçe belirlenir. Tüketici kredilerinde faiz dışında sağlanacak diğer menfaatler ve tahsil olunacak masraflar açısından BDDK tarafından yayınlanan Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri saklıdır. Kredili mevduat hesaplarında uygulanacak azami akdi ve gecikme faiz oranları Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanununun 26 ncı maddesi uyarınca TCMB tarafından belirlenen azami oranları geçemez.

Kredi Faizleri Bankalar kredi faiz oranlarını TCMB’ na bildirmek ve ilan etmek zorundadırlar. Kredi faiz oranları, açılmış ve açılacak kredi hesaplarına ilan tarihinden itibaren uygulanabilir.