İŞLETMENİN DEĞERLİ VARLIĞI: İNSAN KAYNAKLARI 1YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, NEVİN SEYYAH

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İşletmeler mal ve hizmet üreterek, toplumun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için insan unsurundan büyük ölçüde yararlanırlar. Üretim Faktörleri Emek (İ.K.) Sermaye Doğal Kaynaklar Girişimci İşletmelerin sahip oldukları üretim faktörleri içinde yer alan emek (insan kaynakları) en önemli kaynak haline gelmiştir. İnsan kaynakları örgütlerin stratejik kaynaklarıdır. İnsan Kaynakları Yönetimi, işletme için gerekli olan insanın sağlanması, geliştirilmesi ve yasalar çerçevesinde etkin bir şekilde çalıştırılması ve işletmede barındırılması çabalarını içerir.

İnsan kaynaklarının etkili kullanımı örgütlerin rakiplerine göre üstünlük sağlamaları, daha fazla kar elde edebilmeleri, verimliliklerini arttırmaları, ve ürünlerinin kalitesini yükseltmelerini sağlar. İnsan kaynakları yönetimi iki temel felsefe üzerine kuruludur: 1.İşletme amaçları doğrultusunda insanın verimli kullanılması, 2.İşgören ihtiyaçlarının karşılanması ve gelişimin sağlanması. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

İnsan kaynakları yönetimi; personelin bulunması ve seçilmesi,eğitimi ve geliştirilmesi, motive edilmesi ve performans değerlemesini kapsamaktadır. İnsan kaynakları yönetiminin işletmeye sağlayacağı katkılar kısaca şöyle sıralanabilir: 1. İnsan kaynaklarının bilinçli yönetimim işletme için yatırım ve karlılık getirir, 2. İşletmeye sürekli olarak gelişme olanakları sağlar, 3. Çalışmaların iş güvenliğini ve işgören sağlığını korumaya yardımcı olur, 4. Değişime açık ve başarı için motivasyonu yüksek insan gücüne sahip olmasını sağlar. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN ÖNEMİ İşletmelerin en büyük maliyet kalemi, işgören giderleridir. İşgören de para ve teçhizat gibi bir üretim aracıdır. Sosyal varlık olması nedeniyle diğer üretim araçlarından farklıdır. İnsanı çalıştırmak her zaman kolay değildir. İşletmelerin kuruluş nedeni de, temel faktörü de insandır. İşletmelerde insana yönelik kararlarda hata payının en aza indirilmesi gerekir.

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN İLGİ ALANI Çalışanlar nasıl etkin ve verimli çalıştırılacak ? İşletmenin yaşamı nasıl garanti altına alınacak? İşgörenler nasıl daha iyi çalıştırılacak? Yaptıkları işten tatmin olmaları nasıl sağlanacak? Nasıl bir yol ve yöntem izlenecek?

İnsan Kaynakları Yönetiminin Amaçları Ana hedefi; çalışanların yaratıcı katkılarını ahlaki ve sosyal sorumluluk anlayışıyla arttırmak, örgütün stratejik amaçlarının gerçekleşmesini desteklemektir. Evrensel amaçları; topluma, örgüte, işleve ve kişisel amaçlara yönelik olup bütün bunlar örgütteki verimliliği destekleyecek, çalışma yaşamının kalitesine katkı sağlayacak ve rekabet üstünlüğü fırsatı doğuracaktır.

İnsan Kaynakları Yönetiminin Amaçları Yönetimin örgütsel amaçları çalışanları aracılığıyla elde etme imkanı bulması, İnsanların tüm kapasite ve potansiyellerinden yararlanılması, Çalışan niteliklerinin yükseltilmesi yoluyla kendilerinin ve örgütün performansının arttırılması, Çalışanların örgütün amaçlarına katkıda bulunmak için daha fazla kendilerini vermelerinin sağlanması, İK’nin örgütsel amaçlar doğrultusunda en verimli biçimde kullanılmasının sağlanması, Çalışanların beklentilerinin karşılanması ve mesleki bakımdan gelişmelerinin sağlanması,

İnsan Kaynakları Yönetiminin Amaçları İK politikaları ile işletme planlarının bütünleştirilmesi ve uygun işletme kültürünün yerleştirilmesi ya da işletme kültürünün yeniden biçimlendirilmesi, İşletmenin amaçlarına yönelik işe alım politikalarının geliştirilmesi, Çalışanların gizli yaratıcılıklarını ve enerjilerini uyaracak ortamın hazırlanması, Yenilik, takım çalışması uygulamalarının gerçekleştirilebileceği bir ortamın oluşturulması, Mükemmeli arayış doğrultusunda esneklik gösterme isteğinin cesaretlendirilmesi.

İnsan Kaynakları Bölümünün Konumlandırılması İnsan kaynakları birimi yöneticisinin unvanı Personel Yöneticisi, Personel Müdürü, Endüstri İlişkileri Yöneticisi, Endüstri İlişkileri Müdürü, İnsan Kaynakları Müdürü şeklinde çeşitlilik gösterebilir. İnsan kaynakları departmanı, hat yöneticilerine seçme, görüşme, eğitim, değerlendirme, ödüllendirme, terfi ettirme ve işten çıkarma konularında hizmet sağlar. İnsan kaynakları yöneticisi, sadece insan kaynakları faaliyetleri konusunda değil, aynı zamanda örgütün ihtiyaçlarının neler olduğuna ilişkin de bilgi sahibi olmalıdır. İnsanları seven, insan ilişkileri güçlü, iletişimi açık, herkese eşit mesafede duran ve örgütündeki insanların her an ulaşmada tereddüt yaşamayacağı özellikte olmalıdır.

İK Yönetimini Etkileyen Faktörler İç çevre faktörleri Bireysel nitelikler İş nitelikleri Bireylerarası ilişkiler Örgütsel özellikler Dış çevre faktörleri Dış kaynaklar Rakipler Yasalar

İnsan Kaynakları Yönetiminin Yetki Kullanımı Yetki : Bir görevin yapılmasını başkalarından isteme hakkıdır. 3 tür yetki vardır: Komuta yetkisi Kurmay yetki (Örneğin, Yönetim Danışmanı) İşlevsel (fonksiyonel) yetki (Örneğin, İKY)

İnsan kaynakları planlaması, İşgören bulma ve seçme, Eğitim ve geliştirme, Performans değerlendirme, Kariyer planlama, Ücret yönetimi, Çalışma (Endüstri) ilişkileri, Sağlık ve güvenlik. İnsan Kaynakları Yönetimi Fonksiyonları

İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI İnsan kaynakları planlaması, işletmenin ihtiyaç duyduğu insan gücünün nitelik ve sayısal olarak önceden saptanmasıdır. İnsan kaynakları planlaması, işletmelerde verimliliği, dolayısıyla karlılığı etkileyen ve belirleyen temel unsurlardan biridir. İşletmede çalışacak personelin nerede, ne zaman ve nasıl sağlanacağının önceden belirlenmesidir.

İKY – Planlama Yöntemleri İşgücü Envanteri: İşletmedeki mevcut işgörenin sayı ve nitelik olarak özelliklerini ortaya koyan bilgilerdir. İşgücü beceri envanteri: her bir çalışan için ayrı ayrı niteliklerin bireysel değerlendirmesidir. İşgücü genel envanteri: çalışanların çalıştığı işler, eğitim düzeyi cinsiyet, kıdem, yaş, gibi ölçütlere göre gruplandırılmasıdır. İşgören Devir Oranı (Hızı): İşletmeden bir dönem içinde çeşitli nedenlerle ayrılan işgörenin yüzde olarak oranını gösterir.

İKY - Planlama İş analizleri, işe yönelik bilgilerin belirli bir sistematik içinde analiz edilmesidir. Tüm işlere yönelik bilgiler toplanır, değerlenir ve yorumlanır. Daha sonra iş tanımları ve iş gerekleri haline getirilerek ilgililere sunulur. Kimler yararlanır ? İK yöneticisi ve çalışanları Tüm yöneticiler Sendika yöneticileri ve temsilcileri İşi yapan işgörenin (çalışanın) kendisi

İKY - Planlama İş analizleri nerede kullanılır? İK planlamasında, İşe alınacak personelde aranacak niteliklerin belirlenmesinde, İşe yerleştirme, terfi ve atamalarda, Eğitime alınacak işgörenin belirlenmesinde, İşgören değerleme ölçülerinin saptanmasında, Ücret sisteminin kurulmasında, İşçi-işveren anlaşmazlıklarında kullanılır.

İKY - Planlama İş Analiz Süreci Analizi yapılacak işlerin belirlenmesi, Soru formunun hazırlanması, İşle ilgili bilgilerin toplanması, Toplanan bilgilerin değerlendirilmesi

İKY - Planlama İş Analiz Süreci ile ortaya iş tanım ve gerekleri konulur. İş Tanımları : İş analizi bilgilerinden yararlanılarak işle ilgili bilgileri belirli bir sistematik altında tek bir sayfada toplayan iş formlarıdır. İş analizindeki bilgilerin daha kolay anlaşılması ve algılanması için yapılır. İş Gerekleri : İş analizlerinden ortaya çıkarılan bir tablo da iş gerekleridir. İş tanımları, işi bütün olarak ele alır ve işin nasıl yapıldığını ortaya koyar. İş gerekleri ise, işi normal düzeyde yerine getirebilecek işgörenin profilini çıkarır.

İŞ ANALİZİ İş Tanımı Bölümü: İş Özeti: Görevler: Sorumluluklar: Gerekli Beceriler: Çalışma Koşulları: Performans Standartları: İKY - Planlama

İŞ TANIMI İş Unvanı: Bölüm Yöneticisi: İş No: İş Özeti: İş ile İlgili Görev ve Sorumluluklar: Çalışma Koşulları: İŞ GEREKLERİ İş Unvanı: Bölüm Yöneticisi: İş No: Gerekli Beceriler: - Eğitim - Analitik beceri - Karar verme becerisi - İletişim becerisi - Görünüm Gerekli Çaba: Diğer: İKY - Planlama

İş Genişletme: Bir çalışanın sadece tek bir görev üzerinde uzmanlaşması yerine onun işin tümünü ya da birkaç görevini yapması, çalışanın da uzmanlaşarak motive edilmesidir. İş Zenginleştirme: çalışanlara işlerini planlama, işlerini nasıl yapacaklarına karar verme konularında daha fazla yetki vermek ve ilgili becerileri öğrenmelerine veya başkaları ile iş alış verişinde bulunmalarına izin vermek için işin yeniden tasarlanmasıdır. İş Rotasyonu: kişinin önceden belirlenmiş bir programa ve bu programda öngörülen sürelere göre, o anda yaptığı işle ilgili diğer bazı faaliyet ya da görevlere geçişi ve bunları sırasıyla gerçekleştirmektir. İKY - Planlama

ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME İş İlgililiği: tüm istihdam kararlarının bir pozisyonun gerekliliklerine dayalı olmasını yani işe alım, değerlendirme, terfi ve ödüllendirmede kullanılan kriterlerin doğrudan yapılan işle ilgili olmasını gerektirmektedir. İş ilgililiği ilkesinin en önemli unsuru kişi-iş uyumudur: Kişi-iş uyumu doğru kişiye doğru işi vermektir. Yöneticilerden çalışanların becerilerini, ilgi alanlarını ve mizaçlarını işlerinin gereklilikleri ile eşleştirmeleri beklenir. İnsanlar ve işler iyi eşleştiğinde, örgüt yüksek performans, çalışan memnuniyeti, yüksek performanslı çalışanların elde tutulması ve düşük devamsızlık gibi faydalar sağlar.

Çalışan Tedariki: yeni açılan veya boşalan pozisyonlara adayları bulmak için yapılan faaliyetlerdir. Çalışan ihtiyacını karşılamak amacıyla iç ve dış tedarik çevrelerine başvurulur. İşgören Bulma İşlevini Etkileyen Faktörler İşletme Politikaları İç kaynaklara başvurma politikası Ücret politikası İstihdam politikaları İnsan Kaynakları Planları Çevresel Koşullar ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME

Çalışan Bulma: İşe uygun nitelikteki adayların işletmeye başvurmasını sağlamaktır. İşgören Bulma Yöntemleri İşyerinde yapılan kişisel başvurular Çalışanların önerileri Duyurular Özel danışmanlık firmaları Eğitim kurumları ve çeşitli meslek kuruluşları ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME

Seçme ve Yerleştirme Faaliyeti: aday havuzundan en nitelikli adayları belirlemek ve istihdam etmektir. Seçme Süreci: ihtiyaca göre başvuran adaylardan bir dizi faaliyet sonucunda seçim yapılmasıdır. Seçme aşamalarından bazıları aşağıdaki gibidir: Başvuru formu, Özgeçmişler (CV): Bir iş başvurusu; başvuru sahibinden geçmişi, eğitim ve deneyim, gibi bilgileri vermesini isteyen standart bir formdur. CV ise başvuru sahibinin hazırladığı nitelikleri ve kariyer hedefleri ile ilgili ifadeleri içermektedir. ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME

Eleme Mülakatları: Mülakat planlanmış, yüz yüze ve sözlü ilişkiyi gerektiren, farklı ve değişken roller ile bilgi edinmek üzere soru ve cevap yöntemini uygulayan ve ciddi bir amacı olan bir araç olarak tanımlanır. Yetenek ve Yeterlilik Testi: Bu testlerin iki koşulu karşılaması gerekmektedir: İşle ilgili olmalıdır ve testin yüksek puan alanların söz konusu işte daha iyi performans sergileyeceğini açık bir biçimde belirtmesi gerekmektedir. ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME

Fiziki sınavlar ve testler: Başvuru sahipleri ile görüşüldükten ve referansları kontrol edildikten sonra yönetici bir işe alım kararı verecektir. Ancak, bir teklif yapılmadan önce bazı örgütler fiziksel sınavlar istemektedir. ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME

EĞİTİM VE GELİŞTİRME Eğitim ve Geliştirme: çalışanın işini etkin bir biçimde yapma yeteneğini arttırarak şu anki ve gelecekteki performansını iyileştirme yönündeki herhangi bir girişim ya da eylem olarak açıklanabilir. Eğitim: önceden saptanmış amaçlara göre insan davranışlarında belirli gelişmeler sağlamaya yarayan etkinlikler dizidir. Geliştirme: kişide bulunan ancak açığa çıkarılmamış beceri ve yeteneklerin ortaya çıkarılmasını ve değiştirilmesi sağlar. Yetiştirme: daha çok yeni işe girmiş personele yeni yetenekler kazandırılması ve işin gereklerine göre kişiye gerekli bilgi ve beceri düzeyine ulaştırılması için yürütülen eğitim faaliyetidir.

Etkili eğitim programlarının sağladıkları; Üretimde ve prodüktivitede artış, Kalite artışı, Maliyetlerde düşme, İş kazalarının azalması, İşgören devir hızında düşme, Firelerde azalma, İşe geç gelmenin ve devamsızlığın azalması, İşgören moralinde yükselme, İşgörenler arasında iletişimi geliştirme, Yakın gözetim ihtiyacında azalma, Yeniliklere ve gelişmelere uyum sağlama, Makineleri doğru kullanma, İşgören davranışlarında düzelme, İş ve işletmeye bağlılığın artması. EĞİTİM VE GELİŞTİRME

Oryantasyon: (işe alıştırma) Programın amacı, yeni işgörenin bilgi ve ilgi ihtiyacını karşılayarak onu işletmeye kazandırmaktır. İşe alıştırma programında, İşletmenin tanıtımı yapılır. İşgörenin hakları anlatılır. İşe ilişkin bilgiler öğretilir. Diğer çalışanlar, yöneticiler vs. ile tanıştırılır. EĞİTİM VE GELİŞTİRME

Eğitim Yöntemleri : İş dışında eğitim: Çalışma saatleri ve işyeri dışında gerçekleştirilen eğitim şekilleri ve yöntemleridir. (Konferanslar, Seminerler, İnceleme gezileri, Kurslar). İş başında eğitim: (Geleneksel Eğitim Yöntemleri) çalışanın görevini yerine getirdiği sırada eğitime tabii tutulmasıdır. (Çıraklık eğitimi, stajyerlik ve iş rotasyonu). EĞİTİM VE GELİŞTİRME

KARİYER YÖNETİMİ VE PLANLAMASI Kariyer: belirli bir meslekte gelişmeyi ve hiyerarşik olarak sürekli yükselmeyi ifade eder. Kariyer Yönetimi: bir yandan çalışanların kariyerlerinin planlamasını ve yönetilmesini sağlayan bir yandan da çalışanların tercih ve kapasitelerini karşılayacak olan örgüte ait süreçlerin uygulanmasıdır. Kariyer Planlama: işletmede çeşitli pozisyonlarda çalışan kişilerin belirlenen hedefler doğrultusunda gelişim sağlamasına yönelik bilinçli bir plan yapılması sürecidir.

PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ Performans: işletmede çalışan kişilerin görev ve sorumluluklarını etkili ve verimli bir şekilde yerine getirmelerini ifade eder. Performans Değerlendirme: bir yöneticinin belirlenmiş standartlarla karşılaştırma ve ölçme yaparak çalışanların performanslarını değerlendirdiği bir süreçtir. Bir performans değerlendirme süreci; çalışanlarına üstün ve zayıf yönleriyle ilgili bilgi vermeli, çalışanın performansına yönelik ücreti etkilemek, yükselimlerde, kariyer planlamada ölçüt olmalı ve gelişim için de yol gösterici olmalıdır.

ÜCRET YÖNETİMİ Ücret: bir iş karşılığında işverenin emek sahibine çeşitli biçimlerde para veya mal olarak ödediği bedeldir. Etkin bir ücret yönetim sisteminin yararları şunlardır: Nitelikli işgöreni işletmeye çeker. İyi çalışan işgören işletmede kalır. Piyasaya uygun adil bir ödeme gerçekleştirilir. İşgörenler daha istekli çalışır. İşgörenin morali yükselir.

İşletmelerde ücret politikaları oluşturulurken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır: İş piyasasının çeşitli işlere olan arz ve talep eğilimi araştırılmalıdır. İşgörenin verimliliği dikkate alınmalıdır. Aynı işi yapan işgörene eşit ücret ödenmelidir. İşgörenin girişimciye olan maliyeti dikkate alınmalıdır. Çalışma koşulları ve süreleri dikkate alınmalıdır. Ücretin işgöreni memnun etmesi ve enflasyona karşı koruması sağlanmalıdır. ÜCRET YÖNETİMİ

İşletmelerde uygulanabilecek belli başlı ücret sistemleri şunlardır: 1. Parça başına ücret sistemi, 2. Saat ücreti sistemi, 3. Götürü ücret (direkt ücret) sistemi, 4. Üretim kotasına göre teşvik sistemi, 5. Kara ortak etme ve diğer teşvik sistemleridir. Maaş: daha çok zihinsel çabanın söz konusu olduğu işlerde çalışanlara bir aylık süre için ödenen ücret olarak tanımlanabilir. Asgari Ücret: işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçilerin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür, gibi zorunlu ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek olan ücrete denilmektedir. ÜCRET YÖNETİMİ

SENDİKA İLE İLİŞKİLER VE TOPLU PAZARLIK Sendika: işçilerin ve işverenlerin kendi çıkarlarını korumak amacıyla oluşturdukları örgütlerdir. Sendika: işçilerin ve işverenlerin çalışma ilişkilerinde ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır. Toplu Pazarlık: bir tarafta bir işveren veya bir işveren grubu ya da kuruluşu ile diğer tarafta işçileri temsil eden bir ya da daha fazla kuruluşun bir anlaşma yapabilmek için bir araya gelerek çalışma koşulları konusunda yaptıkları görüşmelerdir.

ÇALIŞAN SAĞLIK VE GÜVENLİĞİ İş Güvenliği: Çalışanların iş kazalarına ve meslek hastalıklarına maruz kalmalarını engellemek için yapılan faaliyetlere denir. İşgören Sağlığı: Çalışanların yaptıkları işlerden dolayı sağlıklarına bir zarar gelmemesini sağlamayı amaçlar. Meslek Hastalığı: işçinin yaptığı işten dolayı sağlığının bozulmasıdır. İş Kazası: işyerinde belirli bir zarara ya da yaralanmaya yol açan, ansızın beklenmedik bir anda oluşan, insana, eşyaya ve tabiata zarar veren olaydır.