UZAKTAN EĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Arda Demirel Buğra Gören

İçindekiler UZAKTAN EĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME ÖLÇME ve DEĞERLENDİRMENİN UZAKTAN EĞİTİMDEKİ ÖNEMİ UZAKTAN EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ GELENEKSEL SINAV YÖNTEMLERİNİN UZAKTAN EĞİTİMDE KULLANIMI UZAKTAN EĞİTİMDE ÖLÇME ARAÇLARININ SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR ÖLÇME ve DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN MODÜLLER SINAV MODÜLLERİ UZAKTAN EĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME TÜRLERİ UZAKTAN EĞİTİMDE ONLİNE SINAVLARIN AVANTAJ ve DEZAVANTAJLARI YENİ ÖLÇME ARAÇLARI UZAKTAN EĞİTİMDE ÖLÇME HEDEFLERİNİN BELİRLENMESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

İçindekiler(Devam) SORU HAZIRLAMA ve SORULARIN HAZIRLANMASINDA GÖZ ÖNÜNE ALINACAK KRİTELER SINAVLARDA BULUNMASI GEREKN NİTELİKLER SINAV HAZIRLAMA KULLANICILAR UZAKTAN EĞİTİMDE SINAVLARIN GÜVENLİĞİ ile İLGİLİ ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER UZAKTAN EĞİTİMDEKİ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI UZAKTAN EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME KISMINDA PORTFOLYO KULLANIMI

Uzaktan Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Ölçme: Varlıkların veya olay bütünlerinin çeşitli özelliklere sahip olup olmadığına, sahipse de sahip olma derecesinin gözlenerek gözlem sonuçlarının sayısal semboller ile ifade edilmesine ölçme denir. Her ölçme işleminde mutlaka bir değerlendirme kısmı da olmalıdır. Değerlendirme: Ölçme sonuçlarını uygun ölçütler doğrultusunda karşılaştırmak ve bazı değerler yoluyla istenilen sonuçlara ulaşmaktır. Değerlendirme süreci içerisinde en önemli öğe ölçüttür. Yapılan her değerlendirme işlemi ölçüte tabi tutulmalıdır. Ölçme ve değerlendirme kavramlarının kendi başlarına bir anlam bütünlüğü bulunmamaktadır. Kullanılan ölçüte göre değer yargısı ve dolayısıyla karar da değişir.

Ölçme ve Değerlendirmenin Uzaktan Eğitimdeki Önemi Karar mekanizmasında en büyük destekçi olarak rol oynar. Programın sürekliliğinin ve öğrenciye verilecek dönütlerin en önemli parçasıdır.

Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Yöntemleri Uzaktan eğitimde iki tür değerlendirme yöntemi bulunmaktadır. Geleneksel değerlendirme yöntemleri Sözlü Sınavlar Yazılı Sınavlar Çoktan Seçmeli Sınavlar Boşluk Doldurmalı Sınavlar Doğru Yanlış Testleri Alternatif Değerlendirme Yöntemleri Portfolyo değerlendirme Proje Açık Kitap Kavram Haritaları Otantik Değerlendirme Dallanmış Ağaç Akran değerlendirmesi Doğru yanlış testleri Akran değerlendirme

Uzaktan Eğitimde Kullanılan Geleneksel Sınav Yöntemleri Sözlü Sınavların Uzaktan Eğitimde Kullanımı: Sözlü sınavlar uzaktan eğitimde kamera yolu ile kullanılmaktadır. Derslerin sonunda bulunan değerlendirme kısmında öğrenciler bir video konferans sistemi ile değerlendirmeye tabii tutulurlar. Yazılı Sınavların Uzaktan Eğitimde Kullanımı: Yazılı sınavlar uzaktan eğitim sisteminde portfolyo sistemi gibi kullanılabilmektedir. Değerlendirme kısmında hocanın sorduğu sorulara öğrenciler EdModo ve EdPuzzle gibi sistemler üzerinden cevaplar verebilirler. Uzaktan Eğitimde Boşluk Doldurma Sınavları: Uzaktan eğitim sisteminde boşluk doldurma sınavları da aynı yazılı sınavlar gibi uygulanabilir. Boşluk doldurma sınavlar genel olarak test seçenekleriyle öğrencilere sunulsa da tek başına boşluk doldurma sınavları uygulanmamaktadır.

Uzaktan Eğitimde Kullanılan Geleneksel Sınav Yöntemleri(Devam) Uzaktan Eğitimde Test Sınavları: Uzaktan eğitim sınav sisteminde en çok test sınavları uygulanmaktadır. Hem kolay uygulanışı hem de soru hazırlanması sebebiyle uzaktan eğitim sisteminde öğrencilerin ölçme ve değerlendirmeye tabi tutulması işlemi test sınavlarıyla gerçekleştirilmektedir. Belirlenen sınav saatlerinde bilgisayar başında bulunan öğrenciler ya da asenkron olarak bilgisayar başında bulunan öğrenciler soruları istenilen sürede belirtilen siteler üzerinde cevaplarlar. Bunun en çok uygulanan örneği ise Adobe Captivate programıdır.

Uzaktan Eğitimde Kullanılan Geleneksel Sınav Yöntemleri Uzaktan Eğitimde Portfolyo Değerlendirme: Uzaktan eğitim sisteminde alternatif değerlendirme yöntemleri arasında en çok kullanışlı olan portfolyo değerlendirmedir. EdPuzzle ve EdModo gibi siteler üzerinden öğretmenler bir sınıf açar ve öğrenciler kayıt olur. Burada ders videoları, videolara ilişkin yorum seçenekleri, günlükler öğrenciler tarafından öğretmene gönderilir ve öğrencinin gelişimi takip edilir. Uzaktan Eğitimde Proje Değerlendirme: Uzaktan eğitimde proje ölçme ve değerlendirme yöntemi uygulanması oldukça zor bir yöntemdir. Her bir öğrenciye ayrı ayrı proje ödevleri vererek bunları performans değerlendirmesine tabi tutmak oldukça zaman almaktadır. Bu yöntem bu yüzden çok fazla kullanılmamaktadır. Uzaktan Eğitimde Açık Kitap Değerlendirme: Uzaktan eğitimde açık kitap değerlendirme işlemi tüm sınavlar için genel bir yöntem olarak kullanılır. Öğrenci vereceği cevapları direk olarak hatırlayarak değil de bilgiye ulaşarak cevaplayabileceği için daha tutarlı cevaplar vermesi ve bilgiyi öğrenmesi de kalıcı olacaktır.

Uzaktan Eğitimde Kullanılan Geleneksel Sınav Yöntemleri Uzaktan Eğitimde Öz Değerlendirme: Öz değerlendirme işlemi öğrencinin kendi kendini yorumlaması, eksiklerini tamamlaması gibi işlemlerden oluşacağı için bu yöntem uzaktan eğitimde ölçme ve değerlendirme de EdModo ve EdPuzzle gibi sistemler ile değerlendirilebilir. Uzaktan Eğitimde Grup Değerlendirme: Grup değerlendirme yöntemi öğrencilerin bir araya gelerek ya da internet aracılığıyla birbirlerine ulaşarak verilen ödevleri yapması yöntemidir. Uzaktan eğitim sisteminde bu değerlendirme süreci Skype gibi online haberleşme platformları aracılığıyla gerçekleştirilebilmektedir.

Uzaktan Eğitimde Ölçme Araçlarının Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Klasik sınav sistemlerinin dışında proje, portföy oluşturma, ev ödevleri, anketler, gözlemler vb. ölçme araçları da sayılabilir. Genel olarak ölçme araçlarının seçimi; Uygulanan konuya Öğretim modeline Ölçme hedeflerine ve amaçlarına Değerlendirme modeline uygun olarak seçilmelidir.

Uzaktan Eğitimde Ölçme Hedeflerinin Belirlenmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Hazırlanmış olan her bir sorunun sınavın hangi ölçme hedef ve hedeflerine, ne oranda katkıda bulunacağı kararının verilmesi, analizlerin sınav sistemine veri olarak kaydedilmesi büyük avantaj sağlar. Bu hedefler belirlenirken, önceden tespit edilmiş olan sabit kriterlerin kullanılması işleri kolaylaştırır. Bu kriterler; bilgi, beceri, yorum, probleme uygulama olarak şekillendirilebilir. Aynı kriterler sınav hedeflerinin belirlenmesinde de rol alacağı için, kolaylıkla eşleştirme imkânı doğacaktır.

Uzaktan Eğitimde Sözlü Sınavın Avantajları ve Dezavantajları Sözlü anlatmaya dayalı becerilerin ölçülmesinde etkili. Öğrencilerin eksik öğrenmelerini saptamaya olanak tanır. Dezavantajları Zaman konusunda sıkıntı olabilir. Yüz yüze değil de senkron olarak yapılıyorsa teknik sorunlar meydana gelebilir.

Uzaktan Eğitimde Sözlü Sınavın Kullanımı Öğrenciler bir video konferans sistemi üzerinden sınava tabi tutulur. Bağlantı sorunu yaşayan öğrenciler için sıkıntılı bir değerlendirme süreci olabilir. Anadolu Üniversitesinin e konferans sistemi uzaktan eğitimde sözlü sınav kullanımı için örnek gösterilebilmektedir. Video konferans sisteminde hocanın sorduğu soruları öğrenciler onlara verilen süre sisteminde yanıtlarlar.

Uzaktan Eğitimde Yazılı Sınavların Avantajları ve Dezavantajları Kavrama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme gibi üst düzeyde zihinsel etkinlikleri ölçme olanağı sağlar. Diğer sınav türleri ile ölçülemeyen, özellikle yazılı anlatım becerileri yazılı sınavlar ile rahatlıkla ölçülebilir. Dezavantajları Öğrencilerin sorulara verecekleri cevaplar farklılıklar içerdiği için puanlama sistemi zor olacaktır. Öğrenciler sorulara kendi yorumlarını katabildiklerinden soruları yanlış anlayabilirler.

Uzaktan Eğitimde Yazılı Sınavın Kullanımı Uzaktan eğitimde yazılı sınavlar üç şekilde uygulanabilir. Öğretmenlerin hazırladıkları sorular posta yoluyla öğrencilere yollanır. Öğrenciler de soruların cevaplarını yazarak posta yoluyla tekrardan öğretmenlerine ulaştırırlar. Öğrenciler uzaktan eğitim merkezleri ya da sınav merkezlerine giderek, ilgili gözetmen eşliğinde sınav olurlar. Gelişen internet teknolojisi aracılığıyla öğrenciler bulundukları yerden yazılı sınava katılabilirler. Bu yöntemde öğrencilerin sorulara cevap verebilmeleri için çok satırlı metin girişleri kullanılmaktadır. Öğrenciden gelen cevaplar veri tabanında tutulabilir.

Uzaktan Eğitimde Doğru Yanlış Testlerin Avantaj ve Dezavantajları Öğrencilerin sorulara net olarak cevap vermesini sağlar. Hazırlanması uzun zaman almaz. Dezavantajları Soruların iki cevabı olacağı için şans faktörü artar ve öğrenci soruyu doğru yapsa bile konuyu bildiği kesin saptanamaz. Karmaşık zihinsel süreçlerin kullanılmasında nadiren kullanılabilir.

Uzaktan Eğitimde Doğru Yanlış Testlerin Kullanımı Uzaktan eğitim sisteminde doğru yanlış testler 3 aşamada uygulanabilir. Birincisi öğretmen hazırladığı soruları posta aracılığıyla öğrencilere gönderir ve öğrencilerde soruları yanıtladıktan sonra posta yoluyla öğretmene geri gönderirler. İkincisi online platformlar üzerinden öğrenciler doğru yanlış testlere tabii olan bir değerlendirme sürecine senkron olarak tabi tutulurlar. Üçüncü yöntem ise öğretmenler öğrencilere soruları e-posta yoluyla gönderirler ve öğrencilerde bu soruları onlara verilen zaman zarfında asenkron olarak cevaplarlar ve öğretmenin mailine geri gönderirler.

Uzaktan Eğitimde Çoktan Seçmeli Soruların Avantaj ve Dezavantajları Kapsam geçerliliği diğer sınavlara göre daha yüksektir. Cevap anahtarında tek bir doğru cevap olduğu için kolay değerlendirilir ve objektif bir şekilde puanlama yapılır. Dezavantajları Çoktan seçmeli test maddelerini hazırlamak zordur ve uzun zaman alır. Çeldirici cevaplar bulup eleyici sorular hazırlamak zordur.

Uzaktan Eğitimde Çoktan Seçmeli Soruların Kullanımı Uzaktan Eğitimde Çoktan Seçmeli Testlerin Uygulanışı   Uzaktan eğitimde doğru yanlış testler online olarak uygulanabilmektedir. Adobe Captivate programı sayesinde hazırlanan sorulara öğrenciler yanıt verebilir. Uzaktan eğitimde açık öğretim yoluyla yapılan sınavlarda belirli günlerde düzenlenen sınavlar sayesinde öğrenciler sınav merkezlerine giderek sınav olurlar.

Ölçme ve Değerlendirmede Kullanılan Modüller Sınav hazırlama modülü Kullanıcı modülü Erişim işlemleri modülü Soru ve madde analizleri modülü

Uzaktan Eğitimde Online Sınavların Avantajları ve Dezavantajları Tutarlı test yapma imkanı Soru bankası veri tabanı oluşturabilme ve sürekli geliştirebilme Sınavlara verilen yanıtlar bir merkezde toplandığından öğrenci gelişimi kontrol edilebilir. Sınav ve her soru hakkında detaylı istatistiksel veri takibi Dezavantajları Erişim olanakları ve teknik sorunlar Bağlantı hızının düşük olduğu durumlarda ya da teknik bir arızanın olduğu durumlarda ileri düzey teknoloji kullanımı imkansız hale gelebilir

Soru Hazırlama ve Soruların Hazırlanmasında Soru Hazırlama ve Soruların Hazırlanmasında Göz Önüne Alınacak Ölçütler Sorunun Kategorisi Sorunun Gövdesi Sorunun Süresi Sorunun Ağırlığı Sorunun Zorluk Derecesi Sorunun Türü Sorunun Cevapları Sorunun Doğru Cevabı

Sınavlarda Bulunması Gereken Nitelikler Güvenilirlik Geçerlilik Kullanışlılık

Sınav Hazırlama Sorular amaca yönelik olmalıdır. Ölçmeye doğru sonuçlar vermelidir. Sorular genel olarak basitten karmaşığa doğru bir yol izler. Sınav süresinin belirlenmesi Soruların hazırlanması Soru ve madde analizi Cevap analizleri Soru bankasının oluşturulması Sayfa sayısı

Kullanıcılar Yapılan sınavın oluşturma sürecinden, hazırlanıp uygulanmasına kadar yer alan sürede öğrenciler ve sınavı hazırlayan kişilerdir. Sistem yöneticisi Koordinatör Program sorumlusu Ders sorumlusu Sınıf sorumlusu Öğrenci

Uzaktan Eğitimde Sınavların Güvenliği ile İlgili Alınması Gereken Önlemler Sınavlara giren öğrencilerin kimliği sınavlarda en büyük sorundur. Son yıllarda bunun ile ilgili adımlar atılsa da henüz net bir çözüm yoktur. Bu nedenle düzenlenen online sınav sistemlerinde genel olarak tümel amaçlı değil, erişim amaçlı olarak kullanılmaktadır. Çevrimiçi ortamdaki uygulamalarla klasik ortamdakilerin birebir olarak örtüşmesi şart değildir. Bugün uzaktan eğitim yöntemleri ile diploma veren kurumların birçoğu, bu sorunu sınavlarda gözcü kullanarak çözüme kavuşturmaktadır.

Uzaktan Eğitimde Sınavların Güvenliği ile İlgili Alınması Gereken Önlemler(Devam) Ülkemizde pek gelişmemiş olmasına rağmen, Amerika’da “sınav merkezleri” sektörü oluşmuştur. Bu sınav merkezleri ilgili kurumun güvenini kazanmak için, sınav sürecini kamera ile kayıt altına alıyor ve ilgili kurumlara gönderiyor. Ayrıca, test merkezlerinin güvenilir bir bağlantısı var ise, video konferans sistemi ile sınav merkezinin görüntüsü anında ilgili kuruma iletilebilir.

Uzaktan Eğitimdeki Değerlendirme Yaklaşımları Ayrıca, test merkezlerinin güvenilir bir bağlantısı var ise, video konferans sistemi ile sınav merkezinin görüntüsü anında ilgili kuruma iletilebilir. Bu yaklaşımda; Sorumluluk (Accountability), Etkililik (Effectiveness), Etki (Impact), Kuramsal Bağlam Organizational Context ve Beklenmeyen Çıktılar (Unanticipated Outcomes) olmak üzere beş boyut ele alınmaktadır. “Sorumluluk” boyutunu yönlendiren temel soru, “Projeyi planlayanlar söylediklerini gerçekleştirebildi mi?” sorusudur Projede bulunan öğrenci sayısı, hazırlanan ve erişime açılan materyal türü ve sayısı, gerçekleştirilen etkinlik sayıları gibi veriler temel alınarak bu soruya yanıt aranmaktadır.

Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Yaklaşımları (Devam) “Etkililik” başlığı altında irdelenen soru, “Proje uygulaması ne kadar iyiydi? “ sorusudur. Katılımcı memnuniyeti, öğrenci başarısı ve eğitmen görüşleri doğrultusunda bu değerlendirme yapılmaktadır. “Etkinin ortaya çıkarılabilmesi için “Proje, ders veya program bir fark yarattı mı?” sorusuna yanıt aranmaktadır. E-öğrenme sistemine ait kullanılma istatistik ve verileri, uygulanan veya güncellenen kurallar ve yönergeler, uzaktan öğrenme sürecine olan ilgi ve talep gibi farklı karşılaştırmalar yapılarak karar verilmektedir. “Kuramsal Bağlam” anlamında “Projenin amacına ulaşmasını sağlayan veya engelleyen faktörler nelerdi?” sorusuna yanıt aranmaktadır. Proje uygulaması sırasında meydana gelen zorlukla, öğrenci başarısında etkide bulunan faktörler ve dersi daha verimli kılmak adına olası öneriler doğrultusunda değerlendirilmektedir.

Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Yaklaşımları(Devam) “Beklenmeyen Çıktılar” başlığı altında ise “Projede ne tür beklenmeyen sonuçlar ve değişiklikler yaşandı?” sorusu yanıtlanmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda öğrenci ve eğitmen arasındaki etkileşimlerin süreci nasıl etkilediği ve e-öğrenme sürecinin öğrenci başarısı üzerinde beklenenin dışında nasıl bir etki yarattığı incelenmektedir.

Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Kısmında Portfolyo Kullanımı Port folyo kullanılmasının amacı ve içerikte yer alacak materyal – ürün türleri belirlenmeli, değerlendirmeye temel olacak yönergeler hazırlanmalı, oluşturma ve kullanma sürecine ait kullanım kuralları ve nasıl değerlendirme yapılacağı konusuna karar verilmelidir. Port folyo kullanımı için genel amaçlar; daha iyi öğrenmeyi sağlama, öğrencinin kendi öğrenme sorumluluğu almasına yardım ederek öğrencinin zaman sürecindeki gelişimini sunmasını sağlama olarak özetlenebilir. (Gülbahar ve Köse, 2006) Port folyo içeriği amaç ve öğrenim kazanımlarına uygun olacak ve sonuç materyallerinden oluşacaktır.

Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Kısmında Portfolyo Kullanımı (Devam) Ders içeriğine uygun olarak; bulmaca, kavram haritası, çalışma yaprakları, araştırma raporu, broşür, video kaydı, blog sayfaları, web sitesi, poster, öykü, animasyon, eğitim yazılımı, sunu, gazete, ses kayıtları, sınav soruları, webquest, röportaj, çizim, şiir ve öz değerlendirme raporu gibi farklı bileşenlerin tümünden oluşabilir(Gülbahar, 2009). Ayrıca ürünler, öğrencinin kendini nasıl yansıtabildiği; “1) Bu ürün türünü neden seçtim? 2) Ne yaptım? 3) Ne öğrendim? 4) Nasıl daha iyi olabilirdim?” gibi soruların yanıtlarını da içerebilmektedir. Port folyo oluşturma ve kullanma aşamalarında ise şu noktalara dikkat edilebilir: Port folyo bir yazılım ile kullanılmalı ve öğrenciler mutlaka dosyanın oluşumunda aktif katılımcılar olarak rol almalılardır. Öğrencilere geri bildirim yapılırken ve gelişimleri hakkında bilgi verilirken mutlaka ürünler dikkate alınmalıdır.

Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Kısmında Portfolyo Kullanımı(Devam) Port folyo değerlendirme sürecinde ise; her bir ürün performans değerlendirme için kullanılan süreç ve şartlara benzer şekilde değerlendirilmelidir. Port folyoya ilişkin genel performansı (port folyonun yapısı, öğrencinin içerisinde bulunduğu gelişim süreci ve performansta en son ulaşılan düzey) değerlendirme sürecine yönelik bir dereceli puanlama anahtarı tasarlanmalıdır. Bu dereceli puanlama anahtarı öğrencilere de bildirilmelidir.

Uzaktan Eğitimde Portfolyo Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları Öğrenciyi tanımaya yönelik (summative) değerlendirmeler yapmak. Bilinçlendirmeye yönelik (formative) değerlendirmeler yapmak. Uzaktan eğitim sisteminin öğrenci ürünlerine etkisini ortaya koymak Kişisel gelişim benzerindeki geleneksel yöntemlerle değerlendirilmesi güç olan öğrenmeleri değerlendirmek Uzaktan eğitim sisteminin eksiklerini ortaya çıkarmak ve bundan sonraki çalışmalarda yeni eğitim tasarımları tasarlamak

Uzaktan Eğitimde Portfolyo Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları (Devam) Öğrenciler kendilerine verilen performans çalışmalarını başkalarına yaptırabilirler. Öğrenciler bazı testlerde öz değerlendirmelerini doğru yansıtmayabilirler. Farklı uzmanlar tarafından farklı şekilde değerlendirilebilir.

Kaynakça Gülbahar, Y. (2009). E-öğrenme, PegemA Yayıncılık, Ankara. İşman, A. (2011) Uzaktan Eğitim, 4. Baskı, PegemA Yayıncılık, Ankara. http://www.slideshare.net/ozgurkaragoz54/uzaktan-eitimde-lme-ve- deerlendirme https://www.uzaktanegitim.com/hbrd151-uzaktan-egitim-uzerinde-kullanilan- olcme-arac-yontemve-teknikleri.aspx https://prezi.com/hoqqgt73qaou/uzaktan-egitim-olcme-ve-degerlendirme/