Ossa cranii (kafa kemikleri) Hazırlayan Prof. Dr. Nihat EKİNCİ

Ossa cranii (kafa kemikleri) Kafa iskeletinin tümüne cranium denir, kulak kemikcikleri ve os hyoideum hariç toplam 22 adet kemikten oluşur. Cranium -neurocranium -visserocranium olarak iki kısımda incelenir.  

Beyni çevreleyen 4’ü tek 1-os frontale 2-os occipitale 5 Neurocranium Beyni çevreleyen 4’ü tek 1-os frontale 2-os occipitale 3-os sphenoidale 4-os ethmoidale 2’si çift 5-os parietale ve 6-os temporale) olmak üzere toplam 8 kemikten oluşur. Neurocraniumun kubbe şeklindeki -üst bölümüne calvaria, -alt bölümüne ise chondrocranium denir. 6 1 4 2 3

os parietale os frontale os occipitale os temporale

orbitanın yapısına katılan kemikler 2’si tek 1-vomer, 2-mandibula Viscerocranium Yüz iskeletinin, ağız boşluğunun, burun boşluğunun ve orbitanın yapısına katılan kemikler 2’si tek 1-vomer, 2-mandibula 6’sı çift 3-os lacrimale, 4-os nasale, 5-os zygomaticum, 6-maxilla 7-concha nasalis inferior 8-os palatinum olmak üzere toplam 14 adet kemikten oluşur. Os hyoideum ve kulak kemikciklerini de bu gruba dahil edebiliriz. 4 5 3 6 2 7 1 8

Neurocranium kemikleri tuber frontale arcus superciliaris Neurocranium kemikleri  Os frontale (alın kemiği) Kafatasının ön üst bölümünde bulunur. Alın ve orbitanın üst bölümünün yapısına katılır. Doğumdan önce iki parça olan bu kemik daha sonra birleşerek tek bir kemik halini alır. Ancak bazı bireylerde iki kemiğin birleşim yerleri belirgin olarak kalabilir. Böyle durumlarda ortaya çıkan suturaya sutara frontalis (metopica) denir. Üç kısımda incelenir. 1-Squama frontalis: Arkaya ve yukarı doğru uzanan geniş ve yassı kısımdır. Ön yüzü konveks, arka yüzü konkavdır. Ön yüzde orta hattın her iki yanında görülen kabartılara tuber frontale denir. Tuber frontale’lerin altındaki kavis şeklindeki çıkıntılara arcus superciliaris denir. Canlıda burada kaşlar bulunur. Squama frontalis Pars orbitalis Pars nasalis

Arka yüz beyin zarları ile komşudur. glabella Orta hatta arcus superciliarislerin arasındaki düz sahaya glabella denir. Arcusların altındaki keskin kenara margo supraorbitalis denir. Bu kenar squama frontalis ile pars orbitalisi birbirinden ayırır. Margo supraorbitalis’in dışa ve aşağı doğru verdiği çıkıntıya processus zygomaticus denir. Arka yüz beyin zarları ile komşudur. 2-Pars orbitalis: Orbitanın tavanını yapan bu parçanın alt yüzü düz ve konkavdır. Dış kısmındaki çukura fossa glandulae lacrimalis denir. Pars orbitalisin üst yüzü beyin ile komşudur. 3-Pars nasalis: Margo supraorbitalis’ler arasında kalan çentik şeklindeki bölümdür. Burası nasal kemik ve maxilla ile eklem yapar. Frontal kemikte orta hattın her iki yanında ve acus superciliarisler’in uçları hizasında sinus frontalis bulunur. Bu sinus meatus nasi medius’a açılır. -Squama frontalis -Pars orbitalis -Pars nasalis

Os occipitale (art kafa kemiği) Kafatasının arka alt kısmını oluşturur. Üç kısımda incelenir. Pars basilaris Pars laterales Squama occipitalis 1-Pars basilaris: Foramen magnum’un önünde bulunur ve öne doğru uzanır. Ön ucu sfenoid kemiğin korpusu ile eklem yapar. Üst yüzünde bulbus’un oturduğu clivus adında bir çukurluk bulunur. Alt yüzü pürtüklüdür. Bu yüzün ortalarında görülen kabartıya tuberculum pharyngeum denir. 2-Pars lateralis: Foramen magnum’un iki yanında bulunur. Pars lateralis’in alt yüzünde görülen oval şekilli eklem çıkıntılarına condylus occipitalis denir. Bu çıkıntılar birinci boyun omuru (atlas) ile eklem yaparlar. Pars lateralis’in üst yüzünde görülen çıkıntıya tuberculum jugulare denir.

Oksipital kemiğin en büyük parçasıdır. İki yüzü, üç kenarı ve Squama occipitalis Oksipital kemiğin en büyük parçasıdır. İki yüzü, üç kenarı ve üç köşesi vardır. Pars squamosa’nın dış yüzü konveks, iç yüzü konkavdır. Dış yüzde görülen en çıkıntılı alana protuberentia occipitalis externa (inion) denir. Bu nokta antropolojik ölçümlerde önemlidir. Bu çıkıntılı alandan foramen magnum’a kadar uzanan kristaya crista occipitalis externa denir. Konkav olan iç yüzde artı şeklinde bir çıkıntı (eminentia cruciformis) bulunur. Bu çıkıntının ortasındaki kabarık alana protuberentia occipitalis interna denir. protuberentia occipitalis externa (inion)

Artı şeklindeki çıkıntı iç yüzü 4 çukurluğa böler. Üstteki çukurluklara beynin occipital lobları oturduğu için fossa cerebralis, Alttaki çukurluklara beyincik lobları oturduğu için fossa cerebellaris denilir. Protuberentia occipitalis interna’dan foramen magnum’a kadar uzanan kristaya crista occipitalis interna adı verilir. Protuberentia occipitalis internadan yanlara doğru devam eden oluklara sulcus sinus transversi denir. Bunlar daha sonra kıvrılarak sulcus sinus sigmoidei olarak devam eder. Protuberentia occipitalis internadan yukarı doğru seyreden oluğa ise sulcus sinus sagittalis superior denilir. Spuama occipitalisin kenarları parietal kemikle birleşerek sutura lombdoidea’yı, fossa cerebralis sulcus sinus transversi Temporal kemiğin mastoid parçası ile birleşerek sutura occipitomastoidea’yı meydana getirir. Oksipital kemiğin bütün parçaları arasında bulunan büyük deliğe foramen magnum denir. Bu delik kafatası boşluğu ile vertebral kanalı birbirine bağlar.

ala minor Os sphenoidale (temel kemik) Kafatası tabanının ortasında, temporal ve oksipital kemiklerin önünde yer alır. Kanatlarını açmış bir kuşa benzer. Kafatasını oluşturan kemiklerden 12 tanesi ile eklem yapar. Ortada bir gövdesi (corpus sphenoidalis), yanlarda büyük ve küçük kanatları (ala major ve minor), gövdesi ile ala majordan aşağı doğru uzanan iki çıkıntısı (processus pterygoideus) vardır. Corpus sphenoidalis küp şeklindedir. İçerisindeki boşluğa sinus sphenoidalis denir. Sphenoid sinus bir bölme ile iki boşluğa yırılır. Bu boşluklar burun boşluğunun arka üst kısmına açılır. Corpus’un üst yüzündeki çukurluğa fossa hypophysialis denir. Burada hipofiz bezi oturur. Fossa hypophysialis’in önünde ve arkasında birer çıkıntı bulunur. Üst yüzdeki bütün oluşumlar bir eyere benzediği için sella turcica (Türk eyeri) olarak isimlendirilir.

Ala major’lar, corpusun yanlarından dışa ve yukarı doğru uzanır Ala major’lar, corpusun yanlarından dışa ve yukarı doğru uzanır. Fossa cranii media’nın yapısına katılır. Üzerinde damar ve sinirlerin geçtiği önemli delikler for. rotundum, for. ovale ve for. spinosum bulunur. Ala minor’lar, corpusun yan yüzünün üst ön kısmından iki kök şeklinde başlar. İki kök arasında canalis opticus bulunur. İçinden n. opticus geçer. Ala major ile ala minor arasındaki yarığa fissura orbitalis superior, Ala major’un altında bulunan yarığa ise fissura orbitalis inferior denir. Ala major ile corpusun birleşim yerinden aşağı doğru uzanan çıkıntılara processus pterygoideus denir.

Os parietale (duvar kemik) Neurocranium tavanının ve yan duvarlarının yapısına katılan bir çift kemiktir. İki yüzü, dört kenarı ve dört köşesi vardır. Dış yüz (facies externa) konveks olup en çıkıntılı yerine tuber parietale denir. Bu yüzde arka köşeye yakın olarak foramen parietale bulunur. Buradan v. emisseria geçer. İç yüz (facies interna) konkavdır. Bu yüzün ortasında bulunan çukurluğa fossa parietalis denir. Bu yüzün iç kenarı boyunca önden arkaya doğru uzanan yarım oluk bulunur. Karşı taraftaki aynı olukla birleşerek sulcus sinus sagittalis superior’u oluşturur. İç yüzde ön alt köşeden başlayarak arkaya ve yukarı doğru seyreden oluklar (sulci arteriosi) bulunur. Bu oluklarda beyin zarlarını besleyen a. meningea media seyreder. Ön kenarı (margo frontalis) frontal kemikle, arka kenarı (margo occipitalis) oksipital kemikle, alt kenarı (margo squamosa) temporal kemikle, üst kenarı (margo sagittalis) karşı tarafın aynı kenarı

Os ethmoidale (kalbur kemik) Burun boşluğunun üst ve arka kısmının, burun bölmesinin, burun dış duvarlarının ve kafatası tabanının ön kısmının yapısına katılır. Üç kısımdır: lamina cribrosa, lamina perpendicularis labyrinthus etmoidales Lamina cribrosa, frontal kemiğin orbital parçaları arasında bulunan ince ve delikli bir yaprak şeklindedir. Buradaki deliklere foramina cribrosa denir ve bu deliklerden koku sinirinin lifleri geçer. Lamina cribrosanın ortasından yukarı doğru uzanan ibik şeklindeki çıkıntıya crista galli denir. Lamina perpendicularis, orta hatta burun bölmesinin yapısına katılır. Crista galli’nin aşağıya doğru uzantısı şeklinde bir kemik levhadır.

Labyrinthus ethmoidalis’ler, ethmoid kemiğin her iki yanında bulunan kemik kıvrımlardan ve boşluklardan ibarettir. Orbitaya bakan yüzü düzgündür. Labyrinthus etmoidalis’in içinde cellulae ethmoidales denilen içi hava ile dolu hücreler bulunur. Labyrinthus ethmoidalis’in burun boşluğuna bakan iç yüzünde kıvrılmış yaprak şeklinde iki adet kemik lamina bulunur. Bunlardan üsttekine concha nasalis superior, alttakine concha nasalis medius denir. Concha’ların alt kenarları burun boşluğu içerisinde serbest olarak bulunur. Conchaların altında solunum havasının geçtiği geçitler vardır. Bunlardan concha nasalis superior’un altındaki geçide meatus nasi superior, concha nasalis medius’un altındaki geçide meatus nasi medius denir.

Os temporale (şakak kemiği) Çift kemik olup içerisinde işitme ve denge organı bulunur. Neurocranium’un kısmen yan ve kısmen de alt duvarının yapısına katılır. Bu kemik yeni doğanlarda pars squamosa, pars petrosa pars tympanica olmak üzere üç parça halinde bulunur. Daha sonra bu parçalar birleşerek tek kemik halini alır.   Pars squamosa Yassı ve ince olup temporal kemiğin ön üst kısmını oluşturur. Dış yüzün alt bölümünden başlayarak öne doğru seyreden kemik çıkıntıya processus zygomaticus denir. Bu çıkıntı zygomatik kemiğin processus temporalis’i ile birleşerek arcus zygomaticus’u yapar. Processus zygomaticus’un başlangıç kısmının altında ve arkasında bulunan çukurluğa fossa mandibularis denir. Burası canlıda çene ekleminin oluşumuna katılır. Pars squamosa’nın iç yüzünde a. meningea media’nın seyrettiği oluklar görülür. arcus zygomaticus

Ön yüz beyin ile komşudur ve fossa cranii media’nın yapısına katılır. Pars petrosa Piramit şeklinde olduğu için pyramis olarak da isimlendirilir. Tepesi içte, tabanı dışta bulunan bu kısmın üç yüzü vardır. Pars petrosa’nın tepesi sphenoid kemik ile oksipital kemik arasına sokulur. Tepesinde görülen delikten (apertura interna canalis carotici) a. carotis interna kafatasına girer. Ön yüz beyin ile komşudur ve fossa cranii media’nın yapısına katılır. Arka yüz beyincik ile komşudur ve fossa cranii posterior’un yapısına katılır. Ön yüz ile arka yüz arasında bulunan üst kenar (margo superior) fossa cranii media ile fossa cranii posterior’u birbirinden ayırır. Arka yüzün ortasında bulunan deliğe porus acusticus internus denir. Buradan 7. ve 8. kafa çiftleri geçer. Pars petrosa margo superior porus acusticus internus

Pars petrosa’nın alt yüzünde en belirgin oluşum fossa jugularis’tir. Arka yüzün alt kenarında ve arka tarafta görülen çentiğe incisura jugularis denir. Bu çentik oksipital kemikteki aynı isimli çentikle karşı karşıya gelerek foramen jugulare’yi yapar. Bu delikten v. jugularis interna ile 9. 10. ve 11. kafa çiftleri geçer. Pars petrosa’nın alt yüzünde en belirgin oluşum fossa jugularis’tir. Fossa jugularis’in arka dış tarafındaki çıkıntıya processus styloideus denir. Bu çıkıntı ile processus mastoideus arasında bulunan deliğe foramen stylomastoideum denir. Bu delik canalis facialis’in dış ağzıdır içinden n. facialis (7.kafa çifti) geçer. Fossa jugularis’in ön dış tarafında canalis caroticus’un dış ağzı olan apertura externa canalis carotici bulunur. incisura jugularis processus styloideus

Pars tympanica Temporal kemiğin en küçük parçasıdır ve pyramis’in dış yüzünde bulunur. Dış kulak yolunun ön, alt ve arka duvarını oluşturur. Pars tympanica’nın çevrelediği geniş deliğe porus acusticus externus denir. Temporal kemiğin arka tarafındaki çıkıntıya processus mastoideus denir. Bu çıkıntı yeni doğanlarda bulunmaz daha ileri yaşlarda gelişmeye başlar ve pubertede normal şeklini alır. Processus mastoideus’un içinde bir çok boşluk bulunur. Bu boşluklar hava ile doludur ve orta kulak boşluğu ile irtibatlıdır. Pars petrosa’nın içerisinde orta kulak boşluğu ve iç kulak bulunur. Orta kulak boşluğunda işitme kemikcikleri (malleus, incus, stapes) bulunur. Bu oluşumlar kulak konusunda anlatılacaktır.

orbitanın yapısına katılan kemikler 2’si tek 1-vomer, 2-mandibula Viscerocranium Yüz iskeletinin, ağız boşluğunun, burun boşluğunun ve orbitanın yapısına katılan kemikler 2’si tek 1-vomer, 2-mandibula 6’sı çift 3-os lacrimale, 4-os nasale, 5-os zygomaticum, 6-maxilla 7-concha nasalis inferior 8-os palatinum olmak üzere toplam 14 adet kemikten oluşur. Os hyoideum ve kulak kemikciklerini de bu gruba dahil edebiliriz. 4 5 3 6 2 7 1 8

Corpus maxillae Maxilla (üst çene kemiği) Yüz iskeletini oluşturan kemiklerin çoğu ile eklem yapar. Mandibula’dan sonra en büyük kemiktir. Sağ ve sol maxilla’lar orta hatta birleşerek üst çeneyi oluşturur. Maxilla ağız boşluğu, burun boşluğu ve orbitanın yapısına katılır. Bir gövdesi ve dört adet çıkıntısı vardır. Corpus maxilla: İçerisinde paranasal sinusların en büyüğü olan sinus maxillaris bulunur. Bu sinus ile burun boşluğu arasındaki bağlantıyı sağlayan açıklığa hiatus maxillaris denir. Corpus maxillae’nın öne bakan yüzüne facies anterior, burun boşluğuna bakan yüzüne facies nasalis, orbitaya bakan yüzüne facies orbitalis, arkaya (fossa infratemporalis) bakan yüzüne facies infratemporalis denir. Ön yüz ile orbital yüz arasındaki kenara margo infraorbitalis denir. Processus zygomaticus: Zygomatik kemikle eklem yapar. Processus frontalis: Frontal kemikle eklem yapar. Processus palatinus: Palatin kemikle eklem yapar. Processus alveolaris: Diş alveollerinin bulunduğu çıkıntıdır. Karşı taraftaki maxillanın processus alveolaris’i ile birlikte arcus alveolaris superior’u yapar. facies anterior, facies nasalis, facies orbitalis, facies infratemporalis

Os nasale (burun kemiği) Burun sırtında bulunan yassı dikdörtgen şeklinde bir çift kemiktir. Her iki maxillanın processus frontalis’leri arasında yer alır. Her iki os nasale orta hatta birbiri ile eklem yapar. Concha nasalis inferior (alt burun konkası) Burun dış duvarında bulunan kendi üzerine kıvrılmış yaprak şeklinde bir kemiktir. Altında bulunan geçite meatus nasi inferior denir.   Os lacrimale (göz yaşı kemiği) Orbitanın iç duvarında yer alan ince bir kemiktir. Orbitayı burun boşluğuna bağlayan canalis nasolacrimalis’in yapısına katılır.

Os palatinum (damak kemiği) Os palatinum (damak kemiği) Maxilla ile sphenoid kemiğin processus pterygoideus’u arasında bulunan bir kemiktir. L harfine benzeyen bu kemiğin yukarı doğru uzanan dikey laminasına lamina perpendicularis, yatay olarak uzanan ve sert damağın arka kısmının yapısına katılan laminasına lamina horizontalis denir. Lamina horizontalis’in üst yüzü burun tabanını, alt yüzü ağız tavanını yapar. Ön kenarı maxilla’nın processus palatinus’u ile eklem yapar. Arka kenarı serbest olarak sonlanır. Alt yüzün arka dış tarafında foramen palatinum majus ve foramina palatina minora denilen delikler bulunur. Bu deliklerden arterler ve sinirler geçer. lamina perpendicularis lamina horizontalis

Os zygomaticum (elmacık kemiği) Yanak çıkıntısını oluşturan bu kemik fossa temporalis, orbita ve arcus zygomaticus’un yapısına katılır. Bu kemiğin üç yüzü ve üç çıkıntısı vardır. 1-Facies lateralis dışa bakar. 2-Facies orbitalis, orbitanın alt duvarının yapısına katılır. 3-Facies temporalis arkaya bakar fossa temporalis’in ön bölümünü oluşturur. -Processus frontalis, frontal kemikle eklem yapar. -Processus temporalis temporal kemiğin processus zygomaticus’u ile eklem yaparak arcus zygomaticus’u oluşturur. -Processus maxillaris maxilla ile eklem yapar.

Mandibula (alt çene kemiği) Yüz iskeletinin alt kısmını oluşturan bu kemik kafa iskeletindeki (işitme kemikcikleri hariç) tek hareketli kemiktir. Oldukça sağlam yapılıdır. İki kısımda incelenir. Bunlar ortada bulunan corpus mandibulae ile arka yan tarafında dik olarak uzanan iki adet ramus mandibulae’dır. Corpus ile ramusun birleşme yerine angulus mandibulae denir. Corpus mandibulae’nın diş köklerini barındıran kısmına pars alveolaris, alt kısmına ise basis mandibulae denir. Mandibula gövdesinin dış ve iç iki yüzü vardır. Dış yüzün orta kısmında iki taraf corpusunun birleşim yerine symphysis mandibulae denir. Bu yüzde ikinci premolar diş hizasında bulunan deliğe foramen mentale denir. Mandibula pars alveolaris ramus mandibula foramen mentale angulus mandibulae corpus mandibulae basis mandibulae

Mandibula spina mentalis Arka yüzün tam ortasında bulunan çıkıntıların tümüne spina mentalis denir. Bu yüzün en alt kısmı ile alt kenarın birleştiği hizadaki çukurluğa fossa digastrica denir. Bu çukurluğun dış yanından başlayarak yukarı doğru uzanan linea mylohyoidea adında bir çizgi görülür. Bu çizginin iç yanında fovea sublingualis ve dış yanında fovea submandibularis bulunur. Bu çukurluklara aynı isimli tükürük bezleri oturur. Ramus mandibulae’nın iç yüzündeki deliğe foramen mandibulae denir. Bu delik ile foramen mentale arasında canalis mandibulae uzanır. foramen mandibulae fossa digastrica linea mylohyoidea fovea submandibularis fovea sublingualis

arkadaki çıkıntıya processus condylaris denir. incisura mandibulae caput mandibulae processus coronoideus processus condylaris Ramus mandibulae’nin üst kenarının önündeki çıkıntıya processus coronoideus, arkadaki çıkıntıya processus condylaris denir. İkisi arasındaki çentiğe incisura mandibulae denir. Processus condylaris’in üst kısmına caput mandibulae denir. Bu yapı temporal kemikteki fossa mandibularis ile eklem yapar.

Vomer (sapan kemik) Baş iskeletinde orta çizgi üzerinde bulunan ve burun bölmesinin arka kısmını oluşturan Y harfi şeklinde tek kemiktir. Y’nin kolları arasına sphenoid kemiğin rostrum sphenoidale denilen kısmı oturur.   Os hyoideum (dil kemiği) İskelette diğer kemiklerle doğrudan eklem yapmayan bu kemik boynun önünde, dilin altında ve gırtlağın üstünde bulunur. Açıklığı arkaya bakan U harfi görünümündedir. Bir gövdesi (corpus ossis hyoidei), iki çıkıntısı (cornu majus ve cornu minus) vardır. Bu çıkıntılara kaslar ve bağlar tutunur.

Kafa iskeletinin bütünü Kafa iskeletine dıştan bakıldığında yuvarlağa yakın eliptik görünüştedir. Şekli, ırka, cinse ve yaşa göre değişir. Yeni doğan çocuklarda neurocranium, viscerocranium’dan daha büyüktür. Kafa iskeletini oluşturan kemiklerin tümü (mandibula hariç) birbirleriyle hareketsiz eklemlerle (sutura) bağlanmıştır. Kafa iskeletini dıştan incelerken yukarıdan bakıldığında gözüken kısmı norma verticalis, yandan bakıldığında görülen kısmı norma lateralis, önden bakıldığında görülen kısım norma frontalis, arkadan bakıldığında görülen kısmı norma occipitalis ve aşağıdan bakıldığında görülen kısmı norma basilaris adı altında incelenir.

Burada üç tane dikiş tarzında eklem gözlenir. sutura coranalis Norma verticalis Yukarıdan bakıldığında görülen kısım calvaria olarak da isimlendirilir. Burada üç tane dikiş tarzında eklem gözlenir. Bunlardan öndeki, frontal kemik ile parietal kemikler arasında oluşur ve sutura coranalis olarak isimlendirilir. İki parietal kemik arasında ve orta hatta önden arkaya doğru uzanan ekleme sutura sagittalis denir. Arkadaki eklem, occipital kemik ile parietal kemikler arasında oluşur ve sutura lambdoidea denir. sutura sagittalis sutura lambdoidea

Kafa iskeletine yandan bakıldığında -os frontale, -os parietale, vertex Norma lateralis Kafa iskeletine yandan bakıldığında -os frontale, -os parietale, -os occipitale, -os temporale, -os sphnoidale’nin bir kısmı, -os zygomaticum, -maksillanın bir kısmı ve -mandibula’nın bir kısmı görülebilir. Yan taraftan bakıldığında en üst noktaya vertex, en arka noktaya occiput denir. Angulus mandibulae’nın arka alt köşesine gonion denir. Yandan bakıldığında temporal kemiğin suquamoz parçası, arcus zygomaticus ve zygomatik kemik arasında oluşan çukurluğa fossa temporalis denir. occiput fossa temporalis gonion

Kafa iskeletine önden bakıldığında, -os frontale, -os zygomaticum, aditus orbita orbita Norma frontalis Kafa iskeletine önden bakıldığında, -os frontale, -os zygomaticum, -os nasale, -maxilla ve -mandibula, görülür. Sağ-sol maxilla ve os nasale’nin çevrelediği burun deliğine apertura priformis denir. Göz küresini ve gözün yardımcı oluşumlarını barındıran boşluğa orbita denir. Os frontale, os zygomaticum ve maxilla’nın çevrelediği orbitanın girişine ise aditus orbita denir. apertura priformis

Kafatasına arkadan bakıldığında ortada görülen en çıkıntılı noktaya sutura lambdoidea Norma occipitalis Kafatasına arkadan bakıldığında ortada görülen en çıkıntılı noktaya protuberantia occipitalis externa denir. Yukarıda parietal ve occipital kemikler arasında oluşan sutura lambdoidea görülür. Bazı şahıslarda sutura lambdoidea üzerinde ilave kemikler (os suturalia) görülür. Bazen oksipital kemiğin squamoz parçasının üst kısmı ayrı bir kemik şeklinde gelişebilir. Ortaya çıkan bu kemiğe os interparieatale denir. os interparieatale

Sert damağın ¾ ön kısmını maxilla’nın processus palatinus’u, Norma basilaris Mandibula’sı olmayan kafa iskeletinin tabanına alttan bakıldığında arkada görülen büyük deliğe foramen magnum denir. Foramen magnum’un arka tarafından yukarı doğru devam eden ibik şeklindeki çıkıntı protuberentia occipitalis externa’ya kadar uzanır ve crista occipitalis externa olarak isimlendirilir. Bu deliğin yan tarafındaki eklem çıkıntılarına condylus occipitalis denir ve atlas ile eklem yapar. Kafatası tabanının ön tarafında arcus alveolaris superior arasında kalan ve ağız ve burun boşluklarını birbirinden ayıran kemik yapıya palatum durum (sert damak) denir. Sert damağın ¾ ön kısmını maxilla’nın processus palatinus’u, ¼ arka kısmını ise palatin kemiğin lamina horizontalis’i oluşturur. Kafatasının tabanında bir çok delik ve çukurluk bulunur: foramen jugulare, apertura externa canalis carotici, foramen lacerum ve çukurluk: fossa jugularis, fossa mandibulae, fossa pterygoidea, fossa scaphoidea.

Kafa iskeletinin iç yüzü Önde arcus superciliaris’ler ile arkada protuberentia occipitalis externa’dan geçirilen horizontal planın üstünde kalan kısma calvaria, altta kalan kısma basis cranii denir. Calvarianın iç yüzüne baktığımızda beynin çıkıntı ve girintilerine uyan çukurluklar ve dura materi besleyen arterlerin izleri görülür. Ortada önden arkaya doğru uzayan oluğa sulcus sinus sagittalis superioris denir. Basis cranii’nin üst yüzüne basis cranii interna alt yüzüne basis cranii externa denir. Basis cranii externa norma basilaris’te anlatıldı.

Basis cranii interna Kafa iskeletinin tabanının iç yüzüne yukarıdan baktığımızda önden arkaya doğru sıralanmış üç adet çukurluk görülür. Bunlar fossa cranii anterior, fossa cranii media ve fossa cranii posterior’dur. Bu çukurlukların derinlikleri önden arkaya doğru artar. Arka çukurluk en derini, ön çukurluk en sığ olanıdır. Fossa cranii anterior Bu fossayı frontal, ethmoid ve sphenoid kemiğin çeşitli kısımları oluşturur. Burada önde, orta hatta, sagittal yönde yukarı doğru uzanan çıkıntıya crista galli, bunun yan taraflarındaki delikli sahaya lamina cribrosa denir. Buradan koku sinirinin lifleri geçer. Fossa cranii anteriorda beynin frontal lobları yer alır.

Fossa cranii media’da beynin temporal lobları bulunur. canalis opticus Fossa cranii media Sifenoid kemiğin küçük kanadının arka kenarı ve temporal kemiğin petros parçasının üst kenarı arasında kalan alandır. Sağ ve sol fossa cranii media’lar arasında bulunan hipofiz bezinin oturduğu çukurluk (fossa hypophysialis) bulunur. Fossa hyphophysialis’in önündeki ve arkasındaki çıkıntıların tümü sella Turcica olarak adlandırılır. Fossa hypophysialis’lerin ön dış tarafında canalis opticus görülür. Bu kanaldan görme siniri (n. opticus) geçer. Fossa cranii media’nın tabanında foramen lacerum, foramen rotundum, foramen ovale ve foramen spinosum bulunur. Fossa cranii media’da beynin temporal lobları bulunur. Fossa hyphophysialis

Fossa cranii posterior Üç çukurun içinde en derin olanı ve büyüğüdür. Bu çukurun yapısına oksipital, temporal, parietal ve sphenoid kemik katılır. Fossa cranii posterior’un ortasındaki deliğe foramen magnum denir. Bu delikten medulla spinalis geçer. Foramen magnum’un ön tarafında oksipital kemiğin pars basilaris’i bulunur. Pars basilaris’in üst yüzü baş parmağın oturacağı şekilde çukur olup clivus adını alır. Burada bulbus (medulla oblangata) bulunur. Foramen magnum’un yan taraflarında foramen jugulare görülür. Bunun ön üst tarafında ise porus acusticus internus bulunur. foramen magnum porus acusticus internus foramen jugulare

Foramen magnum’un arka kenarından yukarıya doğru protuberentia occipitalis interna’ya kadar uzanan ibiğe crista occipitalis interna denilir. Protuberentia occipitalis interna’dan yanlara doğru uzanan oluklara sulcus sinus transversi, yukarı doğru uzanan oluğa ise sulcus sinus sagittalis superioris denilir. Fossa crani posterior’da bulunan 4 çukurdan yukarıda olan iki tanesi fossa cerebralis olarak isimlendirilir ve buraya beynin oksipital lobları oturur. Altta kalan iki çukurluk ise fossa cerebellaris olarak isimlendirilir ve beyincik lobları bulunur.

Fontanella (bıngıldak) Yeni doğanlarda kafa iskeleti Yeni doğanlarda kafa vücudun diğer kısımları ile kıyaslandığında daha büyüktür. Vücut uzunluğunun 1/4ü kadardır. Baş çevresi 35 cm’dir. Kafa iskeleti, kemiklerin tam olarak kemikleşmemiş olduğundan yetişkin kafa iskeletinden farklıdır. Özellikle calvaria’da kemiklerin birleştiği köşelerde, kemikleşme tam değildir. Bu alanlara dışarıdan bastırıldığında yumuşaklıkları sayesinde diğer bölgelerden kolaylıkla ayırt edilir. Fontanella (bıngıldak) veya fonticulus denilen bu bölgeler 2’si tek, 2’si çift toplam 6 tanedir.

Sutura sagittalis ile sutura coranalis’in kesiştikleri yerde bulunur. Fonticulus anterior Sutura sagittalis ile sutura coranalis’in kesiştikleri yerde bulunur. Antropolojik olarak bregma noktasına uyar. Fonticulusların en büyüğüdür. Doğumdan sonra 18 ayda kapanır. Fonticulus posterior Sutura sagittalis ile sutura lambdoidea’nın kesiştikleri yere uyar. Doğumdan sonra 3 ayda kapanır. Fonticulus anterolateralis Calvarianın ön yan tarafında parietal kemiğin ön alt köşesi ile sphenoid kemiğin ala majoru ve frontal kemiğin birleştiği yerde (pterion) bulunan çift bıngıldaktır. Fonticulus posterolateralis Calvarianın arka yan tarafında parietal kemiğin arka alt köşesi ile temporal kemiğin pars mastoideası ve oksipital kemik arasında (asterion) bulunan çift bıngıldaktır. bregma Fonticulus anterolateralis pterion Fonticulus posterolateralis asterion

os frontale os parietale os occipitale os ethmoidale os sphenoidale os temporale

os frontale os ethmoidale os sphenoidale os temporale os parietale os occipitale