TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ YOLUYLA ÇOCUĞUN PSİKOSOSYAL GELİŞİMİNİ DESTEKLEME PROGRAMI YÖNTEM VE BULGULAR Dr. Osman AYYILDIZ Bursa İl Sağlık Müdürü

 Sağlık ocağı ebe/hemşire ve hekimlerinin eğitimi  Sağlık ocağınca gebe ve çocuğun psikososyal açıdan takibi ve desteklenmesi  İlgili kurumlar arasında koordinasyonun sağlanması  Etkinliğin izlenmesi ÇPGD PROGRAMI UYGULAMA BASAMAKLARI

ÇPGD Programı Temel Eğitimi beş gün sürer Ebe/hemşire ve hekimlere ayrı eğitim programları vardır Eğitimler kişilik gruplarda yapılır

ÇPGD Programı Temel Eğitimi Konu Başlıkları Görüşme teknikleri Görüşme araçlarının kullanımı Çocuğun psikososyal gelişimi Gelişimde risk etmenleri ve koruyucu etmenler Gebenin ruh sağlığı Gebe ve çocuğun beslenmesi Büyümenin ve gelişimin izlenmesi Beslenme yetersizliklerinde müdahale Kadın ve çocuğun istismarı

Eğitimlerde interaktif yöntemler kullanılır. Annelerle görüşme teknikleri ebe/hemşirelere rol oyunlarıyla öğretilir.

Hekim ve ebe/hemşireler küçük gruplarda rol oyunları oynarken…

Beş günlük eğitim sonrası bir hatıra fotoğrafı…

Gebe ve çocuğun psikososyal açıdan izlenmesi ve desteklenmesi Eğitim almış ebe/hemşireler yeni tespit edilen bütün gebe ve çocukları yarı yapılandırılmış görüşme formu ile izlerler Gerekli durumlarda hekim ile görüşme sağlanır

Uygun sağlık ocaklarında annelerle görüşmelerin yapıldığı odalara oyun köşeleri kurulmuştur.

Sağlık ocağı izlemlerinin kapsamı Anne/babanın bilgilenmesi ve olumlu davranış değişikliği geliştirmesi sağlanmaya çalışılır Çocuğun gelişimini olumsuz etkileyebilecek risk faktörlerinin var olup olmadığı değerlendirilir Riskli vakalarda gerekli müdahaleler yapılmaya çalışılır

Anne/babanın bilgi ve davranış değişikliği hedeflenen konular Çocuğun beyin gelişimini destekleyecek uyaran zenginliğinin sağlanması Çocuğun/gebenin sağlıklı beslenmesi Çocuğun tedavi edilmeyen bir hastalığı varsa tedavi yolları Anne/babanın kendi ihtiyaçları olan sosyal destekleri sağlama yolları Güvenli aile planlaması yöntemleri

Beslenme yetersizliği Aile içi şiddet, istismar Anne/babanın ruhsal sorunları Çocuğun gelişim geriliği İzlenen Risk Faktörleri

Beslenme Yetersizliği Yoksulluğa bağlı beslenme yetersizliği hekim ve ebe tarafından belirlenir; Düzenli besin desteği sağlanır; Aylık kilo ve sağlık takipleri yapılır. ÇPGD Programı Kapsamında Tespit Edilen Risk Faktörlerine Müdahale

%62 İlk 21 olgunun takibinde %62 oranında persentil eğrisinde iyileşme görüldü. Kız çocuklarında ağırlık ve boy persentili 0-36 ay

Besin Desteği Alt Programı’na alınan olgulardan % 65’inde gelişim geriliği gelişim geriliği vardır ve özel olarak desteklenmelidir

Çocukların zihinsel gelişimi Denver Testleri ile takip edilerek özel gelişim destek programları uygulanmaktadır

Anne/babada çocuğun bakımını engelleyecek * Depresyon * Anksiyete bozukluğu * Şizofreni tespit edilirse tedavisi düzenlenmekte ya da ikinci basamağa sevk edilmektedir. Anne/Babanın Ruhsal Sorunları

Şiddetin oluşturabileceği sonuçlar hakkında bilgi verilir. Gerekli ise psikososyal destek sağlanır. Anneye destek alabileceği kuruluşlar hakkında bilgi verilir. Anne/babanın şiddete sebep olacak ruhsal bozuklukları tedavi edilir. Gerekli durumlarda yasal bildirimler yapılır. Anne/çocuğun istismarı

ÇPGD Programı Proje Ortakları Bursa İl Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Türkiye Kızılay Derneği Bursa Şubesi Fakir ve Muhtaçlara Yardım Derneği Türkiye Devlet Hastaneleri ve Hastalara Yardım Vakfı Ana Çocuk Sağlığı Yardım ve Eğitim Derneği Adil Onar Eğitim Vakfı Bursa Kimsesizler ve Yoksul Hastalara Sosyal Hizmetler Derneği

Çocuğun Psikososyal Gelişimini Destekleme Programı İl Koordinasyon Kurulu İl Sağlık Müdürlüğü İl Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Osmangazi Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Yıldırım Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Nilüfer Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Mudanya Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı İl Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Müdürlüğü İl Milli Eğitim Müdürlüğü Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü Kadının Statüsü Birimi UÜ Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bilim Dalı Bursa Büyükşehir Belediyesi Osmangazi Belediyesi Yıldırım Belediyesi Nilüfer Belediyesi Mudanya Belediyesi Bursa Barosu

Etkinliğin izlenmesi Eğitim alan sağlık personelinin ön/son test sonuçları Sağlık ocağı çalışmalarının aylık bildirimlerle izlenmesi Saha etkinlik araştırmaları Düzenli besin desteği alan olguların Denver Gelişim Tarama Testi ile izlenmesi ve persentil grafikleriyle büyümelerinin takibi Sağlık ocağı ziyaretleriyle ebe/hemşireler ve hekimlerle doğrudan görüşmeler Ebe/hemşirelerin anne/babalarla yaptıkları görüşmelerin denetim ve gözetimi

Etkinliğin izlenmesi Yapılan ön/son test değerlendirmeleri sağlık personellerine verilen eğitimlerin etkili olduğunu göstermektedir Program kapsamında takip edilen annelerde  ebeyle ilişkiden memnuniyet  çocuğu ile ilişkili sorunlarını paylaşabilme  anlaşıldığını hissetme kontrol grubuna göre istatistiki olarak anlamlı düzeyde artmış bulunmuştur.

Etkinlik araştırması sonuçları Uyaran sağlama davranışları (çocukla oyun oynama, konuşma, çocuğa kitap okuma, şarkı söyleme, masal anlatma) P<0.05 Eş ve çevreden ev işi ve çocuk bakımında yardım alma P<0.05 Eşle sıkıntılarını paylaşmaP<0.05 Gebe ve çocuk beslenmesiP>0.05 Aile planlamasıP>0.05

ÇPGD PROGRAMI SAYISAL VERİLERİ yılı (İlk 4 ay) Program Kapsamındaki Sa ğ l ı k Ocağı Sayısı Programın Kapsadığı Nüfus Toplam Takip Edilen Gebe Sayısı Toplam Takip Edilen Çocuk Sayısı Toplam Baba Görüşme Sayısı Ocak Hekimine Yönlendirilen Olgu Sayısı Ocak Hekimiyle Görüşen Olgu Sayısı Ocak Hekimi Tarafından Tanı Alan Olgu Sayısı İkinci Basamağa Sevk Edilen Olgu Sayısı Sağlık Ocağında Psikososyal Destek Alan Olgu Sayısı Sosyal Destek Kurumlarına Yönlendirilen Olgu Sayısı Sosyal Destek Sağlanan Olgu Sayısı Düzenli Besin Desteği Sağlanan Olgu Sayısı Oyun Materyali Sağlanan Olgu Sayısı Çocuk ve Kadın İstismarı Sayısı -6111

ÇPGD PROGRAMI TANI DAĞILIMLARI 2003 Yılı2004 Yılı2005 Yılı İlk 4 Ay AnneÇocukBabaGebeAnneÇocukBabaGebeAnneÇocukBaba Depresyon Anksiyete Bozukluğu Diğer Ruhsal Bozukluklar Gelişimsel Bozukluklar 11 6 Ruhsal Bozukluklar, Gelişimsel Bozukluklar Dışı Hastalıklar Beslenme Yetersizliği Görme Sorunu 14 İşitme Sorunu13 İstismar

Sorunlarımız Risk altındaki gebe ve çocuklara öncelikli olarak kaynak yönlendirecek bir sistemin bulunmayışı İlgili sosyal destek kuruluşlarının imkanlarının yetersizliği (SHÇEK, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları) Sağlık ocaklarındaki ebe/hemşire yetersizliği Sağlık ocaklarının fiziksel koşullarının yetersizliği Birinci basamak çalışanlarındaki genel motivasyon yetersizliği İllerde psikolog ve sosyal hizmet uzmanı eksikliği

Yapamadıklarımız İzlediğimiz vaka sayısı ve izlem sıklığını istediğimiz tempoda arttıramadık… Çocuğu etkileyecek ruhsal bozukluğu olan anne/babalara daha kaliteli ve kolay ulaşılabilir psikiyatrik tedavi hizmetleri sağlayamadık… Ciddi risk altında olduğu belirlenen gebe ve çocuklara ilgili kuruluşlarca daha kapsamlı sosyal destekler sağlanması yolunda çözüm ya da paydaş kurum bulamadık  “kısaltma”“sloganik isim” Programa ŞIK, ÇARPICI, KARİZMATİK bir “kısaltma” ya da “sloganik isim” bulamadık! Uluslararası Partner BULAMADIK!!! Medchild Ödülü için finalistler arasına girdiğimiz halde global partnerimiz olmadığından ödülü kazanamadık

Sonuç ÇPGD Programı; bilgi, bakış açısı davranış değişikliği Birinci basamakta çalışan sağlık personelinde bilgi, bakış açısı ve davranış değişikliği oluşturmaktadır. davranış değişikliği Annelerde davranış değişikliği oluşturmaktadır. biyopsikososyal Birinci basamaktaki koruyucu hizmetlerde biyopsikososyal bakış açısını sistemli olarak yerleştirmektedir

Sonuç Birinci basamak yapılanması, ülkemizde gebe ve 0-6 yaş çocuğa yaygın ve düzenli olarak ulaşabilen tek yapılanmadır. Bu yapılanma ile risklerin erken belirlenip, destek sağlama yöntemi olumlu sonuçlar vermekte, birinci basamağı da güçlendirmektedir. ÇPGD Programı’nın yaygınlaşması çocuklarımızın sağlığına ve gelişimine önemli katkılar sağlayacaktır.

Belki sahile vurmuş tüm deniz yıldızlarını kurtaramayacağız… Ama denize ulaştırabildiklerimiz için ÇOK ŞEY FARKEDECEK… GELDİĞİNİZ İÇİN… İLGİNİZ İÇİN… SABRINIZ İÇİN… TEŞEKKÜRLER TEŞEKKÜRLER