PARAZİTOLO Jİ Para : Yanında Sitos : besin

Dünyadaki bütün canlılar beslenir, çoğalır ve soylarını devam ettirirler. Canlılar yaşayabilmek için çok defa diğer canlılarla yarışmak ya da savaşmak zorundadırlar. Bazıları adaptasyon ile başka canlılardan onların zararına yaralanır duruma gelmişlerdir.

Böyle canlılar parazittir ve bu yaşama durumu parazitliktir. Parazit, diğer bir canlının üzerinde ya da içinde onun zararına olarak yaşamaya adapte olan canlı anlamına gelmektedir.

Doğadaki canlılar arasındaki ilişkiler yalnız parazitlikten ibaret değildir. Farklı canlıların birlikte yaşamasına S i m b i y o z (Sym : beraber, bios : yaşam) denir. Simbiyoz üç şekilde olur:

1- Mutuallik : Birlikte yaşamadan her iki canlı yararlanır. 2- Kommensalllik : Canlının biri artık maddeleri kullanmak ya da korunmasını sağlamak yoluyla ötekinden yararlanır. Fakat yararlandığı canlıya zarar vermez. 3- Parazitlik : Küçük bir canlının daha büyük bir canlının üzerinde ya da içinde bu canlıya zarar vererek yaşaması durumudur.

Parazitin gelişmesi için konağa gereksinmesi vardır. Bazı parazitlerin evrimlerini tamam- lamaları için yalnız bir tür konak yeterlidir. Bunlara m o n o k s e n p a r a z i t denir (Giardia intestinalis, A. lumbricoides).

Bazı parazitler ise evrimlerini tamamlamak için birden çok konak türüne gereksinme du yarlar. Bunlara h e t e r o k- s e n p a r a z i t denir (Taenia saginata, Taenia solium).

Parazitin olgunlaşmamış şekillerinin geçici olarak yaşadığı fakat evrimi için gerekli olan konağa a r a k o n a k denir.

Parazitin erişkin şeklinin yaşadığı konak türü bir ya da birden çok olabilir. Konaklardan biri ya da bir kaçı parazitin soyunu devam ettirmesi için diğerlerinden daha önemli olabilir.

Bazı parazitlerin bir konaktan diğerine bulaşmasında rol oynayan artropot ve diğer omurgasız hayvanlara ise v e k t ö r denir. Parazitin evriminde ara ya da son konak olarak bulunması zorunlu olan b i y o l o j i k v e k t ö r, olmayan m e k a n i k v e k t ö r olarak tanımlanır.

Parazitlerin bazıları çeşitli konaklarda yaşarlar. Trichinella spiralis, Schistosoma japonicum çeşitli konaklarda ve bu arada insan vücudunda da yaşarlar.

Bazan bir parazit nadiren, tesadüfen yerleştiği bir konakta bulunabilir. Fasciola hepatica'nın insanda yerleşmesi gibi.

Parazitliğin çeşitleri 1- Zorunlu parazitlik : Bir canlının yaşamı boyunca ya da yaşamının bir bölümünde konakta yaşamaya zorunlu olmasıdır ; Ascaris lumbricoides gibi. 2- Fakültatif parazitlik : Serbest olarak yaşayabilen bir canlının, yaşaması ve evrimi için mutlaka gerekli olmadığı halde parazit olarak yaşaması halidir; bazı miyazlarda olduğu gibi.

3- Tesadüfen parazitlik : Serbest yaşayan bir canlının bir konağa tesadüfen yerleşerek yaşaması gibi ; örneğin bazı miyazlar.

Türkiye’de Parazit Hastalıkları Dağılımı