Türkiye-AB Müzakere Sürecinde Tüketicinin Korunması ve Rekabet Fasılları Fatma ÖZYURT DEMİR Avrupa Birliği Bakanlığı Tek Pazar ve Rekabet Başkanlığı 14.03.2017

Tüketicinin Korunması Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Politikası Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Müzakereleri Türkiye’nin Durumu ve Yapılan Çalışmalar Rekabet Politikası Avrupa Birliğinde Rekabet Politikası

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Avrupa Birliğinin Tüketici Politikası, AB’nin tüm vatandaşlarının yaşam kalitesini sürekli olarak yükseltmeyi hedefleyen ve Ortak Pazarın oluşturulmasının tamamlayıcı bir aracı olarak kabul edilmektedir. Tüketici Politikası, tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarının korunması esaslarına dayanmaktadır.

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması 5 Temel Tüketici Hakkı (İlk kez, 1975 yılında Konsey tarafından kabul edilen tüketici programında belirtilmiştir) Sağlık ve güvenliğin korunması hakkı Ekonomik çıkarların korunması hakkı Tazmin edilme hakkı Bilgilendirilme ve eğitim hakkı Temsil edilme hakkı

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Yasal Dayanak Avrupa Birliğinin İşleyişi Hakkında Antlaşma Madde 169: “Birlik, tüketicilerin çıkarlarını desteklemek ve yüksek düzeyde korunmalarını temin etmek için, sağlık, güvenlik ve ekonomik çıkarlarının korunmasına ve bilgilendirilme ve eğitim hakları ile çıkarlarını korumak amacıyla örgütlenme haklarının desteklenmesine katkıda bulunur.”

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Tüketicinin Korunması Mevzuatı Tüketicinin Korunması alanındaki mevzuat ‘Yönerge’lerden oluşmaktadır. Bu alanda, 90 ın üzerinde Yönerge bulunmaktadır. Tüketicinin korunması yatay bir politika alanı olduğundan diğer pek çok alandaki düzenlemeler de tüketicinin korunması konularını kapsamaktadır. Yönergeler, doğrudan uygulanabilir değil, üye ülkelerce iç hukuka uyumlaştırılması gerekmektedir.

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Tüketicinin Güvenliğinin Korunması Genel Ürün Güvenliği Mevzuata göre piyasaya sunulan bir ürünün güvenli olması Ürünlerin piyasaya arzından sonra gözetimi ve denetimi Herhangi bir ürünün güvenli olmadığının tespit edilmesi durumunda ürünlerin piyasadan toplatılması dahil gerekli tedbirlerin alınması Kusurlu Ürünlerde Sorumluluk Tüketicinin satın aldığı kusurlu ürünün tüketiciye veya başka bir ürüne verdiği zararın üretici tarafından tazmin edilmesi

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Tüketicinin Ekonomik Çıkarlarının Korunması Tüketici sözleşmelerinde haksız şartlar Tüketim mallarının satışı ve garantiler Mesafeli sözleşmeler Kapıdan satışlar Fiyat etiketlemesi Haksız ticari uygulamalar Aldatıcı ve karşılaştırmalı reklamlar Tüketici kredileri Paket turlar ve devre tatil

Avrupa Birliğinde Tüketicinin Korunması Uygulamaya Yönelik Düzenlemeler Tüketicilerin toplu çıkarlarının korunması İhtiyati Tedbir Tüketicilerin hak arama yolları Alternatif Uyuşmazlık Çözümü(Mahkeme dışı) Online Uyuşmazlık Çözümü Tüketicinin korunmasında işbirliği ve danışma mekanizmaları Uygulamada işbirliği

Tüketicinin Korunması Faslı – Mevcut Durum Müzakere Süreci Tüketicinin Korunması Faslı – Mevcut Durum Tüketicinin Korunması Faslı, 2007 yılında müzakerelere açılmıştır. Faslın kapanabilmesi için 5 adet teknik kapanış kriteri bulunmaktadır. Mevzuat uyumumuzun ileri düzeyde olduğu bu fasılda önemli çalışmalar yapılmıştır: Türkiye’de tüketicinin korunmasına yönelik düzenlemelerin tarihi 1995 yılına kadar gitmektedir. Bu tarihten itibaren oluşturulan tüketici mevzuatının hazırlanmasında AB mevzuatı ve uygulamaları dikkate alınmıştır. Son olarak, 2014 yılında yürürlüğe giren 6502 sayılı yeni Tüketici Kanunu ile AB mevzuatına uyum ileri düzeye çıkarılmıştır. İkincil mevzuat çalışmaları tamamlanmış ve 23 adet Yönetmelik yürürlüğe girmiştir. Genel ürün güvenliği alanında; «Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu Tasarı Taslağı» hazırlanmış, çalışmalar devam etmektedir.

Tüketicinin Korunması Alanında Elde Edilen Kazanımlar Ayıplı mal ve hizmetlerde tüketicilerin 4 seçimlik hakkı var Tüketici satın aldığı mal veya hizmetin ayıplı olması durumunda; Sözleşmeden dönme, Ayıp oranında bedel indirimi, Ücretsiz onarım, Malın ayıpsız misli ile değiştirilmesini isteme seçimlik haklarından birini kullanabilir.

Tüketicinin Korunması Alanında Elde Edilen Kazanımlar Tüketici sözleşmelerinde yer alan haksız şartlar yasaklandı Tüketici ile müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilen ve dürüstlük kuralına aykırı düşecek şekilde tüketici aleyhine dengesizliğe sebep olan sözleşme şartları haksız kabul edilmekte ve geçersiz sayılmaktadır. Tüketici kredisi ile ilgili tüketicilere yeni haklar tanındı Kredi sözleşmesi imzalanmadan önce, tüketicinin sözleşme şartları hakkında bilgilendirilmesi zorunludur. Tüketici kredisi sözleşmelerinde, tüketicilerin 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin sözleşmeden cayma hakkı bulunmaktadır.

Tüketicinin Korunması Alanında Elde Edilen Kazanımlar İnternet alışverişlerinde tüketiciyi koruyucu tedbirler alındı İnternet, telefon, katalog vb. yollarla yapılan mesafeli satışlarda, sözleşme kurulmadan önce tüketicinin sözleşme şartları hakkında bilgilendirilmesi zorunludur. Bu sözleşmelerde tüketicilerin 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin cayma hakkı vardır. Ayrıca, mesafeli yollarla sipariş edilen ürünlerin 30 gün içinde terslim edilmesi zorunludur. İnternet bankacılığı ile sunulan hizmetlerde yeni haklar sağlandı Her türlü banka hizmeti, kredi, sigorta, bireysel emeklilik, yatırım ve ödeme ile ilgili mesafeli sözleşme kurulmadan önce tüketicinin sözleşme şartları hakkında bilgilendirilmesi zorunludur. Ayrıca tüketici, finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşmelerden herhangi bir gerekçe göstermeksizin 14 gün içinde cayma hakkına sahiptir.

Tüketicinin Korunması Alanında Elde Edilen Kazanımlar Turizmde tüketiciyi koruyucu tedbirler alındı Milyonlarca tatilciyi ilgilendiren paket tur ve devre tatil sözleşmeleri alanında tüketicilere önemli haklar sağlandı. Paket tur sözleşmelerinde, sözleşme kurulmadan önce tüketiciye ön bilgilendirme yapılması zorunludur. Tüketici, sözleşmenin esaslı unsurlarından birinin değişmesi halinde sözleşmeden dönme hakkını kullanabilir. Devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmelerinde, tüketicilerin sözleşme kurulmadan önce bilgilendirilmeleri ve sözleşmenin bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunludur. Ayrıca, bu sözleşmelerde de tüketicilere herhangi bir gerekçe göstermeksizin 14 günlük cayma hakkı tanınmıştır.

Tüketicinin Korunması Alanında Elde Edilen Kazanımlar Aldatıcı reklamlar ve haksız ticari uygulamalar yasaklandı Tüketiciyi aldatıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici reklam yapılması yasaklanmıştır. Tüketicinin tercih özgürlüğünü önemli ölçüde kısıtlayıcı nitelikteki aldatıcı ve saldırgan ticari uygulamalar haksız ticari uygulama olarak kabul edilmekte ve yasaklanmaktadır. Tüketicilerin güvenliğini sağlamayı amaçlayan tedbirler alındı Ürün güvenliği alanında piyasa gözetimi ve denetimi sisteminin geliştirilmesi ve tüketicilerin güvenliğine ilişkin uygulamaların güçlendirilmesiyle tüketici için oluşturulan güven ortamı artmıştır.

Tüketicinin Korunması Alanında Elde Edilen Kazanımlar Tüketicilerin haklarını aramalarını kolaylaştırıcı düzenlemeler yapıldı Türkiye genelinde mahkeme dışı çözüm oranı olarak faaliyet gösteren Tüketici Hakem Heyetleri ile tüketicilerin satıcı ve sağlayıcılar ile yaşadıkları problemlerin kısa sürede, etkili ve masrafsız olarak çözüme kavuşturulması sağlanmıştır.

Avrupa Birliğinin Rekabet Politikası AB’nin Rekabet Politikası, tek pazarın gerçekleştirilmesinde en önemli araçlardan biridir. Temel amacı, üye devletlerde faaliyet gösteren ekonomik aktörlerin eşit koşullarda rekabet edebileceği bir iç pazarın oluşumunu sağlamaktır.

Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma Yasal Çerçeve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma Teşebbüslere uygulanan anti-tröst kuralları (Madde 101-102), Kamu tekelleri ve özel ve inhisari haklar tanınan teşebbüslere ilişkin kurallar (Madde 106), Devlet desteklerine ilişkin kurallar (Madde 107-109)

Avrupa Birliğinin Rekabet Politikası Teşebbüslere Yönelik Kurallar(Anti-tröst) Kısıtlayıcı ve Uyumlu Eylemler Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Birleşme ve Devralmalar Devlet Desteklerine İlişkin Kurallar Devlet tarafından herhangi bir şekilde verilen belirli teşebbüsleri veya belirli ürünlerin üretimini kayırarak rekabeti bozan veya bozma tehlikesi olan her türlü destek yasaklanmıştır.

Rekabet Politikası Faslı – Mevcut Durum Müzakere Süreci Rekabet Politikası Faslı – Mevcut Durum Rekabet Politikası Faslının müzakerelere açılması için 6 adet açılış kriteri bulunmaktadır. Anti-tröst alanında, Türkiye’nin gerek mevzuat uyumu gerekse de uygulama kapasitesi ileri düzeydedir. Devlet destekleri alanında ise, mevzuat uyum çalışmaları devam etmektedir.

Türkiye’de Rekabet Politikası Türkiye’nin rekabet politikası konusundaki uyum çalışmaları, Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği’ni tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’ndan kaynaklanmaktadır. Buna göre Türkiye, Gümrük Birliği’nin etkin olarak işleyebilmesi için ulusal mevzuatını Avrupa Birliği rekabet kuralları ile uyumlu hale getirmek için çalışmalar yürütmüştür.

Anti-Tröst Kuralları 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (13 Aralık 1994 tarihli Resmi Gazete) Rekabet Kurumu 1997 yılında faaliyete geçmiştir. Mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yapmak suretiyle rekabetin korunması hedeflenmektedir.

Devlet Destekleri Kuralları 6015 sayılı Devlet Desteklerinin İzlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanun (23 Ekim 2010 tarihli Resmi Gazete) Kanunun amacı, devlet desteklerinin Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki anlaşmalara uygun olarak düzenlenmesini ve ilgili mercilere bildirimini sağlamak üzere ilke ve esasların belirlenerek desteklerin izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları tespit etmektir. İkincil mevzuat çalışmaları devam etmektedir.

TEŞEKKÜRLER… fozyurt@ab.gov.tr