FELSEFE

FELSEFENİN ALANI

KELİME ANLAMI PHİLİA + SOPHİA peşinden koşuyorum + bilgi,bilgelik

FELSEFE MERAK EDER SORULARI ÖNEMSER AKIL ÜRÜNÜDÜR SÜREKLİ ARAYIŞ HALİDİR SORGULAR KESİN CEVAPLARI YOKTUR ÖZNELDİR

FELSEFE REFLEKTİF BİR TUTUMDUR Yani sürekli soru sorar. Elde ettikleriyle yetinmez. Soruları bitmez. BÜTÜNCÜLDÜR Çünkü parçalara ayırma bilimin işidir

FELSEFE TUTARLIDIR Çelişkiye yer vermez KÜMÜLATİFTİR Yani yığılımlıdır. Her filozofun görüşü biraraya toplanmıştır. Yanlışlık doğruluk söz konusu değildir.

FELSEFE BİLİM DEĞİLDİR! Çünkü kesinlik, somutluk, nesnellik YOKTUR!

(EPİSTEMOLOJİ) BİLGİ FELSEFESİ

BİLGİ NEDİR? SUJE(ÖZNE) İLE OBJE(NESNE) ARASINDAKİ AKT(BİLGİ BAĞI) SONUCU ORTAYA ÇIKAN ÜRÜN

BİLGİ TÜRLERİ GÜNDELİK BİLGİ: deneyim, tecrübe ürünü. Kesinliği yok. DİNİ BİLGİ: inanç sistemlerine dayanır. DOGMATİKTİR.(sorgulamaya kapalıdır) TEKNİK BİLGİ: doğal nesneleri insan yararına kullanışlı araç gereçlere dönüştürmeye dayanır SANAT BİLGİSİ: yaratıcılık, hayal gücüne dayanır

BİLİMSEL BİLGİ Akıl, gözlem, deney Nesnel Evrensel(tüm insanlığa ait) Determinist( neden-sonuç ilişkisi) Evreni parçalara bölerek inceler Olgusal(deney yapılabilen,somut) Birikimlilik(bir önceki bilgiyi dikkate alarak daha doğruya ulaşmaya çalışma) Eleştirel(ilerleme için gerekli)

FELSEFİ BİLGİ Öznel Eleştirel, sorgulayıcı Bütüncül Kesinlik yok Sorular cevaplardan önemli Yığılımlılık(kümülatif) Tutarlı, mantık ilkelerine uygun evrensel

TEMEL PROBLEMLER DOĞRU BİLGİ MÜMKÜN MÜDÜR? DEĞİL MİDİR? DOĞRU BİLGİNİN KAYNAĞI NEDİR? BİLGİNİN ÖLÇÜTLERİ NEDİR?

DOĞRU BİLGİ MÜMKÜN DEĞİLDİR SOFİSTLER Protogoras insan her şeyin ölçüsüdür der Gorgias hiçbir şey yoktur, olsa bile bilinemez, bilinse bile başkasına aktarılamaz der SEPTİSİZM(ŞÜPHECİLİK) Pyrhon insan kesin yargılardan kaçınmalıdır Timon nesnelerin gerçek yapısı kavranamaz

DOĞRU BİLGİ MÜMKÜNDÜR DOGMATİKLER Rasyonalizm(akılcılık) Empirizm(deneycilik) Kritisizm(eleştiricilik) Pozitivizm(olguculuk) Entüisyonizm(sezgicilik) Pragmatizm(faydacılık) Fenomenoloji(görüngü bilim-özbilim) Sensüalizm(duyumculuk)

(ONTOLOJİ) VARLIK FELSEFESİ

VARLIK NEDİR? BİLİNÇTE VEYA BİLİNCİN DIŞINDA VAR OLAN HER ŞEY. İDEAL VARLIK: düşünsel ( pi sayısı, 7, üçgen) REEL VARLIK: bilinçten bağımsız, dış dünyada(kuş, ev, insan)

ONTOLOJİ(VARLIK FELSEFESİ) VARLIĞIN İLK VE TEMEL İLKELERİNİ ARAŞTIRIR VARLIĞIN ÖZÜ, YAPISI, TÜRÜ VE BİÇİMİ ÜZERİNE SORGULAMAYA GİDER VARLIĞIN EN GENEL VE EN TEMEL ÖZELLİKLERİNİ SORUŞTURUR.

METAFİZİK-ONTOLOJİ UZUN YILLAR METAFİZİKLE AYNI ANLAMDA KULLANILMIŞTIR. ÇÜNKÜ ARAŞTIRMA ALANLARI BİRBİRİNE YAKINDIR. METAFİZİK DOĞAÜSTÜ SORUNLARA USSAL(AKILSAL) AÇIKLAMALAR GETİRİR. FAKAT ONTOLOJİ DAHA ÇOK VAROLANLARLA İLGİLENİR

PROBLEMLERİ ONTOLOJİ SORAR Varlık var mıdır? Varlık nedir? METAFİZİK SORAR Tanrı ne tür varlıktır? Ruh ölümsüz müdür? Evrenin başlangıcı ve sonu nedir?

TEMEL PROBLEMLER VARLIK VAR MIDIR? VARLIK NEDİR? VARLIK NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR? EVRENDE BİR DEĞİŞİM VAR MIDIR?

VARLIK VAR MIDIR? VARLIK YOKTUR Nihilizm(hiççilik): her şey bir kurmaca ve yanılsama olabilir. Taoizm: sonsuz yetkinlikle ancak akıl yoluyla bütünleşilebilir. Tao(sonsuz yetkinlik) dışındaki her şey anlamsızdır.

VARLIK BİLİNEMEZ Agnostisizm(bilinemezcilik): varlık yoktur, olsa da bilinemez, bilinse de başkasına aktarılamaz

VARLIK VARDIR Realizm(gerçekçilik) Ontolojik realizm: zihindeki kavramlar gerçektir Epistemolojik realizm: varlıklar insan zihninden bağımsız olarak var

VARLIK NEDİR? İdealizm: varlık düşünceyle kavranan bir özdür Materyalizm(maddecilik): varlık maddedir Düalizm(ikicilik): varlık hem ruh hem maddedir Oluşçuluk: varlık oluştur. Her şey değişir, hareket ve değişme varlığın temel ilkesidir Fenomenoloji: varlık fenomenler( görünüşler) aracılığıyla kavranan özlerdir

VARLIK NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR? Monizm: varlığı tek bir nedenle açıklar. Arkhe(ilk, temel, ana madde, neden) tektir. Plüralizm(çoğulculuk): varlığı birden çok arkheyle açıklar.

AHLAK FELSEFESİ

AHLAK NEDİR? İNSAN EYLEM VE DAVRANIŞLARINDA HAKİM OLAN İLKELERDİR.

AHLAK FELSEFESİ NEDİR? İNSANIN EYLEM VE DAVRANIŞLARINDA UYMASI GEREKEN KURALLARI SORGULAYAN VE OLMASI GEREKENİ DE SÖYLEYEN DİSİPLİN KAVRAMLARI: İYİ-KÖTÜ, ÖZGÜRLÜK, SORUMLULUK, VİCDAN, ERDEM, AHLAKİ KARAR, AHLAK YASASI, AHLAKİ EYLEM

AHLAK FELSEFESİNİN PROBLEMİ İNSAN AHLAKİ EYLEMDE BULUNURKEN ÖZGÜR MÜDÜR? DETERMİNİZM(GEREKİRCİLİK): ÖZGÜR DEĞİLDİR. İNDETERMİNİZM: ÖZGÜRDÜR. OTODETERMİNİZM: ÖZGÜRÜLÜĞÜ İNSAN KENDİSİ YARATIR. LİBERTERYALİZM: İNSAN ÖZGÜR BİR SOSYAL ORTAM YARATABİLİR, DEVLET DE BUNU SAĞLAMALIDIR.

EVRENSEL AHLAK YASASININ OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ EVRENSEL YASAYI REDDEDENLER Hedonizm(haz ahlakı): insan davranışlarının temelinde haz ahlakı vardır. Egoizm(bencillik): insan doğası gereği bencildir. Pragmatizm: insan eylemlerinde kendisi için faydalı olanı arar ve uygular Anarşizm(kuralsızlık): her türlü otorite ve kural ortadan kaldırılmalıdır. Egzistansiyalizm(varoluşçuluk): ahlak gibi tüm kurallar insan özgürlüğünü kısıtlar.insanın kendisini var etmesini engeller.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Utilitarizm(fayda ahlakı): ahlakı belirleyen ölçüt faydadır. Ancak kişinin değil toplumun faydası gözetilmelidir. Entüisyonizm(sezgici ahlak): insan sezgileriyle doğru davranışları bilebilir ve uygular Ödev ahlakı: insan ahlak yasasını kendisi için bir ödev olarak kabul etmeli, hiçbir koşul ve çıkara dayandırmamalıdır.(öyle davran ki davranışlarına ölçüt aldığın ilke tüm insanlık için geçerli olsun.)

SANAT FELSEFESİ

SANAT KURAMLARI TAKLİT KURAMI: sanat doğanın yansımasıdır. Sanat eseri doğayı taklit etmedeki başarısına göre değer kazanır. YARATIM KURAMI: sanat yaratıcı insan etkinliğidir. Romantiklerin genel düşüncesi olan bu kuramda sanat, doğanın ve evrenin, insan yaratıcılığı ve duygularıyla yeniden yaratılmasıdır. OYUN KURAMI: sanat tıpkı bir oyun gibi kendinden başka bir amaca yönelmez. Sanat da oyun gibi insanı günlük hayatın monotonluğundan ve sıkıntılarından kurtarır.

GÜZEL NEDİR? NATÜRALİSTLER: doğayı en iyi yansıtan, doğal olan ROMANTİKLER: yaratıcı, özgün olan

DİN FELSEFESİ

DİN FELSEFESİNİN KONUSU DİNİN TEMEL İDDİALARI ÜZERİNE TUTARLI VE ELEŞTİREL DÜŞÜNME ÇABASIDIR. DİNLERİ AKILLA AÇIKLAMAK İSTER SORGULAYICI, ELEŞTİRELDİR TARAF TUTMAZ, DİNLERİ GENEL OLARAK ELE ALIR.

FELSEFE-DİN FARKI FELSEFE ELEŞTİRELDİR, DİNDE SORGULAMA YOKTUR( MUTLAKTIR, DOGMATİKTİR) FELSEFE SORULARA AKLA DAYALI CEVAPLAR ARAR, DİN İNANCA, KUTSAL KİTAPLARA DAYALIDIR.

BENZERLİKLERİ: İKİSİ DE EVRENİ, İNSANI TANIMAYA, HAYATI ANLAMLANDIRMAYA ÇALIŞIR.

TANRININ VARLIĞI PROBLEMİ TANRININ VARLIĞINI KABUL EDENLER Teizm(tanrıcılık): Tanrı düşüncesi varsa tanrı vardır Her şeyin var olması için bir ilk varlık gereklidir Tanrı var olmadıkça evren var olamaz Her şey varlığı mümkün olan bir varlığa dayanır Vicdan tanrı’nın sesidir.

Deizm(yaradancılık): tanrı evreni yaratmış, ötesine karışmamıştır Panteizm(tüm tanrıcılık): tanrı ile evren bir ve aynıdır. Panenteizm(vahdet-i vücut): her şey tanrı’dan bir parça taşır. Tanrı var olan her şeyin içindedir, her şeydedir.

Agnostisizm: tanrı’nın varlığı ya da yokluğu bilinemez.

TANRI’NIN VARLIĞINI REDDEDENLER ATEİZM(TANRITANIMAZLIK): Evrende bunca kötülük varsa Tanrı yoktur İnsan özgürdür. Tanrı bu özgürlüğü kısıtlar. İnsanın tanrı’ya ihtiyacı yoktur. Her şeyin bir varoluş nedeni olmalıdır. Her şey maddedir. Din bir sığınak, tanrı bir insan icadıdır Toplumsal hayatı düzenlemek için din icat edilmiştir. Tanrı kanıtlanamaz öyleyse yoktur.

SİYASET FELSEFESİ

SİYASET FELSEFESİ SİYASETLE İLGİLİ HER TÜRLÜ KAVRAM VE DURUMU TARTIŞIR, SORGULAR, OLMASI GEREKENİ ELE ALIR. TEMEL KAVRAMLAR: birey, toplum, devlet, iktidar, egemenlik, meşruiyet, yönetim, hukuk, hak, demokrasi, laiklik, bürokrasi, sivil toplum.

DEVLETİN ORTAYA ÇIKIŞIYLA İLGİLİ GÖRÜŞLER DEVLET DOĞAL BİR KURUMDUR: devlet doğadaki düzenin devamıdır. İnsan gibi canlı bir organizmadır. DEVLET YAPAY BİR KURUMDUR: devlet sonradan insanlar tarafından ortaya çıkarılmıştır. Toplumsal bir sözleşme sonucu doğmuştur.

BİREY-DEVLET İLİŞKİSİ DESPOTİK DEVLET: devlet emreder, birey itaat eder. Amaç devletin devamıdır. DEMOKRATİK DEVLET: hak ve ödevler ilişkiyi belirler. Devlet bireyin mutluluğunu sağlamada bir araçtır.

İDEAL DÜZEN PROBLEMİ İDEAL DÜZENİ REDDEDENLER Sofistler: doğadaki düzen en ideal olandır. İnsanın yasaları, doğanın yasalarının yerini alamaz Nihilistler: her türlü otorite gereksizdir. Anarşizm: insan üstündeki baskıcı ve zorlayıcı her türlü otorite ve kural yıkılmalıdır.

İDEAL DÜZENİ KABUL EDENLER Özgürlükçüler: toplum yaşamında ve devlet düzeninde özgürlükler temel olmalıdır. Eşitlikçiler: toplum yaşamında ve devlet düzeninde eşitlik ilkesi temel olmalıdır. Adaletçiler: devlet düzeni hem eşitlik hem de özgürlüğü güvence altına alan hukukla sağlanmalıdır.

SİYASET FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI İKTİDARIN KAYNAĞI NEDİR? Dindir: iktidar, tanrı’nın temsilcileridir. Din görevini yerine getirir Korunma ihtiyacıdır: iktidar, gücünü iç ve dış tehlikelere karşı toplumu korumak için kullanır Bireylerin ortak iradesidir: iktidardakiler, bireylerin iradesinin temsilcileridir.

MEŞRUİYETİN(YASALLIĞIN) ÖLÇÜTÜ NEDİR? Din: dinsel misyonun yerine getirilip getirilmediğine bakılarak meşruluk kazanılır Korunma ihtiyacı: korunma ihtiyacının karşılanıp karşılanmamasıyla meşruluk kazanılır Bireylerin ortak iradesi: ortak iradenin gerçekleşip gerçekleşmediği ve devletin hukuka dayalı olmasıyla meşruluk kazanılır.

EGEMENLİĞİN KULLANILIŞ BİÇİMLERİ NELERDİR? Geleneksel egemenlik: yönetimde din ve geleneklere uyulur, yöneten-yönetilen arasında köklü bir ayrım vardır, yönetimde hükümdar ve akrabaları yer alır.(imparatorluk)

Karizmatik egemenlik: liderin gücü karizmadan(başarıları, doğuştan gelen özellikleri, duruşu) kaynaklanır, lider asla yanılmaz, mutlak itaatle lidere bağlanılır, liderde olağanüstü özellikler bulunduğuna inanılır örn: diktalar, oligarşi, totaliter(baskıcı) rejimler

Rasyonel egemenlik: yönetme gücü akıl ve yasalara dayalıdır, yasalar yönetenleri de kapsar, hukukun üstünlüğü ve kuvvetler ayrımı esastır, yasama yürütme yargı birbirinden ayrı organlardır.

EGEMENLİĞE GÖRE YÖNETİM BİÇİMLERİ NELERDİR? Monarşiler: krallık ve padişahlık, güç tanrı’dan alınır, kralın iradesi geleneklere dayalıdır, din kurallarıyla ülke yönetilir

Totaliter rejimler(baskıcı yönetimler): oligarşi ve diktatörlük İktidar liderin elindedir, lider kurtarıcıdır, liderden korkulur, lidere sonsuz bağlılık vardır. Mussolini, Hitler, Lenin

Demokratik toplum: egemenlik yasalarca belirlenir, hukuk sistemine göre ülke yönetilir, kuvvetler ayrımı vardır. Halkın iradesi, insan hakları önemlidir. Sivil toplum örgütlerinin(dernekler, mesleki örgütler) bulunması önemlidir.